της Νατάσα Λένναρντ
Για λιγότερο από μία εβδομάδα, το καλοκαίρι του 2011, η φλόγα της εξέγερσης που είχε ανάψει στο Λονδίνο, εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα. Η αστυνομία είχε δολοφονήσει τον Μαρκ Ντάγκαν, ένα νέο 29 ετών, που βρισκόταν άοπλος στο Τότενχαμ, κι αυτό προκάλεσε μια έκρηξη καταστροφών, λεηλασιών και φωτιάς. Το μελάνι που ετρεχε ασταμάτητα στα δημοσιεύματα των ρατσιστικών φυλλάδων, έκανε τις κλασικές νύξεις για ομάδες χούλιγκαν, στοχεύοντας στην εξάπλωση ενός ηθικού πανικού. Η αστυνομία αντεπιτέθηκε άγρια: μέσα σε πέντε χαοτικές μέρες, έκανε 3100 συλλήψεις. Τα δικαστήρια ακολούθησαν: ένας φοιτητής φυλακίστηκε για έξι μήνες απλά και μόνο επειδή έκλεψε μπουκάλια νερού αξίας περίπου πέντε δολλαρίων από μια αλυσίδα σουπερμάρκετ.
Και μετά ήρθαν οι σκούπες. Με το άναμμα των αναταραχών, εκατοντάδες καλοπροαίτεροι Βρετανοί βγήκαν στους δρόμους, οπλισμένοι με σκούπες, ζητώντας να σκουπίσουν εθελοντικά τη βρωμιά των προηγούμενων γεμάτων οργή ημερών. Το σύνθημα: Keep calm and carry on. Μελέτες εις βάθος ταυτοποιησαν τις ρατσισιτκές δομές, τις ταξικές διακρίσεις και τη συνεχόμενη αστυνομική κτηνωδία ως τους λόγους που προκάλεσαν την εξέγερση. Αλλά εκείνη τη στιγμή μια ολέθρια αφήγηση έκανε την εμφάνισή της, παρουσιάζοντας τους διαδηλωτές ως εγκληματίες και βίαιους εν αντιθέσει με την έντιμη ταξιαρχία της σκούπας, που ήρθε να καθαρίσει και να τακτοποιήσει.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον αποκάλεσε τις διαδηλώσεις ως ‘εγκληματικότητα, απλά και ξεκάθαρα’. Δεν υπήρχε όμως τίποτα ξεκάθαρο στα γεγονότα εκείνου του καλοκαιριού. Και οι πολιτικοί δεν είναι οι μόνοι που έχουν την τάση να απλοποιούν πολύπλοκα και χαοτικά γεγονότα όπως οι μαζικές εξεγέρσεις, ερμηνεύοντάς τα με δυαδικούς όρους όπως ‘εγκληματικότητα και τάξη’, ‘βία και ειρήνη’, ‘καλοί και κακοί’. Πολύ συχνά οι εξεγέρσεις, ακόμα και οι λεηλασίες γίνονται αντιληπτές ως οι χωρίς νόημα πράξεις μέσα στις ειρηνικές διαμαρτυρίες.
Βλέπουμε ένα παρόμοιο τρόπο σκέψης αυτή την εβδομάδα, όσον αφορά τα γεγονότα στο Φέργκιουσον, στο Μιζούρι, όπου η αστυνομία δολοφόνησε ένα άοπλο δεκαοχτάχρονο Αφρο-Αμερικανό, τον Μάικλ Μπράουν. Το σώμα του, είχε μείνει στο δρόμο για τέσσερις ώρες πριν μετακινηθεί. Η αστυνομία ισχυρίζεται ότι ο νεαρός επιτέθηκε σε αστυνομικό που βρισκόταν μέσα στο όχημά του, με σκοπό να του πάρει το όπλο. Αυτόπτεις μάρτυρες αντικρούουν αυτούς τους ισχυρισμούς, αναφέροντας πως ο Μπράουν, όταν πυροβολήθηκε, είχε σηκώσει τα χέρια του ψηλά στον αέρα και είχε παραδοθεί. Μετά την δημόσια αγρυπνία για τον Μπράουν την Κυριακή, στο προάστιο του Σέιντ Λούις, ακολούθησαν οι συγκρούσεις των διαδηλωτών με τις αμερικανικές δυνάμεις καταστολής και οι καταστροφές και οι λεηλασίες κράτησαν ως τη Δευτέρα το βράδυ.
Ο Μάικ Μπράουν, δολοφονήθηκε από αστυνομικό το περασμένο Σάββατο.
Αυτή τη στιγμή, μια ενδιαφέρουσα εκδοχή του ‘καλού διαδηλωτή’/’κακού διαδηλωτή πλαισιώνει τα γεγονότα. Πολυάριθμες αναφορές εισηγούνται πως η ειρηνική διαδήλωση μετατράπηκε σε βίαιη, όταν κατεύθασαν ομάδες καταστολής και επιτέθηκαν στο πλήθος πετώντας δακρυγόνα, κάτι που προκάλεσε έντονη οργή στους διαδηλωτές. Όπως μαρτυρούν οι φωτογραφίες, το Φέργκιουσον είναι τώρα πια μία μιλιταριστική αστυνομική ζώνη: η πόλη πολιορκείται από αστυνομικές δυνάμεις, αστυνομικά οχήματα φρουρουν την οδική είσοδό της, ενώ ένας δημοσιογράφος που βρίσκεται εκεί μου είπε πως έχει απαγορευτεί η πρόσβαση των ΜΜΕ.
Η συγκεκριμένη εκδοχή θεωρεί πως η εισβολή της αστυνομίας στην αγρυπνία της Κυριακής είναι ο λόγος που ξέσπασε η βία. Αυτό αποτελεί μια σημαντική αναγνώριση των αστυνομικών ως αυτουργούς της βιαιότητας και δεν είναι η πρώτη φορά που γινόμαστε μάρτυρες αυτού του τύπου υπερ-αστυνόμευσης που γεμίζει ένα πλήθος με οργή. Αλλά έτσι δημιουργείται ένα παραπλανητικό πλαίσιο που βλέπει μια ειρηνική κατάσταση να μετατρέπεται σε βίαιη λόγω της αγριότητας της αστυνομίας. Το να καταδικάσουμε την αστυνομία σε αυτή την περίπτωση (ναι, είναι κάτι που πρέπει να κάνουμε με όλη μας την καρδιά), δεν σημαίνει πως πρέπει να δούμε την εξέγερση ως μια μεμονομένη αντίδραση θυμού ως απάντηση σε ένα μεμονομένο γεγονός. Οι Αφρο-Αμερικανοί νέοι, κάτοικοι του Φέργκιουσον, που βγήκαν στους δρόμους, είχαν πολύ περισσότερους λόγους για να εξεγερθούν, εκτός από την επίθεση της μιλιταριστικής αστυνομίας.
{"video":"https://www.youtube.com/watch?v=mYbRArhIzC4","width":"800","height":"450"}
Δεν είναι λάθος να θεωρηθεί πως ο κόσμος εξοργίστηκε με την παρουσία της αστυνομιας. Το λάθος είναι να αντιλαμβαβόμαστε ως ειρηνικό ένα πλαίσιο, που επιτρέπει τη δολοφονία ενός άοπλου παιδιού, που επιτρέπει στα Αμερικανικά ΜΑΤ να εισβάλουν στο πλήθος διαδηλωτών για να καταπνίξουν την παραμικρή χροιά διαμαρτυρίας. Η κρατική βία επικράτησε άγρια στο Φέργκιουσον αυτή τη βδομάδα. Οι κάτοικοι, που θρηνούν έχουν πολύ λίγες επιλογές: ή να υπομείνουν αυτό το καθεστώς αγριότητας φεύγοντας ήσυχα ή να αποδεκτούν ότι το καθεστώς βίας υπήρχε από πάντα και να παλέψουν.
Θέλω να επιβεβαιώσω πως δεν πρόκειται να ηρωοποιήσω όλους τους διαδηλωτές. Σίγουρα η αστυνομία είναι ο κακός σε αυτό το σενάριο και σε όλα τα σενάρια που ένας αστυνομικός σκοτώνει, παρενοχλεί, φακελώνει, καταπιέζει και τυγχάνει ατιμωρησίας. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δείχνω μια απεριόριστη πίστη στον καθένα που διαδηλώνει, βάζει φωτιές ή λεηλατεί, γιατι το πολιτικό υπόβαθρο μιας διαδήλωσης από μια άλλη μπορεί να διαφέρει σημαντικά. Κάποιες διαδηλώσεις μπορεί να είναι ρατσιστικές ή ομοφοβικές και το σκεπτικό μου δεν είναι σε καμία περίπτωση απόλυτο. Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι λεηλασίες, οι φωτιές και οι συγκρούσεις δεν μπορούν να θεωρηθούν ως κάτι κακό.
Στο φτωχό προάστιο του Σέιντ Λούις, όπου το ένα τέταρτο των κατοίκων ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, η καταστροφή δεν είναι τόσο εύκολο να ‘σκουπιστεί’. Οι γονείς του Μάικλ Μπράουν έχουν κάνει δημόσια έκκληση για να σταματήσουν οι διαμαρτυρίες. ‘Ο Μάικλ δεν θα ήθελε τη βία’, παρακάλεσαν. Έχοντας αυτό εις γνώση μου, πάλι δεν μπορώ να καταδικάσω τις υλικές καταστροφές, τις επιθέσεις με πέτρες στους αστυνομικούς ούτε και τις λεηλασίες.
Οι απόψεις μου φυσικά, δεν έχουν καμία σημασια για τους κατοίκους του Φέργκιουσον, δεν βρίσκομαι εκεί και δεν μπορώ, δεν θα μπορούσα να μιλήσω εκ μέρους τους. Αλλά όπως σημείωσα παραπάνω, οι προτροπές για μια ειρήνη που δεν υπάρχει φαίνεται απλά αφελής. Πώς να χειροτερέψει η κατάσταση με τη βίαιη διαδήλωση, τη λεηλασία ή την ανυπακοή; Όταν αστυνομικοί πυροβολούν και σκοτώνουν άοπλα μαύρα παιδιά και δεν χάνουν καν τη δουλειά τους, τότε η κατάσταση είναι σε ένα σημείο που απλά δεν μπορεί να χειροτερέψει άλλο.
Πρωί της Τεταρτης 13/8 οι δυνάμεις καταστολής κινουνται μέσα από σύννεφα δακρυγόνων για να διαλύσουν τους διαδηλωτές.
Οι ειρηνιστές προειδοποιούν ότι η βία προκαλεί βία και πιθανώς η βιαιότητα της αστυνομίας να είναι αυξανόμενη και συνεχής. Γι αυτό και θεωρώ ότι η βία μικρής κλίμακας, οι καταστροφές, οι φωτιές σε άψυχα αντικείμενα ειδικά αν ανήκουν σε αστυνομικούς ή στο κεφάλαιο, υπό αυτές τις συνθήκες που κάνουν το αίμα να ανεβαινει στο κεφάλι, δεν είναι προβληματική. Προσωπικά δεν αφήνω να με επιβαρύνουν κριτικές του τύπου ‘τέτοιες συμπεριφορές δεν θα επιτεύξουν την ειρήνη που επιθυμούμε’, γιατί δεν έχω δει καμία πολιτικολογία, καμία έκκληση για δικαιοσύνη και καμία ειρηνική διαδήλωση να καταφέρνει να δώσει ένα τέλος σε αυτή την επικυρωμένη από το κράτος κτηνωδία.
Η συμπεριφορά των αστυνομικών απέναντι σε νεαρούς μαύρους και Λατινοαμερικανούς σε όλη τη χώρα, μας δείχνει πως το να ζούμε ειρηνικά δεν είναι απλά μια επιλογή. Ένας αστυνομικός μπορεί να σκοτώσει έναν άνθρωπο επειδή πουλάει τσιγάρα στη γωνιά κάποιου δρόμου. Αν οι σπασμένες βιτρίνες και τα καμένα αυτοκίνητα της αστυνομίας γίνουν αφορμή να σπάσει η καλα γυαλισμένη μάσκα της ‘ειρήνης’, αν αυτά γίνουν σύμβολα της ίδιας της βιαιότητας του καθεστώτος, τότε αυτές οι εγκληματικές πράξεις αξίζουν τον κόπο. Οι υλικές καταστροφές είναι η ελάχιστη εκδήλωση της οργής που οφείλει ο λαός απέναντι σε αυτή την αδικία, σε ένα κόσμο που τέτοιες δολοφονίες είναι ο κανόνας και όχι η εξάιρεση.
Διάφοροι σχολιασμοί για τις εξεγέρσεις, ειδικά όταν οι συμμετέχοντες είναι νέοι, μαύροι και φτωχοί, συχνά κατακρίνουν τους στόχους των επιθέσεων. Ο κόσμος δείχνει πάντοτε περισσότερη κατανόηση όταν είναι σπασμένη η βιτρίνα του Walmart παρά ενός μικρομάγαζου. Σίγουρα θα προτιμούσα να δω το κατάστημα ενός πολυεθνικού γίγαντα, γνωστό για την κακομεταχείρηση των εργατών του, καμένο και κατεστραμένο, παρά μια μικρή οικογενειακή επιχείρηση. ‘Ομως πάνω από όλα, θεωρώ σημαντικότερη την πολιτική ισχύ μιας εξέγερσης παρά την διατήρηση μιας βιτρίνας. Η συλλογική οργή είναι χαραγμένη στα κέντρα των πόλεων με σπασμένο γυαλί και φωτιά, δηλώνοντας την παρουσία της απέναντι στο προσωπο της εξουσίας, που θέλει να δει το λαό να γίνεται αόρατος, σιωπηλός, φυλακισμένος, νεκρός. Οι αναταραχές και οι καταστροφές τα λένε όλα και δεν είναι αναγκαίος ο υπολογισμός τους σε αυτή την περίσταση. Ο θεωρητικός της επανάστασης Frantz Fanon, το είχε πει καλύτερα: ‘η επανάσταση δεν είναι χαρακτηριστικό μιας συγκεκριμένης κουλτούρας. Γίνεται γιατί απλά ο λαός δεν μπορεί πλέον να αναπνεύσει’.
Οι άνθρωποι φωνάζουν για δικαιοσύνη με τα χέρια ψηλά στον αέρα, στη στάση που είχε ο Μάικ όταν σκοτώθηκε από τον αστυνομικό
Τα ΜΜΕ επικεντρώνονται στην εκτενή κάλυψη των κλοπών, τακτική που ακολουθήθηκε και στην εξέγερση στο Λος Άντζελες το 1992, μετά το βίαιο ξυλοδαρμό του Ρόντνι Κινγκ από αστυνομικούς και κατά τη διάρκεια των ταραχών στο Φλάτμπους του Μπρούκλιν, πέρσι, μετά τη δολοφονία του δεκαεξάχρονου Κιμάνι Γκρέι από αστυνομικούς. Αυτό παραθέτει ένα επίπεδο πολυπλοκότητας στην αμφιλεγόμενη ηθική των εξεγέρσεων. Θα ήταν εύκολο να δαινομοποιήσουμε τους κλέφτες σε αυτό το κείμενο, παρουσιάζοντας μια ιδεολογική καθαρότητα όσον αφορά αυτους τους βανδαλιστές που καταστρέφουν ότι βρουν με μόνο πρόσχημα την οργή τους. Αλλά αυτό το αφήνω στον Ντέιβιντ Κάμερον, που βλέπει τα πράγματα πιο ‘ξεκάθαρα’.
Το επιχείρημα που υποστηρίζει ότι oι κλοπές αποσπούν την προσοχή από τη λαική οργή ενάντια στους δολοφόνους αστυνομικούς μπορεί και να έχει κάποιο υπόβαθρο. Ελπίζω όμως, ότι η αξία της ανθρώπινης ζωης έναντι στην αξία της ανθρώπινης περιουσίας να εντείνει την ανησυχια για την αστυνομική βία και όχι για τις κλοπές. Οι κλοπές είναι πάντα κατακριτέες ως οπορτουνιστικές, αλλά δεν είμαι σιγουρη ότι αυτό είναι τόσο κακό, λαμβανοντας υπόψη πως δεν δίνονται και πολλές ευκαιρίες στους ανθρώπους αυτών των κοινοτητων για να γίνουν οπορτουνιστές.
Τo βράδυ της Δευτέρας, ένα μινι μάρκετ QuickTrip στο Φέργκιουσον κάηκε μετά τη λεηλασία του. Ο Ντε ‘Αντρε Σμιθ, ένας τριαντάχρονος από την περιοχή, είπε στην εφημεριδα St. Louis Post Dispatch για το πώς ενιωθε για την καταστροφή αυτή: ‘Όταν μια τέτοια αδικία χτυπά την κοινότητα που ζεις τότε αυτό ακριβώς είναι που πρέπει να γίνει. Όταν έχεις παιδιά που σκοτώνονται για το τίποτα. Μόλις τους δώσαμε μια μικρή γεύση από τον αγώνα μας, ακόμα δεν έχει τελειώσει τίποτα.’
Το Quick Trip καιγεται
Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πόσο θα κρατήσει η εξέγερση και οι επιθέσεις της αστυνομίας στο Φέργκιουσον. Οι Αμερικανικές αστυνομικές δυνάμεις γνωρίζουν καλά πώς να επεμβαίνουν και να καταστέλλουν τις διαδηλώσεις στο δρόμο. Το ογκώδες τοπίο των προαστίων, με τους φαρδιούς δρομους, τις επίπεδες εκτάσεις, όπως και η τυλιγμένη με πλέγμα μητρόπολη, γίνονται τα μέσα επιβολής της αστυνομικής εξουσίας. Εν αντιθέσει, στην Αθήνα, στην Ελλάδα, τα ελικώδη σοκάκια φτιάχνουν ένα μαζεμένο ιστό από δρόμους και διασταυρώσεις, ενώ παράλληλα το ίδιο το σχήμα της πόλης και το περίγραμμα των γειτονιών της, παρέχουν το πιο κατάλληλο τοπίο για συνεχόμενες εξεγέρσεις. Η εξάπλωση των πόλεων αφήνει μικρές πόλεις όπως το Φέργκιουσον, στο περιθώριο και την απομόνωση, κάνοντάς εύκολη την πολιορκία ή την κατάληψη τους από την αστυνομία. Το 1992 η εξέγερση στο Λος Άντζελες έγινε σε κατοικημενες περιοχές, σε γειτονιές μεταναστών έξω από το κέντρο της πόλης γι αυτό και καταπνίχτηκε μέσα σε έξι μέρες.
Πιθανόν, το Φέργκιουσον να μη μοιάζει με εμπόλεμη ζώνη για πολύ ακόμη. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα γίνει αποκατάσταση της ειρήνης. Δεν υπάρχει καμία ειρήνη εδώ και πουθενά αλλού όπου παιδιά σαν τον Μπράουν χάνουν με τέτοιο τρόπο τη ζωή τους. Ο Ματ Πίαρς των Λος Άντζελες Τάιμς, που βρίσκεται στο Μιζούρι, μου είπε πως η φήμη πως διαδηλωτές σκέφτονται να πάρουν τα όπλα και να ακολουθήσουν το παράδειγμα των Μαύρων Πάνθηρων είναι κάτι που ακουγεται συχνά στην πολιορκούμενη πόλη (διάφορα ρεπορτάζ έκαναν λόγο για συμμετοχή μελών των Μαύρων Πάνθηρων στην εξέγερση του Φέργκιουσον).
Διαδηλωτής αντιμετωπίζει τα δακρυγόνα των δυνάμεων καταστολής τη Δευτέρα 11/8
Μπορούμε να συνεχίσουμε να βλέπουμε τον Al Sharpton* να ρητορεύει μπροστά σε οικογενειες που κλαίνε, μπορούμε να πάμε σε πορείες κρατώντας ψηλά τα πανό μας και μπορούμε να περιμένουμε το επόμενο μαύρο παιδί που θα πεθάνει από σφαιρα μπάτσου. Μπορούμε να προσποιηθουμε την ειρήνη, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε τόσο τυφλοί και να νομίζουμε ότι οι εμπόλεμες ζώνες της αστυνομικής βίας βρίσκονται μόνο στις περιφρουρούμενες άκρες του Φέργκιουσον. Επαναλαμβάνω τα λόγια του φιλόσοφου Μπέρναρντ Γουίλιαμς, που είχε πει ότι ‘το να μιλάμε για ειρήνη εν απουσία ειρήνης είναι σαν να μη λέμε τίποτα’. Στο Φέργκιουσον, όμως, με τις σπασμένες βιτρίνες και τις φωτιές οι άνθρωποι κάτι λένε.
* Αφρο-Αμερικανός παπάς, ακτιβιστής, εμπιστευτικός του Ομπάμα
original text: https://news.vice.com/article/the-ferguson-riots-are-not-a-shift-away-from-peace-theyre-a-challenge-to-violence
Mετάφραση: Black Cat
