Η μετάδοση οικονομικών στοιχείων μέσα από τα επίσημα κανάλια των ΜΜΕ και του κράτους αφορά μια αποσπασματική παροχή δεδομένων που απαιτεί σημαντικό κόπο για τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εικόνας για την τάση της οικονομίας. Ο πιο ασφαλής τρόπος να την αντιληφθεί κανείς αποτελεί η χειροτέρευση των οικονομικών της καθημερινότητας και η σημαντική αύξηση της ανεργίας αλλά και της φτώχειας. Σήμερα η επίσημη καταγεγραμμένη ανεργία ξεπερνά το 25% ενώ τα στοιχεία δείχνουν ότι το 1/3 της κοινωνίας απειλείται με φτωχοποίηση κάτω και από τα ήδη χαμηλά όρια εισοδήματος περίπου στα 7000€ ετησίως.
Με δεδομένη τη γραμμή της κυρίαρχης μερίδας της αστικής τάξης όπως εκφράζεται από το σύνολο σχεδόν των κομμάτων εξουσίας για παραμονή στο € και την ΕΕ, η πολιτική της φτωχοποίησης της κοινωνίας μέσω της υποτίμησης της εργασίας και της ελεγχόμενης καταστροφής μέρους του κεφαλαίου αποτελεί το δικό τους μονόδρομο. Στη γραμμή αυτή ο στόχος είναι να βρεθεί μια νέα ισορροπία για την οικονομία ώστε να προκύψει ένας νέος κύκλος επένδυσης κεφαλαίου-απόσπασης κερδοφορίας-νέας επένδυσης κτλ ο οποίος τροφοδοτείται από την απόσπαση υπεραξίας από την εργασία μιας και τα αφεντικά δεν έχουν ανακαλύψει ακόμα ένα άλλο μηχανισμό παραγωγής κέρδους χωρίς την εκμετάλλευση εργασίας. Για μια μεγάλη περίοδο 3 δεκαετιών, που καλύπτει τη νεοφιλελευθεροποίηση του καπιταλισμού, μεγάλο βάρος δόθηκε στη χρηματιστικοποίηση της οικονομίας που προσπαθούσε να διατηρήσει το μέσο ποσοστό κέρδους υψηλό για το κεφάλαιο και παράλληλα οδηγούσε σε ουσιαστική,πραγματική μείωση των εισοδημάτων των εργαζομένων αυξάνοντας τα περιθώρια απόσπασης μεγαλύτερης υπεραξίας από αυτήν. Αυτό ήταν που τροφοδοτούσε και τα κεφάλαια που επενδύονταν σε παράγωγα και φούσκες τα οποία έφτασαν προ κρίσης 2008 να υπολογίζονται σε ύψος 500τρις $ με πραγματικό ΑΕΠ του πλανήτη να προσεγγίζει τα 50 τρις $ !!!!
Κοινώς και με απλά λόγια τα αφεντικά για 3 δεκαετίες μετακίνησαν μεγάλα κεφάλαια από τον κλασσικό κύκλο παραγωγής-κερδοφορίας μέσω εκμετάλλευσης εργασίας προς τη μεριά των τραπεζών,των χρηματιστηρίων και των παραγώγων που έφτιαξαν για το τζογάρισμα με τα χρέη καπιταλιστικών κρατών και την αύξηση της κερδοφορίας τους.
Στο ελληνικό παράδειγμα του καπιταλισμού και με βάση τα συνεχή μέτρα εναντίον εισοδημάτων, κεφαλαίων, εργασίας που λαμβάνονται τα 5-6 τελευταία χρόνια έχει επέλθει ύφεση της οικονομίας που χειροτερεύει σημαντικά την ανεργία, απειλεί με φτωχοποίηση και εξαθλίωση μεγαλύτερα κομμάτια της κοινωνίας και διαλύει τις όποιες κοινωνικές δομές προστασίας που αφορούν την παροχή υπηρεσιών υγείας από το δημόσιο, το επίπεδο και την πρόσβαση σε εκπαίδευση καθώς και την πρόσβαση σε ένα σύνολο από βασικά αγαθά για την αξιοπρεπή επιβίωση.
Με βάση τα τελευταία στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού, οι εξουσιαστές και τα συνοδοιπόρα ΜΜΕ με το πλήθος των ομοκρέβατων τηλεσχολιαστών παρουσιάζουν μια εικόνα βελτίωσης των οικονομικών δεδομένων κυρίως αναφορικά με το έλλειμμα. Όπως επισημαίνεται και στην επίσημη έκθεση της ΓΣΕΕ για την οικονομία του 2012, η βελτίωση που προκύπτει είναι πλασματική και οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην περικοπή των πρωτογενών δαπανών του δημοσίου και την περικοπή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων που έχουν ως αποτέλεσμα την εμβάθυνση των συνθηκών ύφεσης, άρα την αυτοϋπονόμευση των στόχων για την αύξηση των εσόδων.
Ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς δείκτες που υποδηλώνει την ουσία αυτής της πολιτικής φτωχοποίησης και εξαθλίωσης μεγάλου μέρους της κοινωνίας είναι και ο κατώτατος μισθός. Στην Ελλάδα, με βάση τις πολιτικές διαδοχικών κυβερνήσεων ο κατώτατος μισθός μειώθηκε παρασύροντας όλους τους μεγαλύτερους μισθούς που βασίζονται στον κατώτατο και τις συντάξεις σε μειώσεις. Η ουσία της κίνησης αυτής έγκειται στην υποτίμηση της αξίας της εργασίας και στην προσμονή ότι στη νέα συνθήκη ισορροπίας της ελληνικής οικονομίας, η κερδοφορία του κεφαλαίου θα επανέλθει σε υψηλότερα επίπεδα δεδομένου ότι η εργασία ως κόστος μειώνεται. Κοινώς, τα αφεντικά θα κερδίζουν περισσότερα όταν περάσει ο κύκλος της ύφεσης (που νομοτελειακά θα περάσει με καταστροφή μέρους του κεφαλαίου) γιατί το κόστος που θα πληρώνουν για την εργασία θα είναι μικρότερο.
Με την έλευση της οικονομικής κρίσης παρατηρείται πάγωμα των ονομαστικών κατώτατων μισθών σε διάφορες χώρες (Ιρλανδία, Βαλτικές χώρες, Τσεχία, Βουλγαρία, Ρουμανία..) ή χαμηλές αυξήσεις (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ολλανδία..), ωστόσο παρά την κρίση παρατηρούνται όμως επίσης σημαντικές αυξήσεις των κατώτατων μισθών σε ορισμένες χώρες (Πορτογαλία, Σλοβενία, Πολωνία καθώς και στην Ισπανία όμως μόνο για το 2009 με χαμηλές στην συνέχεια αυξήσεις για το 2010 και 2011). Ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η αύξηση του κατώτατου μισθού στόχευε στην προστασία των πιο ευάλωτων τμημάτων της μισθωτής απασχόλησης και στην στήριξη της κατανάλωσης, σε άλλες περιπτώσεις υπερίσχυσε τοβασικό επιχείρημα περί αναγκαιότητας περιορισμού του κόστους εργασίας για την αντιμετώπιση της κρίσης, την διατήρηση της απασχόλησης, την μείωση της ανεργίας και την βελτίωση του επιπέδου ανταγωνιστικότητας.
Από τα στοιχεία που περιέχει η έκθεση της ΓΣΕΕ (σελ. 219-220) προκύπτει πάγωμα των κατώτατων μισθών για τουλάχιστον μια διετία (τέσσερα συνεχόμενα εξάμηνα) εμφανίζεται σε πολύ περισσότερες χώρες εκτός ευρώ παρά εντός της ευρωζώνης, δείγμα της κυριαρχίας των νεοφιλελεύθερων πολιτικών είτε μέσα στο € και ΕΕ είτε εκτός αυτού.
Ποιά όμως ήταν η κατάσταση αναφορικά με την κερδοφορία του κεφαλαίου των αφεντικών? Τα τελευταία χρόνια μέσα στο € και εκτός αυτού παλιότερα η κατάσταση προσομοιάζει με αυτό που ονομάζουμε “πάρτι”! Τις τελευταίες δεκαετίες η κερδοφορία του κεφαλαίου είναι διαρκώς θετική και αυξανόμενη σε ορισμένες περιόδους. Τα τελευταία χρόνια, μέσα στην ύφεση της οικονομίας που καταστρέφει την κοινωνία, η κερδοφορία οδηγώντας σε αυτό που αναπόφευκτα συμβαίνει σε κάθε καπιταλιστική κρίση, την καταστροφή κεφαλαίου με μαζικό τρόπο. Η προηγούμενη μεγάλης κλίμακας καταστροφή κεφαλαίου συνέβη στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο οδηγώντας τις δεκαετίες μετά το τέλος του σε μια οργιώδη κερδοφορία του κεφαλαίου λόγω καπιταλιστικής ανάπτυξης.
Κοινώς, η καπιταλιστική ανάπτυξη είναι πανάκεια μόνο για το κεφάλαιο δεδομένου ότι το αποτέλεσμα της ανάπτυξης δεν καταλήγει στους παραγωγούς της εργασίας, αλλά στα αφεντικά που αποσπούν την υπεραξία και ταυτόχρονα υποτιμούν την αξία της εργασίας ως κόστος.
Η απόδοση κεφαλαίου αυξάνεται όταν μειώνεται ο πραγματικός μισθός υπολογισμένος ως κόστος. Η απόδοση κεφαλαίου, όμως, παρουσιάζει αύξηση μόνον υπό τον όρο ότι η μείωση του πραγματικού μισθού είναι τόσο μεγάλη ώστε να υπερβαίνει την αρνητική επίπτωση που έχουν όλοι οι άλλοι παράγοντες επί της κερδοφορίας. Εάν θα συμβεί ή δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο εξαρτάται από τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας.
Στην περίπτωση της Ελλάδας (Διάγραμμα 17), υπήρξε μείωση της κερδοφορίας ήδη από το 2008, δηλαδή με την έναρξη της ύφεσης, και βέβαια εν συνεχεία με την εφαρμογή του προγράμματος λιτότητας που επέβαλε το πρώτο μνημόνιο. Εκ του αποτελέσματος, επομένως, οι παράγοντες που μειώνουν την κερδοφορία στη διάρκεια μιας ύφεσης της ελληνικής οικονομίας (μείωση των πωλήσεων και του βαθμού χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού, αύξηση της έντασης κεφαλαίου εξαιτίας της μείωσης της απασχόλησης, αύξηση των τιμών αντικατάστασης του μηχανολογικού εξοπλισμού εξαιτίας της πραγματικής υποτίμησης) είναι σημαντικότεροι από την μείωση των μισθών που προκαλεί η ύφεση με δεδομένους τους θεσμούς της αγοράς εργασίας που υπήρχαν μέχρι το 2012.
Δηλαδή σε απλά λόγια ακόμα και οι πολιτικές υποτίμησης της εργασίας δεν έχουν αποδώσει ως προς την ανάκαμψη της κερδοφορίας του κεφαλαίου κάτι που προσπαθεί να διορθώσει το μνημόνιο 3 πλέον με τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων.
Ένας ακόμα δείκτης που χρησιμοποιεί το κεφάλαιο για να μετράει πόσο ξεζουμίζει τους εργαζόμενους είναι η παραγωγικότητα της εργασίας. Αυτή σχετίζεται με την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου και από την παραγωγικότητα της εργασίας εξαρτάται η ανταγωνιστικότητα της χώρας. Ένα μέτρο της παραγωγικότητας της εργασίας είναι η ανά ώρα εργασίας ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) σε ευρώ στο σύνολο της οικονομίας.
Δείτε το παρακάτω πίνακα για την παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα μέσα στο € …
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα παρά τη μεγάλη αύξησή της το 2010 σε σχέση με το 2000, η ΑΠΑ ανά ώρα εργασίας, εξακολουθούσε να είναι κάτω από το 60% του μέσου όρου των 12 κρατών. Ένας από του λόγους για τους οποίους η βελτίωση ήταν μικρή είναι η μεγάλη αύξηση των ωρών εργασίας σε σύγκριση με τη μέση αύξησή τους στα 12 κράτη ως σύνολο (6,0% έναντι 2,2%) καθώς και το γεγονός ότι το 2010, εξαιτίας της εφαρμοζόμενης πολιτικής του Μνημονίου και της ύφεσης που προκλήθηκε από αυτή, σημειώθηκε μείωση της συνολικής ΑΠΑ σε σχέση με το 2009, ενώ όλα τα υπόλοιπα έτη είχε αυξηθεί (ολόκληρη η ανάλυση εδώ)
Από την έκθεση της ΓΣΕΕ προκύπτει ότι η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας κατά την τετραετία 2005-2008 ανήλθε αθροιστικά σε 6% περίπου, ενώ κατά τις δύο προηγούμενες τετραετίες (2001-2004 και 1997-2000) είχε υπερβεί το 12% για κάθε μια από αυτές. Από το 2008, με την είσοδο της ελληνικής οικονομίας στην ύφεση, η παραγωγικότητα υποχώρησε μαζί με τον βαθμό χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού και την συρρίκνωση του αποθέματος παγίου κεφαλαίου, και μειώθηκε σωρευτικά, στην τετραετία 2008-2011, κατά 5,6%. Ως αποτέλεσμα ήταν στο τέλος του 2011 να έχει επανέλθει στο επίπεδο του 2003.
Κατά την διετία 2010 – 2011 ο μέσος ονομαστικός μισθός μειώθηκε κατά 6,4% έναντι του 2009, ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας κατά 1,9%. Επομένως, το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος, που είναι η διαφορά τους, μειώθηκε κατά 4,5%. Εάν συνεχιστεί η ίδια πολιτική κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2012, η μείωση του μοναδιαίου εργασίας προβλέπεται να είναι σημαντική (8% περίπου) εξαιτίας των διαθρωτικών αλλαγών στην αγορά εργασίας (μείωση κατώτατου μισθού, απονέκρωση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων, κλπ). Είναι αυτά τα μέτρα που πέρασαν τώρα με το μνημόνιο 3…
Τέλος εκεί όπου η ύφεση λόγω πολιτικών φτωχοποίησης φαίνεται στις τσέπες της κοινωνίας είναι αυτό που λέμε αγοραστική δύναμη. Τα αποτελέσματα της ύφεσης η οποία προκαλείται από την πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης επιδεινώνουν διαρκώς το επίπεδο ζωής της πλειονότητας των κατοίκων της Ελλάδας: Το ΑΕΠ ανά κάτοικο, σε σταθερές τιμές, παρουσιάζει στο τέλος του 2012 σοβαρή κάμψη κατά 18,6% έναντι του 2008 εάν επαληθευθούν οι αισιόδοξες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για περιορισμό της μείωσης του ΑΕΠ μόνο σε 4,7%. Το μέσο ΑΕΠ ανά κάτοικο σε σταθερές τιμές, δηλαδή ως αγοραστική δύναμη, έχει επανέλθει στο επίπεδο του 2002 (Διάγραμμα 18). Μέχρι το τέλος του 2012, η οπισθοχώρηση του μέσου βιοτικού επιπέδου σε χρονολογικούς όρους θα ανέλθει σε 3 έτη (από το έτος 2005 στο 2002).
Με τα παραπάνω στοιχεία απεικονίζεται αυτό που ονομάζουμε ταξικότητα της κρίσης και αφορά την μεταφορά της κρίσης στις πλάτες της κοινωνίας, της εργασίας για τη διατήρηση της κερδοφορίας και την επάνοδο του κεφαλαίου σε μέρες πάρτι για νέα κέρδη για νέες συμφορές…
