Φωτογραφίες από αντικείμενα που βρέθηκαν στους μαζικούς τάφους από τον πόλεμο στην Βοσνία

Αναζητώντας Ταυτότητα

Στις 5 Απρίλη 2014 ήταν η 22η επέτειος από την έναρξη της πολιορκίας του Σεράγεβο, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του πολέμου στη Βοσνία (1992-1995). Κατά τη διάρκεια του πολέμου, περίπου 30.000 Βόσνιοι σφαγιάστηκαν από το σερβικό στρατό στην πρώτη γενοκτονία σε ευρωπαϊκό έδαφος μετα το Ολοκαύτωμα. Ο φωτογράφος Ziyah Gafic, ο οποίος μεγάλωσε και έχει ως βάση του το Σεράγεβο, ήταν δώδεκα ετών, όταν άρχισε ο πόλεμος.

Στο φωτογραφικό έργο του Quest for Identity, ο Gafic προσπάθησε να καταχωρήσει τα προσωπικά αντικείμενα που ανακτήθηκα από τους μαζικούς τάφους των Βοσνίων που σφαγιάστηκαν από το σερβικό στρατό κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Ο Gafic φωτογραφίζει τα αντικείμενα πάνω στα ίδια ιατροδικαστικά τραπέζια, που χρησιμοποιούνται για την συναρμολόγηση των σωμάτων που ανακτώνται από τους μαζικούς τάφους. Το αρχείο αποτελείται από χιλιάδες φωτογραφίες και, όσο ομαδικοί τάφοι συνεχίζουν να ανακαλύπτονται σε ολόκληρη τη χώρα καταγωγής του, ο Gafic προσθέτει περισσότερες φωτογραφίες σε αυτό.

Στόχος του Gafic, φωτογραφίζοντας κάθε αντικείμενο που έχει εκταφεί από τους μαζικούς τάφους, ήταν να χτίσει μια εύχρηστη, διαδικτυακή βάση δεδομένων των εικόνων αυτών των φυσικών αντικειμένων. Οι επιζώντες μπορούν να περιηγηθούν στη βάση δεδομένων και ελπίζει ότι μπορεί να εντοπίσουν αγνοουμένους συγγενείς τους, μέσω της καταγραφής αυτών των προσωπικών στοιχείων. Ένας άλλος – όχι λιγότερο σημαντικός – λόγος για τη δημιουργία αυτού του συνολικού αρχείου, ήταν η τεκμηρίωση ιατροδικαστικών στοιχείων, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις συνεχιζόμενες δίκες για τα εγκλήματα πολέμου. Η δύναμη του έργου του Gafic είναι στο πλήθος των εικόνων, στην επανάληψη των καθημερινών αντικειμένων που πολλοί από εμάς χρησιμοποιούν. Φωτογραφία στη φωτογραφία στη φωτογραφία, όλα τα κοινά πράγματα που ανήκουν στα θύματα της γενοκτονίας . Οδοντόβουρτσες, κλειδιά του σπιτιού, μπουκάλια νερού, έγγραφα πιστοποίησης της ταυτότητας… αυτά τα κοινά αντικείμενα γίνονται οδυνηρά, όταν τα βλέπει κανείς μέσα σε αυτή την κλίμακα και το πλαίσιο. Το γεγονός ότι είχαν μαζί τους τόσα πολλά αντικείμενα, αποδεικνύει όμως και μια πιο οδυνηρή ιστορία: τα θύματα πίστευαν, όπως θα πει και ο δημιουργός, ότι επρόκειτο να τους ανταλλάξουν με Σέρβους φυλακισμένους, και δεν είχαν την παραμικρή ιδέα, ότι οδηγούνταν στον θάνατο.

Ο φωτογράφος Ziyah Gafic για το έργο του Quest for Identity:

“Αυτά είναι απλά αντικείμενα: ρολόγια, κλειδιά, χτένες, ποτήρια. Είναι τα πράγματα που τα θύματα της γενοκτονίας στη Βοσνία μετέφεραν μαζί τους στο τελικό τους ταξίδι. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων ετών της σύγκρουσης που κατέστρεψε τη Βοσνία στις αρχές της δεκαετίας του ’90, περίπου 30.000 πολίτες θεωρήθηκαν αγνοούμενοι. Οι περισσότεροι από αυτούς έχασαν τη ζωή τους είτε κατά τις πρώτες ημέρες του πολέμου ή προς το τέλος των εχθροπραξιών, όταν οι ζώνες ασφαλείας του ΟΗΕ, όπως η Σρεμπρένιτσα, έπεσαν στα χέρια του στρατού των Σέρβων. Ως μέρος της διαδικασίας εντοπισμού των προσώπων που εξαφανίστηκαν, τα προσωπικά αντικείμενα που βρέθηκαν με λείψανα των θυμάτων έχουν συλλεχθεί από τη Διεθνή Επιτροπή για τους Αγνοουμένους.

Αποφάσισα να φωτογραφίσω κάθε αντικείμενο που έχει εκταφεί από τους μαζικούς τάφους, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα οπτικό αρχείο στο οποίο οι επιζώντες θα μπορούν εύκολα να περιηγηθούν.

Μόλις ανακτηθούν αυτά τα αντικείμενα που μετέφεραν τα θύματα στην πορεία τους προς την εκτέλεση, καθαρίζονται προσεκτικά, καταγράφονται και αποθηκεύονται σε διάφορες περιοχές της χώρας. Χιλιάδες αντικείμενα συσκευάζονται σε καθαρές λευκές πλαστικές σακούλες. Οι επιζώντες των σφαγών, μερικές φορές, καλούνται να προσπαθήσουν να αναγνωρίσουν κάποια από αυτά τα προσωπικά αντικείμενα αλλά η άμεση επαφή με τα αντικείμενα αυτά είναι μια εξαιρετικά αργή, δύσκολη, αναποτελεσματική και επίπονη διαδικασία.

Το γεγονός ότι κάποια από τα θύματα είχαν μαζί τους προσωπικά αντικείμενα, όπως οδοντόκρεμα και οδοντόβουρτσα, είναι ένα σαφές σημάδι ότι δεν είχαν ιδέα τι επρόκειτο να τους συμβεί.

Μόλις αναγνωριστούν όλοι οι αγνοούμενοι, μόνο οι τάφοι τους και αυτά τα καθημερινά αντικείμενα τους θα παραμείνουν. Σε όλη τους την απλότητα, τα αντικείμενα αυτά είναι η τελευταία απόδειξη για την ταυτότητα των θυμάτων, η τελευταία μόνιμη υπενθύμιση ότι αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν κάποτε”.