του Νικόλα Κοσματόπουλου*
Η δολοφονία της τέχνης είναι χυδαία. Δεν υπάρχει τίποτα που να δικαιολογεί αυτό το έγκλημα.
Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη ανάγκη να το τοποθετήσουμε στο πλαίσιο που του αρμόζει, πριν προλάβουν να το κάνουν οι φασίστες και οι πολεμοκάπηλοι.
Όλοι μας – και ιδιαίτερα οι σοκαρισμένοι φιλελεύθεροι και αριστεροί – πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν ζούμε σε έναν ειρηνικό κόσμο όπου ξαφνικά κάποιοι τρελοί αποφασίζουν να ξεφαντώσουν σκοτώνοντας. Τρεις σύντομες παρατηρήσεις για το θέμα αυτό:
Πρώτον, στο Ιράκ, στη Συρία, στο Αφγανιστάν, στη Μεσόγειο, στους δρόμους των ευρωπαϊκών πόλεων, οι δυτικές ελίτ έχουν εξαπολύσει έναν παγκόσμιο πόλεμο εναντίον των φτωχών που τυχαίνει να ξεφύγουν, όχι μόνο από τους πολέμους, που οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους δημιούργησαν, αλλά επίσης και από τους φονταμενταλιστές, όπως το ISIS, τους οποίους πάλι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους παγκόσμια στηρίζουν. Αν για τους Ευρωπαίους η Μεσόγειος είναι μια θάλασσα για διακοπές, για τους Μουσουλμάνους μετανάστες είναι νεκροταφείο.
Δεύτερον, υπάρχει μια κρίσιμη πολιτική και ηθική διαφορά μεταξύ του να γελοιοποιείς τη δική σου θρησκεία στον τόπο σου και του να γελοιοποιείς τη θρησκεία κάποιων άλλων, των οποίων οι χώρες έχουν γίνει αντικείμενο επίθεσης από το στρατό σου και την αποικιοκρατική αλαζονεία σου εδώ και 200 χρόνια. Οι φιλελεύθεροι (και οι άθεοι καλλιτέχνες επίσης) θα πρέπει να σταματήσουν να θεωρούν ότι όλες οι θρησκείες αξίζουν εξίσου τη σάτιρα. Δεν μπορείς να γελοιοποιείς τη θρησκεία κάποιου ενώ την ίδια στιγμή οι στρατιώτες της χώρας σου κατακλύζουν τη χώρα του. Όταν οι γελοιογράφοι μιας χώρας γελοιοποιούν τη θρησκεία αυτών των οποίων στη χώρα γίνεται εισβολή από τον στρατό της ίδιας χώρας, η “τέχνη” τους μπορεί να ερμηνευθεί ως μέρος της εισβολής, και όχι ως σάτιρα ή ελευθερία της έκφρασης. Με άλλα λόγια, θεωρούνται ως μέρος του πολέμου. Δεν είναι θέμα αν αυτό είναι σωστό ή λάθος, αν συμφωνούμε ή όχι, αν είναι ηθικό ή όχι. Αυτό είναι που συμβαίνει. Καλλιτέχνες και διανοούμενοι δεν ζουν σε παράλληλους κόσμους παρ’ολο που θα το ήθελαν πολύ.
Τρίτον, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η «ελευθερία της έκφρασης» όταν ένας παγκόσμιος πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει. Οι καλλιτέχνες και οι διανοούμενοι θα πρέπει να είναι οι πρώτοι που θα ‘πρεπε να αποδομήσουν την κούφια ιδέα της «ελευθερίας μας» ως άχρηστη (και υποκριτική) όταν οι άλλοι βομβαρδίζονται, φυλακίζονται, δολοφονούνται και ταπεινώνονται, στον τόπο τους κι αλλού.
Ένας τρόπος για να ξεκινήσει κανείς είναι να επιτεθεί στη φιλελεύθερη υποκρισία. Τις περισσότερες φορές, η φιλελεύθερη υποκρισία βασίζεται σε δύο κινήσεις:
Από τη μια πλευρά, κατασκευάζει έναν ενιαίο κόσμο εντός του οποίου η «έκφραση» θεωρείται το δικαίωμα του καθενός. Ωστόσο, αυτό αποκλείει όλους εκείνους που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στον φιλελεύθερο δημόσιο χώρο, είτε επειδή βρίσκονται σε Guantanamos, είτε επειδή πνίγονται στα σύνορα της Μεσογείου, είτε επειδή βομβαρδίστηκαν στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και αλλού, ή επειδή χάνουν την φωνή τους στα mainstream μέσα μαζικής ενημέρωσης κ.λπ.
Από την άλλη πλευρά, κατασκευάζει έναν κατακερματισμένο κόσμο στον οποίο ορισμένοι τρόποι έκφρασης θεωρούνται θρησκευτικά ανέγγιχτοι, στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης – η “τέχνη” είναι ένας από αυτούς. Όταν όμως οι εν λόγω «προνομιούχοι» (οι καλλιτέχνες, για παράδειγμα) βρίσκονται αντιμέτωποι με τις ακούσιες και καταστροφικές συνέπειες του κοινού δημόσιου χώρου, ξαφνικά ισχυρίζονται ότι ανήκουν σε έναν διαφορετικό κόσμο όπου ισχύουν άλλοι κανόνες (πχ. μη βια).
Συνολικά, ο φιλελευθερισμός είναι ο χώρος που επιτρέπει στους δικούς του “Άλλους” να σκοτωθούν, να αποκλειστούν και να ταπεινωθούν, ανώδυνα όμως και μέσα στους δικούς του νόμους.
Πράγματι, ο «Διαφωτισμός» είναι η θρησκεία της Δύσης, στο όνομα της οποίας τα μεγαλύτερα εγκλήματα (η αποικιοκρατία, η δουλεία, οι γενοκτονίες των αυτοχθόνων πληθυσμών στην Αφρική, Ασία, Αμερική) έχουν διαπραχθεί. Αν θέλουμε να κατηγορήσουμε τη θρησκεία θα πρέπει να ξεκινήσουμε από τη δική μας, άθεοι φίλοι μου.
ΥΓ.s
Οι περισσότερες από αυτές τις σκέψεις για πρώτη φορά δημοσιεύτηκαν στο facebook με αφορμή την επίθεση στο Παρίσι. Οι θέσεις αυτές αναπαράχθηκαν ευρέως από φίλους, ακαδημαϊκούς ή όχι, οι οποίοι είτε προέρχονται από την Μέση Ανατολή ή έχουν εργαστεί εκεί ή την έχουν επισκεφθεί. Από την άλλη πλευρά, οι ίδιες θέσεις δέχθηκαν επίθεση και επικρίθηκαν από άλλους φίλους, ακαδημαϊκούς ή μη, που δεν έχουν σχεδόν καμία σχέση με την περιοχή.
Στους δεύτερους συνιστώ με πολύ αγάπη το εξής:
