Το κείμενο είναι το άρθρο 5 της έκθεσης του Mediterannean Institute of Gender Studies και καλύπτει το θέμα της βίας κατά των γυναικών στην κυπριακή κοινωνία, αποκαλύπτοντας την περιορισμένη ενημέρωση και αντίληψη της έκτασης και της σημασίας του φαινομένου, την διαιώνιση μιας τάσης ατιμωρησίας των αυτουργών μέσα από τις διαδικασίες της αστυνομίας και των κοινωνικών υπηρεσιών, που υποδηλώνει μια κουλτούρα ευρύτερης αποδοχής του φαινομένου που στηρίζεται στις πατριαρχικές δομές της κοινωνίας. Γινεται επίσης λόγος για έλλειψη διερεύνησης, ευαισθητοποίησης και δημιουργιας ειδικών προγραμμάτων αντιμετώπισης της βίας που έχουν υποστεί μετανάστριες, ως μια μορφή πολλαπλής περιθωριοποίησής τους. Ο πραγματικός αυτουργός, οι πατριαρχικές δομές της κοινωνίας και η μη αμφισβήτησή τους, που συντελούν στη συστηματική θυματοποίηση των γυναικών, δεν καταδικάζεται μέσα από τη δικαστική οδό αλλά μέσα από την κοινωνική δράση σε ατομικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο.
Μετάφραση από τα αγγλικά: BlackCat.
Τα στατιστικά στοιχεία που εμπεριέχονται στην κυβερνητκή έκθεση δεν παρέχουν αναλυτικές πληροφορίες όσον αφορά τη βία αλλά στηρίζονται στην καταγραφή περιστατικών ενδο-οικογενειακής βίας, βιασμού και σεξουαλικών επιθέσεων που έχουν καταγγελθεί επίσημα στην αστυνομία. Υπάρχει μια μεγάλη ανάγκη για πιο περιεκτικές στατιστικές για όλες τις μορφές βίας ενάντια στις γυναίκες, σε σχέση με την ηλικία και το φύλο του δράστη και του θύματος, τον τύπο της βιας και τη σχέση ανάμεσα στο θύμα και τον δράστη, για να υπάρξει μια καλύτερη κατανόηση του φαινομένου. Η άγνοια της κυβέρνησης όσον αφορά την έκταση και φύση της βίας κατά των γυναικών είναι ένδειξη της έλλειψης ενημέρωσης των αρμόδιων φορέων, προκαλώντας έτσι την γενικότερη παθητική στάστη του κράτους επί του θέματος.
Τα καταγγελθέντα περιστατικά, όσον αφορά όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών περιλαμβανόμενης και της βιας μέσα στην οικογένεια, το βιασμό και την σεξουαλική επίθεση, παρουσιάζουν μια τρομακτική αύξηση την τελευταία δεκαετία. Παρόλο που οι στατιστικές της αστυνομίας έχουν αναφερθεί στην κυβερνητική έκθεση, οι στατικές του Οργανισμού για την Προληψη και Αντιμετώπιση της Βίας είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικές. Το τηλεφωνικό κέντρο της οργάνωσης έχει απαντήσει σε 10.076 περιστατικά βίας μέσα στην οικογένεια κατά την περίοδο 2000-2011, στα οποία το 80% των θυμάτων ήταν γυναίκες και το 92.5% ήταν γυναίκες και παιδιά. Η αύξηση των περιστατικών βίας ενάντια στις γυναίκες τα τελευταία 11 χρόνια όπως την έχει καταγράψει η οργάνωση είναι στα 120%.
Η Κύπρος έχει ένα περιεκτικό νομικό πλαίσιο για την καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια και την περίοδο 2010-2013 υιοθέτησε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενάντια στην Ενδο-οικογενιακή Βία. Παρόλο που το σχέδιο αυτό αναγνωρίζει ότι η βία επηρεάζει τις γυναίκες δυσανάλογα ενώ διαιωνίζεται από τους άντρες, δεν υιοθετεί μια ευαισθητοποιημένη προοπτική ως προς το φύλο των θυμάτων. Ακόμα, δεν έχει διατεθεί καμία χρηματοδότηση για την εφαρμογή του σχεδίου αυτού, ούτε έχουν τεθεί χρονοδιαγράμματα για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Αξίζει να αναφερθεί ότι στο σχέδιο αυτό, απουσιάζουν ολοκληρωτικά οι ανάλογες γυναικείες οργανώσεις όπως και μη κυβερνητικοί οργνισμοί για τα δικαιώματα των γυναικών.
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών είναι ότι το παρόν νομοθετικό πλαίσιο και οι διαφορες τακτικές καταπολέμησης που επικεντρώνονται στην ‘ενδο-οικογενειακή βία’, αποτυγχάνουν να αναγνωρισουν τις άλλες μορφές βιαιότητας κατά των γυναικών. Αυτό είναι καταστροφικό γιατί ο όρος ‘ενδο-οικογενειακή βία’ είναι φυλετικά ουδέτερος αποφεύγοντας να αναγνωρίσει τις γυναικες ως θύματα και τους άντρες ως αυτουργούς, αποκρύπτοντας το ρόλο της ανισότητας και της εξουσίας στη σχέση ανάμεσα στα δύο φύλα. Και αφού όλες οι αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες λειτουργούν με βάση αυτό το πλαίσιο, όπως οριζει ο νόμος, υπάρχει απόλυτη έλλειψη της ευαισθητοποίησης της πολιτείας και σωστής της παροχής υπηρεσιών ως προς τα θύματα.
Οι δημόσιες υπηρεσίες για τη στήριξη και προστασία των θυμάτων ενδο-οικογενειακής βίας είναι ανεπαρκείς και δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην εμπειρία και την εξειδικευση του προσωπικού, προκαλώντας έτσι μια δυσκολία στη συνεργασία ανάμεσα σε διάφορους οργανισμούς και την πολιτεία. Αυτό οφείλεται στην έλλειψη συστηματικής εκπαίδευσης, όπως επίσης στη συχνή αλλαγή του προσωπικού που παρέχει άμεσες υπηρεσίες στα θύματα. Αυτό αντικατοπτρίζει απόλυτα τη λειτουργία της Υπηρεσίας Κοινωνικής Ευημερίας που είναι κυρίως υπέυθυνη για τη στήριση και βοήθεια των θυμάτων βίας. Οι διαδικασίες που ακολουθουνται στις περιπτώσεις κακοποιημένων γυναικών, είναι, πρώτον να εκθέτουν το θύμα και δεύτερον, να το αποτρέπουν να αναφέρει το περιστατικό ή να κάνει επίσημη καταγγελία. Αξίζει να αναφερθεί ότι το εγχειρίδιο λειτουργίας της συγκεκριμένης υπηρεσίας είναι απαρχαιωμένο και και ενώ έχει τεθεί για επανεξέταση σύμφωνα με την τελευταία αξιολόγισή του το 2004, αυτό δεν έχει γίνει ακόμα.
Στην Κύπρο, υπάρχει μόνο ένα καταφύγιο γυναικών σε λειτουργία, υπό τη διεύθυνση της ΜΚΟ ‘Οργανισμός για την Καταπολέμηση και Αντιμετώπιση της Ενδο-Οικογενειακής Βίας’, το οποίο στηρίζεται αποκλειστικά στην κρατική χρηματοδότηση, με αποτέλεσμα την πλήρη εξάρτησή του από την πολιτεία και την υπολειτουργία του.
Η Κύπρος έχει τα χαμηλότερα ποσοστά καταδίκης δραστών που έχουν ασκήσει βία κατά των γυναικών με μεγάλα ποσοστά αποφυγής καταγγελιών. Από το 2005 η κυπριακή αστυνομία ξεκίνησε να καταγράφει όλες τις καταγγελίες ενδο-οικογενειακής βίας από την αρχική τους καταγγελία μέχρι τη δικαστική απόφαση. Σύμφωνα με την μελέτη του Βάις για όλα (941) τα περιστατικά που είχαν καταγραφεί από την αστυνομία το 2005, αποκαλύφθηκε ότι για την πλειοψηφια των υποθέσεων, το 55%, δεν έγινε καν διερεύνηση από την αστυνομία. Ακόμα, οι ποινές για τους αυτουργούς, είναι πολύ μικρές, κλονίζοντας την εμπιστοσυνη του θύματος στο σύστημα δικαιοσύνης. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, στο 74% των υποθέσεων που πιστοποιήθηκε ενοχή του κατηγορουμένου επιβλήθηκε μόνο χρηματική ποινή. Παρατηρείται μια δυσλειτουργία της δικαιοσύνης οσον αφορά την εκδίκαση του φαινομένου της βίας κατά των γυναικών, εις βάρος των θυμάτων.
Στην Κύπρο δεν υπάρχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες για την αντιμετώπιση του βιασμού και της σεξουαλικής επίθεσης. Σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των γυναικών από τη βία, είναι αναγκαία η δημιουργία υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των αναγκών των θυμάτων βιασμού και σεξουαλικής βίας. Η τραυματική φύση του βιασμού και η ανάγκη για άμεση ιατροδικαστική εξέταση για συλλογή στοιχείων που είναι ανγκαίες για τη δίωξη του αυτουργού, βασίζονται στη λειτουργία ενός κέντρου αντιμετωπισης της σεξουαλικής βίας, που θα είναι ανοιχτό όλες της μέρες της εβδομάδας και θα λειτουργεί υπό 24ωρου βάσεως. Επαναλαμβάνουμε ότι η αφοσίωση στην ενδο-οικογενιακή βία, και η άρνηση της αναγνώρισης των γυναικών ως ευάλωτη κατηγορία, από τις κρατικές υπηρεσιες, σημαίνει ότι όχι μόνο τα θύματα δεν λαμβάνουν καμία στήριξη αλλά ότι η αντιμετώπιση των θυμάτων κατά τη διάρκεια της διερεύνησης που συνδέεται άμεσα με την εξασφάλιση της δίωξης του αυτουργού γίνεται με λάθος τρόπο. Γι’ αυτό και δεν αποτελει έκπληξη το γεγονός ότι η καταδίκη των δραστών αυτής της κατηγορίας είναι σπάνια στην Κύπρο αφού πάντοτε υπάρχει έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων. Η χρήση του όρου της σεξουαλικής βίας στην Κύπρο γίνεται πάντοτε σε σχέση με την κακοποίηση ανηλίκων και το τράφικινγκ που αφορά τη σεξουλική εκμετάλλευση. Γι αυτό και δεν προκαλεί έκπληξη ότι τα ποσοστά καταδίκης στην Κύπρο είναι από τα χαμηλότερα της Ευρώπης, παρά τις αυξανόμενες καταγγελίες. Ακόμα, οι ενημερωτικές καμπάνιες και άλλα προγράμματα πρόληψης της σεξουαλικής βίας είναι ανύπαρκτα.
Η κλειτοριδεκτομή (FGM) και άλλες παραδοσιακές πρακτικές κακοποίησης των γυναικών όπως η βία τιμής και ο καταναγκαστικός γάμος δεν αναγνωρίζονται ως ζητήματα της κυπριακής κοινωνίας παρά τα αυξανόμενα ποσοστά μεταναστών που ζουν στο νησί και δεν έχουν παρθεί στοιχεία ούτε εχουν δημοσθιευθεί στατιστικές που να καλύπτουν αυτά τα θέματα. Σε ένα περιβάλλον που οι πολιτισμικές διαφορές αποτελούν στίγμα και οι πατριαρχικές δομές επηρεάζουν την καθημερινόιτητα των ανθρωπων, θέματα που επηρεάζουν κυρίως τις γυναίκες και τα κορίτσια όπως η κλειτοριδεκτομή αποσιωπούνται από τις μετανάστριες από φόβο έντασης της περιθωριοποίησης που ήδη βιώνουν στην Κύπρο. Κατ’ ακρίβεια, καμία έρευνα δεν έχει γίνει όσον αφορά τη βία ενάντια στις μετανάστριες στην Κύπρο και γι’ αυτό δεν μπορούμε να κάνουμε υποθέσεις όσον αφορά τα ποσοστά ή τη συχνότητα του φαινομένου. Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι παρά το μεγάλο αριθμό μεταναστών στην Κύπρο, η προοπτική και οι ιδιαίτερες ανάγκες τους απουσιάζουν από το Εθνικό Σχέδιο Καταπολέμισης και Πρόληψης της Ενδο-οικογνειακής Βίας, κάτι που τους καθιστά αόρατους στην παραγωγή και άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι κοινωνικές υπηρεσίες έχουν ενημερωθεί και εκπαιδευτει κατάλληλα για να μπορούν να ανταποκριθούν στις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των θυμάτων αυτών, να παρέχουν βοήθεια και να αντιμετωπίσουν σωστά τις πολλαπλές μορφές περιθωριοποίησης που αντιμετωπίζουν στην κοινωνία. Αυτά τα θύματα έχουν ανάγκη από πρόσβαση σε ειδικά εξειδικευμένα κέντρα και υπηρεσίες που μπορούν να διασφαλίζουν την κάλυψη των αναγκών τους.
Παρά τη σημαντικότητα μιας στρατηγικής για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, τα προγράμματα πρόληψης απουσιάζουν από την κοινωνική πολιτική, η οποία αφοσιώνεται στους ευάλωτους πληθυσμούς μετά τη θυματοποίησή τους. Είναι γεγονός πως το Υπουργειο Παιδείας δεν εφαρμόζει κανένα πρόγραμμα πρόληψης, εκπαιδειυτικών δραστηριοτήτων ή ενημέρωσης σε συστηματική βάση στα σχολεία. Στην απουσία ουσιαστικής κυβερνητικής δράσης στον τομέα της πρόληψης, ένας αριθμός μη-κυβερνητικών οργανισμών όπως το Mediterannean Institute of Gender Studies, εργάζονται συστηματικά με νέους ανθρώπους για ενημέρωση και πληροφόρηση για θέματα που αφορούν τη βία κατά των γυναικών.
