Μια φωτογραφία από το 2008 που δείχνει πως ταϊζονται τα παιδιά στο ίδρυμα.
της Χλόης Χατζηματθαίου (για το BBC)
Οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες στην Ελλάδα συχνά στιγματίζονται στην κοινωνία και δυσκολεύονται να βρουν την ανάλογη στήριξη που έχουν ανάγκη. Ορισμένα παιδιά με ειδικές ανάγκες που ζουν σε ένα κρατικό ίδρυμα στην Ελλάδα, κρατούνται κλεισμένα μέσα σε κλουβιά – μέλη του προσωπικού του ιδρύματος ανέφεραν πως θέλουν να βελτιωθούν οι συνθήκες, αλλά πλέον δεν υπάρχουν τα χρήματα για κάτι τέτοιο.
Η εννιάχρονη Τζένη, στέκεται πίσω από τα ξύλινα κάγκελα του κλουβιού, κουνώντας το σώμα της ρυθμικά μπρος-πίσω και κοιτάζει επίμονα.
Όταν η πόρτα ανοίξει, με ένα πήδημα βρίσκεται στο πέτρινο πάτωμα και τυλίγει σφιχτά τα χεράκια της γύρω από τη νοσοκόμα. Μερικά λεπτά αργότερα, επιστρέφει πίσω στο κλουβί της και επιτρέπει να την κλειδώσουν χωρίς να προβάλει αντίσταση.
Έχει συνηθίσει το κλουβί της, που είναι το μοναδικό σπίτι που έχει γνωρίσει από την ηλικία των δύο ετών. Η Τζένη, που έχει διαγνωστεί με αυτισμό, ζει σε ένα κρατικό ίδρυμα για παιδιά με ειδικές ανάγκες στα Λεχαινά, μια μικρή πόλη στη νότια Ελλάδα, μαζί με άλλα 60 άτομα, πολλά από τα οποία βρίσκονται κλειδωμένα μέσα σε κελιά και κλουβιά.
Ο Φώτης, είναι ένα παιδί με σύνδρομο Ντάουν που έχει περάσει τα 20 και κοιμάται σε ένα μικρό κελί, που χωρίζεται από αυτά των υπολοίπων από μια κλειδωμένη πόρτα και ψηλά ξύλινα κάγκελα που φτάνουν μέχρι το ταβάνι. Το μοναδικό έπιπλο μέσα στο κελί του είναι ένα κρεβάτι. Πουθενά δεν φαίνεται να υπάρχουν προσωπικά αντικείμενα των παιδιών στο ίδρυμα.
”Θα πάμε εκδρομή;” ρωτάει με ελπίδα ξανά και ξανά όποτε δει κάποιον καινούριο να εμφανίζεται. Αλλά με έξι μόνο μέλη προσωπικού να παρέχουν φροντίδα σε περισσότερους από 65 τρόφιμους, πολύ σπάνια θα του δοθεί η ευκαιρία να βγει έξω από το ίδρυμα.
Τα κάγκελα των κλουβιών έχουν πλέον βαφτεί με φωτεινά χρώματα
Στο μικρό δωμάτιο προσωπικού, μια σειρά από οθόνες κλειστού κυκλώματος, συνδεδεμένες με κάμερες που είναι μονίμως στραμμένες στα ξύλινα κουτιά, διαρκώς αναβοσβήνουν.
Οι κακές συνθήκες διαβίωσης, τράβηξαν αρχικά την προσοχή των αρχών πριν πέντε χρόνια, όταν μια ομάδα Ευρωπαίων απόφοιτων πανεπιστημίων εργάστηκαν εθελοντικά για αρκετούς μήνες στο ίδρυμα.
Η Καταρίνα Νέβες, μια Πορτογαλίδα απόφοιτος ψυχολογίας ήταν ανάμεσά τους:
”Την πρώτη μέρα εκεί ήμουν σε κατάσταση σοκ… δεν θα μπορούσα να είχα ποτέ φανταστεί πως σε μια μοντέρνα Ευρωπαϊκή χώρα υπάρχουν τέτοιες καταστάσεις, αλλά αυτό που με άφησε περισσότερο έκπληκτη ήταν πως το προσωπικό συμπεριφερόταν λες και όλο αυτό ήταν απόλυτα φυσιολογικό”, είπε.
Οι εθελοντές κατέγραψαν τις εμπειρίες τους σε ένα κείμενο, με το οποίο ενημέρωσαν πολιτικούς, επισήμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όλους τους οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιώμάτων και δικαιωμάτων των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες που μπορούσαν να βρουν. Ενώ στις πλείστες περιπτώσεις τους είχαν αγνοήσει, περιστασιακά λάμβαναν απαντήσεις που τους ευχαριστούσαν τους για το ηλεκτρονικό τους μήνυμα, χωρίς όμως να δοθεί κάποια υπόσχεση για δράση.
Έπειτα, το 2010, η μαρτυρία των εθελοντών έλαβε την προσοχή του Έλληνα επιτρόπου διοικήσεως για τα δικαιώματα του παιδιού που επισκέφθηκε το ίδρυμα και δημοσίευσε μια αναφορά στην οποία υπογράμμισε πως ”οι υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης… η έλλειψη φροντίδας και στήριξης, η χρήση ηρεμηστικών, τα παιδιά δεμένα κυριολεκτικά στα κρεβάτια τους, τα κρεβατια-κλουβιά για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες όπως και η ηλεκτρονική παρακολούθηση, αποτελούν πρακτικές που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα”.
Επίσης αναφέρθηκε στο γεγονός πως είχαν υπάρξει αρκετοί θάνατοι στο ίδρυμα λόγω έλλειπούς επιτήρησης. Το 2006, πέθανε ένα νεαρό άτομο 15 ετών λόγω πνιγμού από κατάποση αντικειμένου, ενώ δέκα μήνες αργότερα όταν ένα άτομο 16 ετών έχασε τη ζωή του, η ιατροδικαστική εξέταση έδειξε πως το στομάχι του ήταν γεμάτο με κομμάτια από ύφασμα, κλωστές και γάζες.
Όπως φαίνεται στη φωτογραφία από το 2008, οι άνθρωποι δεν έχουν προσωπικά τους αντικείμενα
Έπειτα από αυτά τα περιστατικά, η διοίκηση αποφάσισε ότι η έλλειψη προσωπικού καθιστούσε αδύνατη την προστασία των παιδιών και θεώρησε ως λύση να κτιστούν ειδικές κατασκευές- κλουβιά για τα άτομα που φιλοξενούνται στο ίδρυμα.
Όμως η αναφορά του επιτρόπου διοικήσεως συμπέρανε πως τα κλουβιά, όπως και όλες οι πρακτικές που στηρίζονται στη χρήση μακροχρόνιων περιορισμών ”είναι ξεκάθαρα παράνομες και σε πλήρη αντίθεση με την υποχρέωση για σεβασμό και προστασια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των αθρώπων που διαμένουν στο ίδρυμα” και παρέτρυνε την ελληνική κυβέρνηση να λάβει δράση άμεσα, για να διορθωθεί αυτή η κατάσταση.
Έπειτα από πέντε χρόνια, οι αλλαγές παραμένουν επιφανειακές.
Κάποια από τα ξύλινα κλουβιά έχουν βαφτεί σε διάφορα χρώματα και ένας κοινόχρηστος χώρος μετατράπηκε σε δωμάτιο δραστηριοτήτων, αλλά ακόμα δεν υπάρχει κάποιος ειδικός για να ασχολείται με τους ανθρώπους αυτούς, που κάθονται στο δωμάτιο δραστηριοτήτων μόνοι, πάνω σε πλαστικά χαλιά, κοιτώντας τους τοίχους και κινώντας το κορμί τους ρυθμικά μπρος πίσω, ενώ ένας βοηθός τους παρακολουθεί από την πόρτα.
Στο ίδρυμα, δεν υπάρχει μόνιμος γιατρός και στον κάθε όροφο προσφέρουν τις υπηρεσίες τους μια νοσοκόμα και ένας βοηθός, που είναι υπεύθυνοι για τη φροντίδα πάνω από 20 ατόμων.
Όταν κριθεί αναγκαία η μεταφορά κάποιου στο νοσοκομείο, αυτό γίνεται εφικτό με τη συνοδεία της νοσηλεύτριας, με αποτέλεσμα περισσότεροι από 20 άνθρωποι να είναι υπό την ευθύνη ενός μόνο ατόμου.
Ένα παιδί ταϊζεται μέσα στο κλουβί (2008)
”Συχνά στις νυχτερινές βάρδιες έμενα μόνη με τρεις βοηθούς, που δεν είναι καν νοσηλευτές, έχοντας να φροντίσουμε περισσότερους από 60 ασθενείς. Αν υπήρχε κάποιο ιατρικό πρόβλημα δεν υπήρχε κανείς για να αποταθούμε, παρα μόνο ο Θεός” είπε μια νοσηλεύτρια που πρόσφατα συνταξιοδοτήθηκε από το ίδρυμα και μίλησε στο BBC ανώνυμα.
Αναφέρει πως τα κλουβιά ήταν ένα αναγκαίο μέτρο. ”Παλέψαμε για να έχουμε αυτά τα κλουβιά, για να μπορούν τα παιδιά να έχουν περισσότερη ελευθερία. Πριν, οι τρόφιμοι ήταν μονίμως δεμένοι στα κρεβάτια τους.”
”Τέλος πάντων, τα παιδιά τα έχουν συνηθίσει τώρα. Τους αρέσουν.”
Ο γιατρός της πόλης, Γιώργος Γκότης, που προσφέρει τις υπηρεσίες του ως εθελοντής για περισσότερες από δύο δεκαετίες στο ίδρυμα, βλέπει επίσης τα κλουβιά με θετικό τρόπο.
”Πιστεύω πως αυτό είναι ένα από τα καλύτερα ιδρύματα για παιδιά με ειδικές ανάγκες όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη”, λέει.
”Πολλά από αυτά τα παιδιά με σοβαρής μορφής ανικανότητα, έχουν ξεπεράσει το μέσο όρο ζωής που αναμένεται σε τέτοιες περιπτώσεις και αυτά τα κρεβάτια-κλουβιά, που είναι ακριβά και χτίστηκαν για να τους προστατεύουν από το να κάνουν κακό στον εαυτό τους, έχουν συνεισφέρει πολύ σε αυτό.”
Η νέα διευθύντρια του ιδρύματος Τζίνα Τσουκαλά, που δεν έχει λάβει το μισθό της για σχεδόν ένα χρόνο, λέει πως δεν μπορεί να παραιτηθεί, γιατί νιώθει πως χρωστάει στους τρόφιμους να μείνει και να παλέψει για αυτούς.
”Εννοείται πως δεν θα έπρεπε να έχουμε κλουβιά εδώ, αλλά είναι αδύνατο να λειτουργήσουμε χωρίς αυτά όταν έχουμε τόσο χαμηλά επίπεδα προσωπικού.”
”Κάποιοι από τους τρόφιμους έχουν αυτο-καταστροφικές τάσεις κι άλλοι είναι οξύθυμοι γι’ αυτό και ακολουθήσαμε τη συμβουλή του γιατρού για χρήση αυτών των ξύλινων κατασκευών. Αλλά τα παιδιά είναι ελευθερα να επικοινωνήσουν και να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους σε κάποιο βαθμό.”
Η Τζίνα Τσουκαλά, διευθύντρια του ιδρύματος
Το μεσημέρι, τα παιδιά ταϊζονται μέσα από τα κάγκελα.
Η διευθύντρα αναφέρει πως μόνο οι πολύ βασικές ανάγκες των παιδιών μπορούν να καλυφθούν από το προσωπικό. Μέσα σε μια βάρδια, η νοσοκόμα και ο βοηθός θα αλλάξουν τις πάνες περισσοτέρων από 20 ατόμων, θα τους ποτίσουν, θα τους ταϊσουν με το κουτάλι και θα τους δώσουν τα φάρμακά τους.
”Κάνουμε ότι μπορούμε αλλά δεν έχουμε τους πόρους για να παρέχουμε ο,τιδήποτε άλλο πέρα απ’ αυτά”, λέει η Τσουκαλά.
”Περισσότερα από τα δύο τρίτα αυτών των παιδιών έχουν εγκαταληφθεί από τις οικογένειές τους και δεν έχουμε το χρόνο να τους προσφέρουμε τη συναισθηματική στήριξη που θα θέλαμε, ή να τους δώσουμε την εξειδικευμένη φροντιδα που τους αξίζει”.
Ο Στίβεν Άλλεν του Κέντρου Δικαιωμάτων Πνευματικής Ανικανότητας, ενός διεθνούς οργανισμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων με πνευματική αναπηρία, λέει πως το επιχείρημα ότι τα κλουβιά προάγουν την ασφάλεια των παιδιών είναι λανθασμένο.
”Τα κλουβιά είναι εκεί για να προστατέψουν το προσωπικό όχι τα παιδιά’, λέει. ‘Βασίζονται σε ένα μοντέλο φροντίδας με επίκεντρο την καταστολή, τον περιορισμό και τη διευκόλυνση του χειρισμού των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες, όχι την αντιμετώπισή τους ως άνθρώπους που έχουν δικαιώματα.Η διαβίωση σε ένα κλουβί είναι καταστροφική για την ψυχολογική υγεία των ασθενών, αυτή η μέθοδος δεν έχει καμία αξία από θεραπευτική άποψη και σίγουρα μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για τη σωματική τους υγεία. Υπήρξαν περιπτώσεις (αλλού), που τα κάγκελα των κλουβιών έπεσαν πάνω στους ασθενείς και τους σκότωσαν” λέει.
Η οργάνωση λέει πως οι μόνες άλλες χώρες που αυτή τη στιγμή κάνουν χρήση παρόμοιων κλουβιών είναι η Τσεχία και η Ρουμανία.
Ο επικεφαλής του Συνδέσμου Οικογενειών και Ατόμων με Αναπηρία στην Ηλεία, ο Ιωάννης Παπαδάτος, έχει το γραφείο του σε ένα τεράστιο υπερσύγχρονο κέντρο, σχεδιασμένο να παρέχει τις απαραίτητες υπηρεσίες σε άτομα με ειδικές ανάγκες.
Ο Ιωάννης Παπαδάτος με το γιό του Αντώνη, στο εγκαταλελειμένο κέντρο για παιδιά με ειδικές ανάγκες
Το κέντρο, που έχει χτιστεί με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβάνει πισίνα, εγκαταστάσεις φυσικοθεραπείας και λογοθεραπείας και ένα μεγάλο αριθμό διαμερισμάτων που προάγουν σχεδόν ανεξάρτητη διαβίωση για τα άτομα που θα φιλοξενούνταν εκεί. Προς το παρόν, δεν χρησιμοποιείται επειδή η ελληνική πολιτεία δεν έχει τα χρήματα που απαιτούνται για τη λειτουργία του.
Ο Ιωάννης Παπαδάτος, ήταν μέλος του συμβουλίου του ιδρύματος στα Λεχαινά μέχρι πέρσι. Λέει ότι πάλεψε για να βελτιώσει τις συνθήκες στο ίδρυμα- δύο κορίτσια με αυτισμό φοιτούν τώρα σε ειδικό σχολείο για κάποιες ώρες της ημέρας.
Όσον αφορά την πλειονότητα των τροφίμων, λέει πως ”Η μόνη φορά που θα αφεθούν από εκεί είναι μετά το θανατό τους”.
Αυτό είναι ένα θέμα πολύ σημαντικό για τον ίδιο. Το πρώτο παιδί του, ο 24χρονος Αντώνης, γεννήθηκε με σύνδρομο Ντάουν.
Ο Αντώνης, έχει επισκεφθεί το ίδρυμα με τον πατέρα του και έχει δει ανθρώπους με παρόμοιες παθήσεις όπως η δική του να ζουν πίσω από ξύλινα κάγκελα. Όταν τον ρωτάω γι’ αυτό, είναι εμφανές πως νιώθει ρίγος:
”Μην μιλάς γι’ αυτό! Με κάνει και ανατριχιάζω!”
Με αυτοπεποίθηση και κοινωνικότητα, ο Αντώνης είναι ασυνήθιστος, γιατί μεγάλωσε με δύο γονείς που ήταν περήφανοι γι’ αυτόν και τον ενθάρρυναν να ζήσει όσο πιο ανεξάρτητα γίνεται, σε μια χώρα που στιγματίζει την αναπηρία.
Η Τζίνα Τσουκαλά λέει πως οι μητέρες κάποιων παιδιών στο ίδρυμα δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή τους. Πιστεύει ότι σε κάποιες περιπτώσεις, όταν γεννήθηκαν τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, ο πατέρας και το νοσοκομείο συνωμότησαν λέγοντας στη μητέρα πως το μωρό της είχε πεθάνει.
Υπάρχουν γύρω στα δώδεκα κέντρα για παιδιά και ενήλικες με ειδικές ανάγκες στην Ελλάδα, αλλά η πρόσβαση σε αυτά είναι πολύ δύσκολη και οι συνθήκες που επικρατούν στο καθένα από αυτά είναι άγνωστες. Τα αιτήματα του BBC για να επισκεφθεί τα ιδρύματα στην Αθήνα και το Σιδηρόκαστρο, στη βόρεια Ελλάδα, έχουν απορριφθεί.
Όμως, υπάρχουν σχέδια για βελτίωση του ιδρύματος στα Λεχαινά και σε άλλα παρόμοια κέντρα, λέει η Έφη Μπέκου, η γενική γραμματέας του τμήματος ευημερίας στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας.
”Αυτή τη στιγμή υπάρχουν δώδεκα κέντρα για παιδιά και ενήλικες με ειδικές ανάγκες σε όλη την Ελλάδα, αλλά ανοίγουμε συνεχώς μικρότερα στις κοινότητες και ελπίζουμε να κλείσουμε όλα τα μεγάλα ιδρύματα.”
Λέει πως η οικονομική κρίση αναγκάζει την ελληνική πολιτεία να λειτουργεί σύμφωνα με τους κανόνες των Ευρωπαίων δανειστών της και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κανόνες που περιλαμβάνουν και όριο στις νέες προσλήψεις, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η απασχόληση του αναγκαίου αριθμού προσωπικού για τη λειτουργία του κέντρου.
Αλλά ενώ λέει πως η κυβέρνηση συζητάει την κατάσταση των παιδιών, παραδέχεται πως ”δεν μπορώ να σας δώσω το ακριβές χρονοδιάγραμμα της μεταφοράς των παιδιών έξω από το ίδρυμα”.
Τα ονόματα των παιδιών στο άρθρο, έχουν αλλάξει.
Πηγή The disabled children locked-up in cages
Μετάφραση BlackCat
