Βασανιστές μέσα κι έξω από τα Α.Τ. και τις Φυλακές

Με αφορμή τη συνέντευξη που δόθηκε στην Huffington Post Live στις 24/4/14 από τον Αντονυ Γκρέιβς και τον Καλίφ Μπράουντερ, θεώρησα σωστό να γράψω κάτι για τη χρήση, τις επιπτώσεις στα θύματα και τις συνέπειες στην κοινωνία από την εφαρμογή μεθόδων βασανισμού.

Οι εκτενείς αναφορές των προαναφερθέντων πρώην κρατουμένων στους ψυχολογικούς βασανισμούς που έχουν υποστεί μέσα σε πτέρυγες υπερ-υψίστης ασφαλείας των φυλακών, δίνουν μια ξεκάθαρη εικόνα για τις συνθήκες που επικρατούν σ’ αυτές. Τα επίσημα στοιχεία για την εγχώρια χρήση ψυχολογικών βασανισμών, είναι εμφανή στις αναφορές του Σάββα Ξηρού για τις μεθόδους που είχαν χρησιμοποιήσει ο τότε εισαγγελέας Ιωάννης Διώτης και ο αρχηγός της αντιτρομοκρατικής Στέλιος Σύρος, κατά τη διάρκεια της ανακριτικής διαδικασίας και ενώ ίδιος ήταν σοβαρά τραυματισμένος.

O Anthony Graves είχε καταδικαστεί σε θανατική ποινή και κρατήθηκε συνολικά για 18 χρόνια μέσα στη φυλακή, από τα οποία τα 16 ήταν στην απομόνωση.  Ενώ του είχαν δοθεί δύο ημερομηνίες για την εκτέλεση του, τελικά αυτή δεν έγινε ποτέ λόγω αθώωσής του από τις κατηγορίες. Σήμερα, εργάζεται ως ερευνητής νομικών υποθέσεων, συλλέγοντας στοιχεία που μπορούν να βοηθήσουν θανατοποινήτες ως προς την αθώωσή τους. Ο Καλίφ Μπράουντερ ήταν ένας δεκαεξάχρονος έφηβος που συνελήφθηκε στο δρόμο επέστρεφοντας στο σπίτι του μετά από ένα πάρτυ. Μετά την παράνομη σύλληψή του, κατέληξε στην απομόνωση της φυλακής Rikers Island, στην οποία έζησε και βασανίστηκε για τρία χρόνια χωρίς να υπάρχει καμία απολύτως κατηγορία εναντίον του. Τον περασμένο Οκτώβρη, τέσσερις μήνες μετά την απόφυλάκισή του, έκανε μήνυση ενάντια στον γενικό εισαγγελέα του Μπρονξ, στο αστυνομικό τμήμα της Νέας Υόρκης και στο Τμήμα Φυλακών ζητώντας αποζημίωση. Ο Σάββας Ξηρός, έπειτα από τον τραυματισμό του από έκρηξη βόμβας το 2002, υπέστη διάφορες μεθόδους ψυχολογικού βασανισμού από το δέσιμο των άκρων μέχρι ναρκοανάλυση. Σήμερα, κρατείται στην υπόγεια πτέρυγα του Κορυδαλλού και είναι συγγραφέας. Οι αναφορές του για τη χρήση βιοχημικής καταστολής στην υπόγεια πτέρυγα του Κορυδαλλού μέσα από την προσθήκη ψυχοφαρμάκων στο φαγητό, έχουν δημοσιευθεί από το European Journal of Criminology.  

Ψυχολογικός Βασανισμός

Ο ψυχολογικός βασανισμός αναφέρεται στη ‘συστηματική καταστροφή των ακρογωνιαίων λίθων της ψυχικής υγείας του ατόμου, που περιλαμβανει την αίσθηση αυτοσεβασμού, αξιοπρέπειας, ακεραιότητας και ικανότητας, τις υγιείς σχέσεις και την προβλεψιμότητα του μέλλοντος’.       
                                                                                                                                                                                      Νόρα Σβέας

Ο ψυχολογικός βασανισμός αφορά τη δημιουργία και εξάσκηση μεθόδων ‘σωφρονισμού’ και ‘ανάκρισης’, που δρουν στον εγκέφαλο προκαλώντας ψυχικό πόνο, αφήνοντας όμως ανεπηρέαστο το σώμα από εμφανή σημάδια και πληγές. Τα αποτελέσματα των μεθόδων αυτών δεν είναι ευδιάκριτα, με συνέπεια την παρουσίασή τους από τα ΜΜΕ ως πιο ‘ανθρωπιστικές’ μεθόδους απόσπασης πληροφοριών, κάτι που φυσικά αποσκοπεί στη χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Το ’empathy gap’, η περιορισμένη δηλαδή αντιληπτική ικανότητα του εγκεφάλου ως προς την αξιολόγηση μιας κατάστασης που δεν γίνεται αντιληπτή μέσα από τις αισθήσεις (αφού δεν υπάρχουν ορατά σημάδια) και η έλλειψη ανάλογης εμπειρίας από τον παρατηρητή, συντελούν στην κρίση των βασανιστηρίων αυτών με απίστευτη ελαφρότητα. Ενδεχομένως, στην περίπτωση που οι άνθρωποι δεν έχουν καμία έννοια αλληλεγγύης και αλτρουισμού, τότε ευνοείται η αντίληψη των πραγμάτων μέσα από το πρίσμα του προσωπικού συμφέροντος, που έχει ως αποτέλεσμα την απάθεια, αλλά και συχνά την άποψη ότι ‘καλά να πάθουν’. Αυτό επιφέρει αδυναμία κατανόησης του επιπέδου της σοβαρότητας των ψυχολογικών βασανιστηρίων όπως αυτά που περιγράφονται στο απόσπασμα και στις συνεντεύξεις που ακολουθούν.

Ο βομβαρδισμός των αισθήσεων με ηχητικά και οπτικά ερεθίσματα, η απομόνωση, η χρήση απειλών και η εκτεταμένη γύμνια είναι κάποια παραδείγματα τέτοιων μεθόδων. Όμως, η ιστορική εξέλιξη των ψυχολογικών βασανισμών δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από τη συμβολή της επιστήμης της ψυχολογίας. Με πιο σύγχρονα μέσα και με τη βοήθεια ψυχολόγων, ο βασανισμός μετεξελίχθηκε σε πρακτικές βασισμένες σε συγκεκριμένα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του κάθε κρατούμενου. Ο ψυχαναλυτής Stephen Soldz περιγράφει: ‘Ψυχολόγοι και ψυχίατροι στο Γκουαντάναμο, βοηθούν τους βασανιστές αντλώντας πληροφορίες από το ιατρικό τους ιστορικό. Εν συνεχεία, κάποιος με φοβία για τους σκύλους θα απειληθεί με σκυλιά έτοιμα να του επιτεθούν, ενώ κάποιος με φοβία να θαφτεί ζωντανός θα βασανιστεί υπό την απειλή να κλειστεί μέσα σε φέρετρο’.  Η Jane Meyer στο βιβλίο της  ‘The Dark Side’ αναλύει τη χρήση της δημιουργίας ψυχολογικής εξάρτησης από το βασανιστή, ως μια μορφή βασανισμού, αφού το θύμα χάνοντας κάθε αίσθηση ελέγχου στο άμεσο περιβάλλον του παύει να ενεργεί αυτόβουλα.

Ακόμα και οι πιο ελαφρές μέθοδοι βασανισμού (torture lite), μπορούν να έχουν τεράστιες επιπτώσεις ως προς τον κρατούμενο. Η έλλειψη ύπνου, που έχει χρησιμοποιηθεί ως μέσο βασανισμού από το 1500,  προκαλεί σοβαρές γνωστικές, συναισθηματικές και σωματικές δυσλειτουργίες και επηρεάζει τα μέρη του εγκεφάλου που έχουν να κάνουν με τη μνήμη, τη μάθηση, τη λογική και τη λήψη αποφάσεων. Οι συνέπειες στην ψυχολογία των κρατουμένων θα κάνουν αργότερα την εμφάνισή τους, με τη μορφή συνδρόμου μετα-τραυματικού στρες, κατάθλιψης, εκδήλωση έντονης ανασφάλειας στη ζωή έξω από τη φυλακή και πέρασμα αυτής της ανασφάλειας αυτής στην επόμενη γενιά. Το τελευταίο έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση περιορισμένων κοινωνικο-πολιτικών αντιδράσεων, αφού τα άτομα ζουν με τη διαρκή απειλή του φόβου και θέτουν ως προτεραιότητα την εδραίωση μιας αίσθησης ασφάλειας. Όμως, το ψυχικό τραύμα από τις καταστάσεις βασανισμού δεν αφορά μόνο τον κρατούμενο αλλά και τα  οικεία πρόσωπά του, κάτι στο οποίο δεν δίνεται καμία σημασία λόγω έλλειψης  ενημέρωσης και αλληλεγγύης.

Εν τέλει, η έλλειψη κοινού διεθνούς νομικού ορισμού (διαφορές υπάρχουν ανάμεσα σε ISA και UN), για τη νομική υπόσταση της έννοιας του βασανισμού και για το αν ο ψυχολογικός βασανισμός αποτελεί μορφή βασανισμού από μόνος του, αχρηστεύει τους νόμους που απαγορεύουν την πρακτική του. Αυτό δρα ως μέσο διαιώνισης του φαινομένου.

Σάββας Ξηρός

Ο Σάββας Ξηρός, στο βιβλίο του ‘Η Μέρα Εκείνη…’ αναφέρει τις μεθόδους που ακολουθήθηκαν για την απόσπαση πληροφοριών από αυτόν. Συγκεκριμένα, υπό την επήρεια ναρκοανάλυσης, το δέσιμο χεριών και ποδιών, τη στέρηση των οικείων προσώπων του, την έλλειψη ύπνου, την πρόκληση παραισθήσεων και την απομόνωση, ο Σάββας Ξηρός βασανίστηκε ενώ ήταν τραυματίας.

Απόσπασμα από διάφορα σημεία από το βιβλίο του  ‘Η  Μέρα Εκείνη’ :
‘…Πρέπει να κάνω κάτι, αλλά τι; Ιδέα! Θα εξαφανίσω τα ίχνη, το γάντι που έχω στην τσέπη…Που είναι το παντελόνι, δεν το φοράω αλλά σαν να κρέμεται από τους αστραγάλους. Να το φέρω μέχρι το χέρι να ψάξω. Τραβάω κάπου έχει σκαλώσει. Ξανά, πάλι τίποτα. Δεν είναι το παντελόνι! Tα πόδια μου είναι δεμένα σφιχτά με ιμάντες, το δεξί πάνω σε πληγή! Δεν τους έφτανε αυτό, μου πήραν και τα ρούχα. Να πλησιάσω το χέρι να δω.  Το γερό. Αδύνατο. Αυτό είναι δεμένο απ’ τον αγκώνα…. Μ’ έχουν δεμένο χειροπόδαρα και με ποτίζουν διάφορα, σκέφτομαι….Κάποια στιγμή σαν να ξυπνάω από νάρκωση. Ζαλάδα, πονοκέφαλος, θολούρα. Κάθονται δεξιά μου σαν δύο σκιές. Κάποιος σαν νοσοκόμος κι ένας με μπλε στολή. Μέσα σε μουρμούρα ξεχωρίζω κάποιες λέξεις. ‘Αυτόχειρας’, ‘εξαφανίσουμε’, ‘ταράτσα΄’, ‘πενήντα εκατομμύρια’. ‘Τόσα λεφτά γιατί;’ ‘Δεν θα τον κάνουμε ήρωα φίλε’. ‘Με τόσα λεφτά τον εξαφανίζω τώρα. Φέρε τον αναπτήρα να τον λύσω’. Ένας διάλογος φωναχτά, όπως οι ηθοποιοί στο θέατρο. Με είδαν, φύγανε. Τους πίστεψα. Η δουλειά τους τέλειωσε. Ένας αδιόρατος φόβος που πλανιόταν στην ατμόσφαιρα, άρχισε να βρίσκει λόγο ύπαρξης…Περνάνε οι ώρες με τρεις κουβέντες στην αρχή και μετά σιωπή. Σκοτάδι, απόμόνωση, αγωνία, αβεβαιότητα, βασανιστική αναμονή, παράνοιες, παραισθήσεις, κινούμενες σκιές, ήχους…Κάτι συμβαίνει μ’ αυτο το οξυγόνο. Και με τα σχοινιά η δύσπνοια γίνεται ανυπόφορη. Δε με λύνουν ποτέ.’

Παρόλο που στην Ελλάδα ο ψυχολογικός βασανισμός είναι μια πολύ εκλεπτυσμένη έννοια για αστυνομικούς και σωφρονιστικούς που δεν έχουν κανένα ενδοιασμό να χρησιμοποιήσουν απευθείας σωματική βία ακόμα και να αφαιρέσουν τη ζωή από τον οποιοδήποτε, στη συγκεκριμμένη περίπτωση τα ψυχολογικά μέσα βασανισμού χρησιμοποιήθηκαν λόγω του κρίσιμου σημείου της υγείας του κρατούμενου.

Άντονυ Γκρέυβς και Καλίφ Μπράουντεν

Το απόσπασμα της συνέντευξης του πρώην κρατούμενου Anthony Graves, περιλαμβάνει και μέρος της συνένευξης του Καλίφ Μπράουντερ που δόθηκε διαδυκτιακά στην Huffington Post Live.  Το βίντεο βρίσκεται στο site της Αμερικανικής εφημερίδας και το λινκ υπάρχει στις πηγές, ενώ πιο κάτω η συνέντευξη είναι μεταφρασμένη στα ελληνικά.

Δημ. Πέρασες πάρα πολύ χρόνο σε φυλακή υπερ-υψίστης ασφαλείας. Αφέθηκες ελεύθερος το 2010 μετά από δεκαοκτώ χρόνια φυλάκισης στο Texas, από τα οποία τα δεκαέξι ήταν στην απομόνωση, για ένα έγκλημα που δεν διέπραξες. Ας μιλήσουμε πρώτα για το τι ακολούθησε όταν βγήκες έξω, έφυγες από την απομόνωση και βγήκες στο δρόμο, επέστρεψες στη γειτονιά σου και στο σπίτι σου. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία, το να βγεις δηλαδή όχι έξω από  τη φυλακή αλλά από την απόλυτη απομόνωση και κατευθείαν να πας έξω στην κοινωνία?

Anthony. Ήταν πολύ φοβιστικό για μένα. Φοβήθηκα γιατί πέρασα τόσα χρόνια στην απομόνωση και ξαφνικά με πετάνε έξω στην κοινωνία και βρίσκομαι περικυκλωμένος από ανθρώπους, ήταν παρανοϊκό. Ζήτησα από τον αστυνομικό, να με πάρει πίσω σε κάποιο άλλο χώρο, γιατί εκείνη τη νύχτα είχε μαζευτεί πολύς κόσμος για να με καλωσορίσει και άρχισα να παρανοώ γιατί δεν είχα δει βρεθεί στον ίδιο χώρο με τόσους πολλούς ανθρώπους για πάρα πολλά χρόνια. Έτσι για να μπορέσω να  ήρεμήσω, του ζήτησα να με βγάλει από αυτή την κατάσταση. Απλά θα ήθελα να σχολιάσω κάτι που λέχθηκε προηγουμένως, για το πως είναι να βρίσκεσαι σε μια φυλακή σε ξένη χώρα και να σας πω ότι δεν έχει καμία διαφορά. Αναρωτιέμαι γιατί ο κόσμος αντιδρά τόσο έντονα για το Γκουαντάναμο, ενώ κανείς όχι μόνο δεν αντιδρά για το εγχώριο Γκουαντάναμο, αλλά δεν λέει και τίποτα γι΄αυτό. Ήμουν εκεί όταν κρατούμενοι κρεμάζονταν, έκοβαν το λαιμό τους, ήμουν μάρτυρας σε κρατούμενους που σταμάτησαν τις εφέσεις που είχαν δικαίωμα να ασκήσουν, όχι επειδή πίστευαν πως δεν μπορούσαν να αθωωθούν , αλλά οι συνθήκες…

Δημ. Πες μας για τις συνθήκες. Βοήθησε με να καταλάβω αυτές τις συνθήκες. Πώς είναι να βρίσκεσαι στην απομόνωση? Κατ’ αρχάς πόσο χώρο είχες?

Anthony. Ο χώρος είναι ένα κλουβί 8×10. Δεν είναι κελί, είναι κλουβί γιατί μέσα μας έχουν σαν ζώα. Αυτό που γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας είναι να μπαίνουν μέσα δεσμοφύλακες και για τον ένα ή τον άλλο λόγο σε παρενοχλούν. Σε παρενοχλούν γιατί το μόνο που μοιάζεις είναι με ζώο μέσα σε κλουβί, που το μόνο που έχουν να κάνουν μ΄ αυτό είναι να βγάλουν ένα ραβδί και να το φοβερίζουν. Στόχος τους να σε κάνουν να θυμώνεις όλη μέρα. Φτάνεις στο σημείο να χάσεις τη θέληση για ζωή. Χάνεις την ελπίδα και γεμίζεις με θυμό και φόβο, τα συναισθήματα που σε καθορίζουν είναι τόσα πολλά που όταν βγεις έξω, που υπάρχουν στιγμές που δεν ξέρεις ποιός είσαι. Δεν ξέρεις αν περπατάς στον αέρα, στο χώμα ή στο γρασίδι γιατί βρίσκεσαι σε ένα τελείως διαφορετικό κόσμο. Αυτή η φυλακή δεν κάνει τίποτα από άποψη αποκατάστασης, το μόνο που αποτελεί είναι ένας μηχανισμός άσκησης ελέγχου από το σύστημα, αυτό είναι όλο.

Δημ. Eίναι απόλυτα δύσκολο να το κατανοήσω, παρ’ όλο που έχω περάσει πολύ χρόνο στις φυλακές, δουλεύοντας με κρατουμένους, είναι δύσκολο να γίνει κατανοητό το ψυχολογικό δίλημμα που προκαλείται απ΄ αυτές τις συνθήκες. Tον προηγούμενο Δεκέμβρη μίλησα με ένα νεαρό που λεγόταν Καλίφ Μπράουντερ, έμεινε στη φυλακή Rikers Island για τρία χρόνια, ήταν 16 ετών όταν μπήκε. Μια μέρα τον συνέλαβε η αστυνομία ενώ περπατούσε στο δρόμο και τον έβαλαν στη φυλακή για χρόνια χωρίς να έχει καταδικαστεί και για πολύ χρόνο χωρίς να του έχουν καν προσάψει κατηγορίες, ώσπου τελικά κατηγορήθηκε για ένα έγκλημα που δεν διέπραξε. Ένα από τα πράγματα που αυτός ο έφηβος μίλησε ήταν η εμπειρία του στη φυλακή υπερ-υψίστης ασφαλείας. Ας δούμε το βίντεο.

Καλιφ. Με έβαλαν στην απομόνωση γιατί αντέδρασα όταν μου επιτέθηκαν οι αστυνομικοί στο δρόμο, αλλά είπαν ότι εγώ τους επιτέθηκα πρώτος μόνο και μόνο για να με βάλουν στην απομόνωση. Εκεί ελέγχονται τα πάντα, ακόμα και η ποσότητα του φαγητού που δίνεται. Αν πεις κάτι που με οποιοδήποτε τρόπο μπορεί να τους πειράξει, πολλοί από τους δεσμοφύλακες σε αφήνουν να πεινάς αρνούμενοι να σου δώσουν φαγητό. Είναι ήδη πολύ δύσκολα εκεί μέσα, γιατί η ποσότητα του φαγητού στους τρεις δίσκους που παίρνεις την ημέρα δεν αρκεί για να χορτάσεις, υποθέτω πως είναι κι αυτό μέρος της τιμωρίας, κι αν στερήσουν τον ένα δίσκο μπορεί να έχει πολλές συνέπειες για τον κρατούμενο.

Δημ. Μέχρι ποιό σημείο σου στέρησαν το φαγητό?

Καλιφ. Μου στερούσαν το φαγητό συχνά. Δεν μπορώ να μετρήσω, αλλά το χειρότερο ηταν όταν μου στέρησαν τέσσερις συνεχόμενους δίσκους, πρωινό μεσημεριανό, βραδινό, και το πρωινό της επόμενης μέρας.

Anthony. Το έχω δει φίλε, είδα ανθρώπους που ζύγιζαν πάνω από εκατό κιλά να μπαίνουν στην απομόνωση και μόλις επέστρεφαν στη πτέρυγα γενικού πληθυσμού να είναι ανάμεσα σε 60 και 70 κιλά. Τους αφήνουν να λιμοκτονούν εκεί μέσα, γιατί ελέγχουν το πόσο θα φας επειδη ούτως ή άλλως το φαγητό στις φυλακές είναι πολύ περιορισμένο. Συμπεριφέρονται με το χειρότερο τρόπο στους κρατουμένους που έχουν κατηγορηθεί ότι κτύπησαν ή έκαναν κάτι ενάντια σε κάποιο δεσμοφύλακα, και έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν επειδή κανείς δεν νοιάζεται. Θα σου πάρουν το φαγητό, θα ρίξουν μέσα νερό, θα αρνηθούν να σου το δώσουν, θα το φέρουν και  θα το πετάξουν στο πάτωμα μπροστά σου και εσύ δεν μπορείς να πεις τίποτα γι’ αυτό. Είναι μια βάρβαρη πρακτική.

Δημ. Είπες ότι κανείς δεν νοιάζεται. Ο Χαβιέρ Σαντάνα, από το online community μόλις εγραψε το εξής: ‘Οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν νοιάζονται γιατί οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν είναι εγκληματίες.’ Υποθέτω πως υπάρχει μια λογική που λέει αν δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τις συνέπειες μην κάνεις το έγκλημα…

Anthony. Περίμενε, περίμενε, θα ήθελα να πω ότι εγώ ήμουν ένας αθώος άνθρωπος, ήμουν στο σπίτι με την οικογένειά μου όπως έπρεπε να είμαι και κατηγορήθηκα για ένα έγκλημα για το οποίο δεν γνώριζα καν. Μου έκλεψαν δεκαοκτώμισι χρόνια από τη ζωή μου. Μου είχαν δώσει δύο ημερομηνίες για την εκτέλεσή μου όσο ήμουν εκεί μέσα. Ήμουν στη φυλακή υπερ-υψίστης ασφαλείας, αλλά όχι εγκληματίας.

Η συνέντευξη του Αφρο-Αμερικανού Γκρέυβς από ένα Αφρο-Αμερικανό δημοσιογράφο , έγινε για να καλυφθεί συμβολικά ο ρόλος του δεύτερου ως εκπρόσωπος του συστήματος και να δημιουργηθεί εικονικά ένας επί ίσοις όροις διάλογος. Το θέμα απλά πουλήθηκε επικοινωνιακά όσο καλύτερα γινόταν μέσα από τα ΜΜΕ αποφεύγοντας να προβληθεί ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Απόδειξη, ότι η φράση ‘ψυχολογικοί βασανισμοί’ δεν αναφέρθηκε ποτέ κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, ενώ ο δημοσιογράφος αφήνοντας ‘δημοκρατικά’ να εισακουστεί κάποιος άσχετος μέσα από το chat, έθεσε το όλο θέμα σε επίπεδο debate. Το δημοκρατικό debate ήταν στην ουσία ο φασιστικός αποκλεισμός των ειδικών ψυχολόγων/ερευνητών για παροχή σωστής ενημέρωσης για το τι είναι οι ψυχολογικοί βασανισμοί και γιατί θα πρέπει να σταματήσουν, επιχειρήματα που δεν ακούστηκαν ποτέ.  Ως αποτέλεσμα αυτού,  απλώς ενισχύθηκε η γενικότερη αποδοχή του φαινομένου.   

Βασανιστές

Ο όρος βασανιστές υιοθετείται αναφορικά με τους αστυνομικούς και τους σωφρονιστικούς με βάση τη φύση των πρακτικών που εξασκούν στο χώρο εργασίας τους. Είναι γεγονός όμως, πως οι βασανιστές μεταφέρουν τις ίδιες πρακτικές και έξω από το χώρο εργασίας τους.  Αναφορές γι’  αυτό γίνονται και σε ένα προηγούμενο άρθρο  (βλ. Ψυχοπαθολογία και φυλακές υψίστης ασφαλείας), για τις επιπτώσεις της εργασίας σε φυλακές υψίστης ασφαλείας για τους δεσμοφύλακες, σε σχέση με την εκδήλωση αυταρχικών συμπεριφορών στην προσωπική τους ζωή.

Το στοιχείο του αυταρχισμού και του φόβου που αναφέρεται από τους κρατούμενους, ξεπερνά τα όρια της φυλακής και εξαπλώνεται σε όλες τις πτυχές της ζωής των βασανιστών. Οι συμπεριφορές που ευνοούνται από δομές που χωρίζουν τους ανθρώπους σε βασανιστές και βασανιζόμενους, επηρεάζουν και απειλούν την ψυχικη υγεία και τις ζωές ανθρώπων έξω από τις φυλακές, ιδιαίτερα των πιο κοντινών προσώπων των βασανιστών. Η ακτιβίστρια Νταϊάν Γουέτεντορφ, στην ομιλία  της στο συνέδριο του National Centre for Women and Policing,  αναφέρει το πόσο επικίνδυνες είναι οι ‘ικανότητες’ και η εκπαίδευση των αστυνομικών σε σχέση με την ασφάλεια της οικογένειάς τους. Οι γνώσεις σε ανακριτικές μεθόδους με τη χρήση εκφοβισμού, στο πώς να επηρεάσουν το σύστημα για να τη γλιτώσουν, στην ενοχοποίηση του θύματος για την κακοποίησή του, αλλά και η αντίληψη των άλλων ανθρώπων ως κατώτερων από τους ίδιους και η μη ανοχή στην οποιαδήποτε μορφή ‘αφισβήτησης’ ως προς  την ‘εξουσία’ τους, χαρακτηρίζουν τη γενικότερη συμπεριφορά των ανθρώπων αυτών.

Η εσωτερίκευση αυτών των αξιών από το βασανιστή μέσα από την επιβράβευση του στο χώρο εργασίας με χρήματα, προαγωγές, sense of achievement, άρθρα από τα ΜΜΕ και κοινωνική αποδοχή, δρουν καταλυτικά στην απόλυτη ταύτισή του με το ρόλο αυτό, κάτι που ονομάζεται ‘operant conditioning’ (και ισχύει ακόμα κι αν είναι κανείς απόλυτα υγιής ψυχολογικά). Αυτό αποδείχτηκε πριν 30 περίπου χρόνια από το  Stanford Prison Experiment, όπου απόλυτα ψυχικά υγιείς φοιτητές μετατράπηκαν σε βασανιστές των συμφοιτητών τους σε εννιά μόνο μέρες, παίζοντας το ρόλο του σωφρονιστικού σε μια ‘φυλακή’ υψίστης ασφαλείας στο υπόγειο του κτιρίου ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο.  Η συμπεριφορές αυτές πήγαζαν από την  εξουσία που τους δόθηκε και απέδειξαν τη δύναμη που έχουν οι κοινωνικές δομές στο να καθορίζουν τη συμεριφορά που εκδηλώνουμε. Όταν όμως οι βασανιστές ‘προστάτες του κράτους’ κυκλοφορούν ανάμεσά μας έχοντας επίσημα αυτό το ρόλο και το κράτος ενισχύει ένα εγκληματογόνο παράγοντα της κοινωνίας με όπλα και ατιμωρησία, τότε  το ίδιο το κράτος έχει περισσότερα κοινά με  το οργανωμένο έγκλημα παρά με ‘δημοκρατία’.

Το αμερικανικό National Centre for Women and Policing ανακοίνωσε  ότι ένας αστυνομικός είναι τουλάχιστον τέσσερις φορές πιο πιθανόν να ασκήσει βία στην οικογένειά του σε σχέση με άνδρες που ασκούν οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα. Το ‘τουλάχιστον’ είναι η λέξη κλειδί σ’ αυτή την περίπτωση, αφού μεγάλος αριθμός θυμάτων δεν κάνει ποτέ κάποια καταγγελία και οι στατιστικές βασίζονται σε περιπτώσεις  για τις οποίες υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Σύμφωνα όμως με την ίδια πηγή, ακόμα και στην περίπτωση επίσημων καταγγελιών συνήθως αποφεύγεται να κρατηθούν γραπτώς οποιαδήποτε στοιχεία για τις υποθέσεις αυτές. Έχει αποδεικτεί ότι σε πολλές περιπτώσεις, για να μην εμποδιστεί η προαγωγή κάποιου αστυνομικού σε ανώτερη θέση, έχουν παρανόμως σβηστεί κατηγορίες ή καταδίκη του για τέτοιο περιστατικό από το φάκελό του.  Παράλληλα αναφέρεται ότι οι γυναίκες που έχουν δεκτεί βία από αστυνομικούς, έπειτα από καταγγελία αντιμετωπίζουν την εχθρικότητα των συναδέλφων του κακοποιού τους και ενός συστήματος που κυρίαρχος στόχος του είναι η διαφύλαξη των αστυνομικών.

Σε καταστάσεις που η ζωή μιας γυναίκας βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, δεν τηρούνται οι νόμιμες διαδικασίες  για διερεύνηση, άσκηση δίωξης ή σύλληψη. Ο νομικός σύμβουλος Bob Mullally, είχε φέρει στη δημοσιότητα το 1997 έγγραφα που εξέθεταν το βαθμό κακής διαχείρησης υποθέσεων κακοποίησης γυναικών από αστυνομικούς του LAPD, με αποτέλεσμα την καταδίκη και φυλάκισή του για 45 μέρες το 2003, ενώ δεν ασκήθηκε δίωξη σε κανένα από τους κακοποιούς με στολή. Δυστυχώς δεν υπάρχουν επίσημες στατιστικές για τους σωφρονιστικούς, ενώ για την ελληνική κοινωνία, δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για καμία από τις δύο κατηγορίες (ή αν υπάρχουν δεν υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε αυτά).

Όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα σεβασμού ως προς την ύπαρξη, την αξιοπρέπεια, την αυτονομία και την ελεύθερη σκέψη και δράση τους και η χρήση μεθόδων που τα υπονομεύουν αυτά πρέπει να σταματήσει. Τα θύματα ψυχολογικών και σωματικών βασανισμών, είτε κρατούμενοι είτε μέλη των οικογενειών των βασανιστών χρειάζονται ενημέρωση, στήριξη και προστασία από τους νόμους. Όμως τίποτα από αυτά δεν πρόκειται να γίνει γιατί απλά ‘δεν βολεύει’ το σύστημα. Ο ρόλος του βασανιστη είναι ενεργός σε προσωπικό, κοινωνικό και συμβολικό επίπεδο ως μέσο ενοχοποίησης και στέρησης της προσωπικής ελευθερίας, καταστολής κοινωνικών αντιδράσεων και διατήρησης του συστήματος μέσα από τη δημιουργία αξιών και ιδεολογιών που πηγάζουν από την αναγκαιότητα αντιμετώπσης εικονικών εχθρών. Το μεγαλύτερο όμως ζήτημα είναι η ανατροπή των κοινωνικών δομών που ευνοούν την ύπαρξή αυτού του φαινομένου.

 

 

 

* Για το stanford prison experiment: Να αναφερθεί ότι στις κοινωνικές επιστήμες για να ξεκαθαριστεί πότε ένα φαινόμενο είναι αιτία πρόκλησης ενός άλλου, ο μόνος θετικιστικά αποδεκτός τρόπος απόδειξης αυτού είναι μέσα από πείραμα και όχι μέσα από συσχετισμούς οι οποίοι απλά αποδεικνύουν ότι δύο ή περισσότερες μεταβλητές κινούνται με τους ίδιους ρυθμούς προς την ίδια ή αντίθετη κατεύθυνση.

 

Οι πηγές είναι εδώ:

Η συνέντευξη του Άντονυ Γκρέυβς στο Huff Post Live
http://www.huffingtonpost.com/2014/04/24/anthony-graves-solitary-confinement_n_5206308.html?utm_hp_ref=politics

Nora Sveaass ‘The organized destruction of meaning’ in Nils Lavik (ed) Pain and Survival: Human Rights Violatons in Mental Health (Scandinavian University Press, Oslo 1994)

Σάββας Ξηρός ‘Η μέρα εκείνη… 1560 ώρες  στην εντατική. Μια Μαρτυρία Για το Δικό Μας Γκουαντάναμο’. (Εκδόσεις Ρομέρο)

Diarmuid Cunniffee  ‘The worst scars are in the mind: deconstructing psychological torture’  Imperial College of London Journal

Stephen Soldz ‘End psychologists’ role in state torture’ pubished in Alternet.com

Police Family Violence
http://www.abuseofpower.info/Article_NCWP.htm

National Centre for women and policing
http://womenandpolicing.com/violenceFS.asp

Στηρίξτε το omniatv:

Σχόλια

0 0 votes
Βαθμολογία άρθρου
Subscribe
Notify of
guest
0 Σχόλια
Inline Feedbacks
View all comments
Μετάβαση στο περιεχόμενο