Πολλές φορές θεωρούμε πως η εξέλιξη του πολιτισμού μας είναι κάτι φυσικό, κάτι που έρχεται με την πάροδο του χρόνου όπως τα γηρατειά. Θεωρούμε σαν δεδομένη τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας από γενιά σε γενιά γιατί αυτό είναι επακόλουθο της τεχνολογικής και πολιτισμικής μας εξέλιξης. Και φυσικά, όσο κι αν υπερηφανευόμαστε για τις λαμπρές σελίδες της ιστορίας μας, η νοητή επιστροφή μας σε ‘κείνα τα χρόνια αποτελεί οπισθοδρόμηση. Εν ολίγοις, η εποχή που ζούμε αποτελεί το ζενίθ του ανθρώπινου πολιτισμού.
Πόσο δίκιο θα είχα σε μια άλλη εποχή! Και πόσο άδικο θα είχα αν υποστήριζα τώρα κάτι τέτοιο. Ωστόσο υπάρχουν πολλοί από εμάς (μάλλον οι περισσότεροι) που έστω και ενδόμυχα τείνουν προς αυτή την άποψη. Αυτή η τοποθέτηση βεβαίως στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν αφορά σε μία συνειδητή εμπεριστατωμένη και επιχειρηματολογικά βασισμένη άποψη, παρά μόνο σε κάτι που μαθαίνουμε από πολύ μικροί και ακολουθούμε δογματικά για το υπόλοιπο της ζωής μας. Απ’ την άλλη, δε λείπουν και οι ηλίθιοι! Οι τελευταίοι είναι συνήθως γραμματιζούμενοι και μάλιστα έχουν αφιερώσει όλη τους ζωή (έτσι λένε τουλάχιστον) στην τέχνη, την επιστήμη ή την οποιαδήποτε άλλη θεάρεστη ασχολία τους έως ότου αποφανθούν πως ο άνθρωπος είναι το πλέον ορθολογικό πλάσμα που τείνει μονίμως και κατ’ αποκλειστικότητα προς την πληρότητα.
Εντάξει, υπάρχουν και οι σκεπτικιστές που δέχονται πως ναι μεν αυτή η θέση ισχύει, αλλά υπάρχουν και εξαιρέσεις (και κάθονται και σου λένε για το Β’ Παγκόσμιο, τον Κομουνισμό και άλλα τέτοια). Κατά τ’ άλλα όλα καλά. Επιχειρήματα του τύπου «Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν σκλάβοι, ενώ σήμερα όχι» ή «Κάποτε αν είχες διαφορετική άποψη σε καίγαν στην πυρά» είναι μόνο μερικές από τις κλισέ μπούρδες που μπορεί να ακούσει κανείς σε μία τέτοια συζήτηση.
Πράγματι, στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν σκλάβοι και απ’ όσα γνωρίζω ήταν συνήθως πάλαι ποτέ αιχμάλωτοι πολέμου, «βάρβαροι» ή απόγονοι σκλάβων, που ζούσαν ως εργάτες σε σπίτια ή σε δημόσιες χειρονακτικές εργασίες και πάντα χωρίς δικαίωμα ψήφου. Όλα αυτά σήμερα φαντάζουν τόσο μακρινά… ή μήπως όχι; Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, περισσότερες από 40 εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές ζουν σήμερα μακριά από τις πατρίδες τους. Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους έχουν μεταναστεύσει λόγω πολέμου ή λόγω αδυναμίας να επιβιώσουν στις πατρίδες τους. Και όπως είναι φυσικό, ένα μεγάλο μέρος αυτών των ανθρώπων διακινούνται παρανόμως μα πάντα επί χρήμασι, ενώ πολλές γυναίκες προωθούνται στην πορνεία. Οι πιο τυχεροί νομιμοποιούνται και καταπιάνονται με χειρονακτικές δουλειές που οι εκμεταλλευτές τους δεν καταδέχονται πια, αλλά σε κάθε περίπτωση αποτελούν πολίτες Β’ κατηγορίας και χωρίς δικαίωμα ψήφου. Όπως και να το πει κανείς, θα είναι πάντα δουλεία.
Κάποτε αν εξέφραζες μια άποψη που θα «ενοχλούσε» την άρχουσα τάξη (βλ. Βασιλιά, Εκκλησία κ.α.), αυτή θα μπορούσε να σε κρεμάσει, να σε κάψει, να σε δηλητηριάσει κ.ο.κ. Σήμερα για κάτι αντίστοιχο θα μπορούσες να απειληθείς ή να κατηγορηθείς για σεξουαλικά εγκλήματα (άσχετα αν τα έχεις διαπράξει), θα σε δηλητηρίαζαν με ραδιενεργό πολώνιο (και όχι με κώνειο), θα έπεφτε το αεροπλάνο με το οποίο θα ταξίδευες και άλλα πιο ευφάνταστα. Στην καλύτερη των περιπτώσεων θα σου έκαναν μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση με αποτέλεσμα να πρέπει να βρεθείς αντιμέτωπος με μερικούς ακριβοπληρωμένους δικηγόρους έτοιμους να κάνουν τα πάντα προκειμένου να διαφυλάξουν τα συμφέροντα του πελάτη τους (και τα δικά τους). Εγώ προσωπικά θα προτιμούσα το κώνειο.
Μπορώ να συνεχίσω να αναφέρομαι σε παρόμοιους παραλληλισμούς εσαεί. Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει να παραδεχτώ πως όσον αφορά τους αγώνες στο Κολοσσαίο της αρχαίας Ρώμης και το σύγχρονο ποδόσφαιρο, έχουμε κάνει μεγάλα βήματα προς τα μπρος. Σήμερα όχι μόνο δεν «ταΐζουμε» τα λιοντάρια με τους χαμένους, αλλά μιλάμε για fair play, αντικανονικά μαρκαρίσματα και τέτοια.
Ανακεφαλαιώνω υπογραμμίζοντας πως δε λέω πως η ανθρωπότητα δεν εξελίσσεται ή δε «βελτιώνεται», αλλά πως η θετική εξέλιξη δεν είναι ούτε κάτι δεδομένο, αλλά ούτε και η μόνιμη τάση της ανθρωπότητας. Ο μόνος τρόπος να γίνει κάτι καλό είναι να βρεθεί κάποιος να το κάνει. Μην κουνάς λοιπόν συγκαταβατικά το κεφάλι γιατί αυτός ο κάποιος είσαι εσύ. Και αυτό που κάνεις ή δεν κάνεις είναι αυτό που θα μας οδηγήσει την ανθρωπότητα μπροστά ή πίσω, πάνω ή κάτω.
Arkan
