To φοιτητικό κίνημα στο Πουέρτο Ρίκο: νεοφιλελευθερισμός, μερική δημοκρατία και αντίσταση στο πλαίσιο του αποικιοκρατισμού

φωτογραφία Ricardo Alcaraz Díaz

τoυ Gamelyn F. Oduardo-Sierra

Ο Gamelyn F. Oduardo-Sierra αποφοίτησε πρόσφατα από το τμήμα νομικής του Πανεπιστημίου στο Πουέρτο Ρίκο. Αποτέλεσε μέλος της συντονιστικής επιτροπής του φοιτητικού κινήματος στις διαδηλώσεις του 2010 και συνεχίζει να συμμετέχει ενεργά στις εκστρατείες για εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και εκδημοκράτευση του πανεπιστημίου.

Οι φοιτητές στο Πουέρτο Ρίκο δημιούργησαν μια σειρά από καμπάνιες από το 2009 και έπειτα, που στόχευσαν κατά των κρατικών περικοπών και της επιχειρηματοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης. Ο αγώνας τους αντικατοπτρίζει την ιδιαιτερότητα των προκλήσεων της κινητοποίησης ενάντια στην Αμερικανική κυριαρχία, μέσα στο πλαίσιο του αποκιοκρατισμού.

Τον Μάρτιο του 2009, ο κυβερνήτης του Πουέρτο Ρίκο Λουίς Φορτούνο Μπουρσέτ, ανακοίνωσε την ύπαρξη μιας ”κατάστασης οικονομικής κρίσης” και ορκίστηκε να προβεί σε μειώσεις των κρατικών δαπανών κατά 2 δις μέχρι το ξεκίνημα του επόμενου έτους. Εξήντα μέρες μετά την ορκωμοσία του ως κυβερνήτης,  το ανερχόμενο αστέρι του ρεπουμπλικανικού κόμματος προώθησε σημαντικές περικοπές κρατικής χρηματοδότησης όπως και την απόλυση περισσοτέρων από 20,000 δημοσίων υπαλλήλων, γεγονός που σύντομα οδήγησε στην κατάρρευση των δημόσιων σχολείων και υπηρεσιών. Ακόμα, τα μέτρα αυτά έδωσαν πνοή σε ένα ζωηρό κίνημα αντίστασης: υιοθετώντας μια αντικαπιταλιστική ρητορική, οι φοιτητές αποκύρηξαν την ατζέντα των ιδιωτικοποιήσων και της επιχειρηματοποίησης, όπως και την επίθεση κατά του συνδικαλισμού στο δημόσιο τομέα και τα δημόσια πανεπιστήμια.

Το Πανεπιστήμιο του Πουέρτο Ρίκο (UPR) σύντομα μετατράπηκε στην  κεντρική σκηνή του αγώνα για την κρατική χρηματοδότηση της παιδείας. Το UPR, που ιδρύθηκε το 1903, είναι το κύριο πανεπιστήμιο στο Πουέρτο Ρίκο, με έντεκα συγκροτήματα σκορπισμένα στο νησί. Με 58,000 φοιτητές (και 5,000 μέλη προσωπικού), το UPR είναι επίσης το μεγαλύτερο ίδρυμα έκδοσης πτυχιακών τίτλων. Ως επακόλουθο της ανακοίνωσης για κρατικές περικοπές το 2009, το πανεπιστήμιο είχε πληγεί έντονα: ο ετήσιος προϋπολογισμός του μειώθηκε κατά 14% προκαλώντας έλλειμμα 400 εκατομμυρίων δολλαρίων, κάτι που έθετε σε κίνδυνο τη δημόσια παιδεία.

Το βάρος των περικοπών μοιράστηκε δυσανάλογα: ενώ ο μισθός του διοικητικού προσωπικού παρέμεινε εξαψήφιος και η ελλειπής διαχείρηση της χρηματοδότησης ήταν συνηθισμένο φαινόμενο, οι εργασιακές συνθήκες σε όλους τους υπόλοιπους κλάδους χειροτέρεψαν. Οι εργαζόμενοι στη συντήρηση, το υπαλληλικό προσωπικό και οι πανεπιστημιακοί, υπέφεραν από μειώσεις μισθών και οριακών οφελών. Κάποιοι απολύθηκαν ενώ άλλες υπηρεσίες ανατέθηκαν σε εταιρίες, παραβιάζονας έτσι τις συλλογικές εργασιακές συμβάσεις. Οι υποτροφίες καταργήθηκαν και ένα σημαντικό ποσό διδάκτρων είχε εισαχθεί.

Ως αντίδραση σ’ αυτές τις πολιτικές, το Πουέρτο Ρίκο έγινε μάρτυρας του πιο σημαντικού φοιτητικού κινήματος από τη δεκαετία του ’80. Αυτό που ακολουθεί, είναι ένα χρονικό αυτών των αγώνων και μια αξιολόγιση της νίκης αλλά και της ήττας του. Ενώ στο Πουέρτο Ρίκο η μείωση κρατικών εξόδων και ο αγώνας κατά της πολιτικής αυτής αντικατοπτρίζουν την ευρύτερη νεοφιλελεύθερη παιδεία, αυτά λαμβάνουν ποικίλες εκφάνσεις μέσα σε ένα αποικιοκρατικό πλαίσιο, καταδεικνύοντας τη συνεχιζόμενη κυριαρχία της Αμερικανικής ηγεμονίας στο πανεπιστημιακό σύστημα του Πουέρτο Ρίκο.

UPR: ένας μικρόκοσμος του αποικιοκρατικού σχεδίου

Το Πουέρτο Ρίκο, ένα νησί μέσα στο αρχιπέλαγος της Καραϊβικής, είναι ένα λατινοαμερικάνικο έθνος σε μια σχέση πολιτικής υποταγής με τις Η.Π.Α. από το 1898. Κάτω από τη ρήτρα επικρατείας του συντάγματος των Η.Π.Α., το Αμερικανικο Κονγκρέσο ” έχει την ισχύ να απαλλάξει από νόμους αλλά και να πράξει όλους αναγκαίους νόμους και κανονισμούς με σεβασμό στην περιοχή”, παρά την ανεπαρκή πολιτική αντιπροσώπευση των Πουερτορικανών (το νησί στέλνει ένα αντιπρόσωπο στη Βουλή των Αντιπροσώπων, ο οποίος δεν έχει δικαίωμα ψήφου ενώ δεν αντιπροσωπεύεται από κανέναν στη Γερουσία). Στην πραγματικότητα, οι κάτοικοι του Πουέρτο Ρίκο υπόκεινται σε αυτό που ο νομικός ακαδημαϊκός Ριβέρα Ράμος αποκάλεσε ”μερική δημοκρατία”, υπό την οποία δεσπόζει η Αμερικανική ηγεμονία μέσα από την διαπλοκή μηχανισμών καταπίεσης και ιδεολογίας (1).

Το Πανεπιστήμιο του Πουέρτο Ρίκο είναι μια ζωντανή μαρτυρία της Αμερικανικής ηγεμονικής πρακτικής. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ήταν ζωτικής σημασίας στην εξέλιξη της διακυβέρνησης και της οικονομίας του νησιού- αλλά ταυτόχρονα το πανεπιστήμιο δημιουργήθηκε αποκλειστικά για να εξυπηρετήσει απροκάλυπτα ως ο ακρογωνιαίος λίθος ενός σχεδίου αφομοίωσης και ως ένας σημαντικός παράγοντας για την αναπαραγωγή αυτής της ηγεμονίας σε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Εντούτοις οι φοιτητές και οι σχολές πάντα αντιστέκονταν στην αφομοίωση. Υπερασπίστηκαν τη χρήση της ισπανικής γλώσσας ως την επίσημη γλώσσα του πανεπιστημίου, διατήρησαν στενούς  δεσμούς με το κίνημα ανεξαρτησίας του Πουέρτο Ρίκο, διεκδίκησαν την αυτονομία του πανεπιστημίου, αντιτάχθηκαν στην παρουσία ROTC* στο πανεπιστήμιο και διαδήλωσαν κατά των πολιτικών που δρούσαν ως όργανα της αποικιοκρατικής κυβέρνησης με επιβλαβείς συνέπειες στους Πουερτορικανούς.

Το 2009 οι μειώσεις των κρατικών δαπανών αποτέλεσαν ακόμα ένα παράδειγμα αμερικανικής κυριαρχίας στο Πουέρτο Ρίκο. Δεν ήταν μόνο η κρίση στη δημόσια οικονομία που είχε επισπεύσει τις περικοπές, ένα αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που δημιουργήθηκε απο τον αμερικανικό επιχειρηματικό κλαδο, αλλά οι προτεινόμενες λύσεις- που σηματοδοτούσαν ιδιωτικοποιήσεις και δίδακτρα-  στοιχεία που επίσης αντανακλούν την αμερικανική ”επιχειρηματική” προσέγγιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Έτσι, η αμερικανική φτιαχτή κρίση της δημόσιας παιδείας τελέστηκε για να προσφέρει τη λύση μέσα από το αμερικανικό μοντέλο ιδιωτικοποιήσεων και αντιδημοκρατικής αναδιοργάνωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Eνάντια σ’ αυτή την πραγματικότητα, οι φοιτητές-ακτιβιστές υποστηρίζουν πως οι διαδηλώσεις και η αντίσταση είναι επιτακτικά μέσα για να ξεπεραστεί η νεοφιλελεύθερη εκπαιδευτική πολιτική, ειδικά στο αποικιοκρατικό περιβάλλον της μερικής δημοκρατίας. Στην περίπτωση του UPR, η μερική δημοκρατία διαμορφώνεται μέσα από την περιορισμένη συνδιαχείρηση και τη φαινομενική αυτονομία, που συχνά υποσκάπτονται από τις παρεμβάσεις πολιτικών και επιχειρηματιών στα ζητήματα του πανεπιστημίου. Ενώ φοιτητές, εργαζόμενοι και καθηγητές πανεπιστημίου έχουν καλέσει για εσωτερική δημοκρατία και διοικητική αυτονομία σε διάφορες περιόδους της ιστορίας του πανεπιστημίου, το σχέδιο που προτιμούν οι υποστηρικτές της αποκιοκρατίας και των Η.Π.Α., που κρατούν στα χέρια τους τις κυβερνήσεις του νησιού, διαιωνίζει ένα εξωτερικό πολιτικό έλεγχο στο πανεπιστήμιο περιορίζοντας τη συμμετοχή των κλάδων που το απαρτίζουν.

Φάση Πρώτη: Η εμφάνιση ενός ριζοσπαστικού φοιτητικού κινήματος

Στις αρχές του ακαδημαϊκού έτους 2009/2010, φοιτητές στο Πουέρτο Ρίκο οργανώθηκαν κατά των περικοπών στην παιδεία με βάση το μακρύ ιστορικό τοπικών και διεθνών φοιτητικών κινημάτων. Οι φοιτητές ακτιβιστές διασφάλισαν τη συμμετοχή κινημάτων υπέρ της ανεξαρτητοποίησης, ομοφυλόφυλων (l.g.b.t.) ακτιβιστών, σοσιαλιστικών φοιτητικών ομάδων και αρκετών ανένταχτων φοιτητών για να δημιουργήσουν τις Επιτροπές Δράσης. Το όνομα επιλέχθηκε για να τιμήσει την Ομάδα Δράσης Φοιτητών και Εργατών (Student Worker Action Team -SWAT) του πανεπιστημίου Berkeley, που ήταν ενεργό στο πανεπιστήμιο από τότε και σύντομα θα έκανε κατάληψη στο Wheeler Hall για να διαμαρτυρηθεί για την αύξηση των διδάκτρων. Οι επιτροπές δημιουργήθηκαν ως ενιαίο μέτωπο φοιτητών, που δεσμεύθηκαν να υπερασπίσουν τη δημόσια παιδεία και τα δικαιώματα των εργατών. Ενώ οι περισσότεροι ακτιβιστές ταυτίστηκαν με το κίνημα ανεξαρτητοποίησης του Πουέρτο Ρίκο, φοιτητές με ποικίλο πολιτικό υπόβαθρο συμμετειχαν στις επιτροπές για να αντισταθούν στην επίθεση του νεοφιλελευθερισμού.

Το φοιτητικό κίνημα ήταν αρχικά ριζωμένο στο πανεπιστήμιο, αλλά πολύ γρήγορα υιοθέτησε ένα ευρύ φάσμα. Οργανώθηκε σε μια πανεθνική γενική απεργία που έκανε συνελεύσεις και διαμαρτυρίες σε συντονισμό με συνδικαλιστικές οργανώσεις εντός και εκτός του πανεπιστημίου. Στις πέντε Οκτωβρίου, 2009, μια μονοημερη απεργία αποτέλεσε τη μαζικότερη κινητοποίηση των τελευταίων χρόνων που  αποκορύφωσε τη στήριξη κατά της λιτότητας στην παιδεία. Η δυναμική της κοινωνίας είχε ηλεκτριστεί. Ωστόσο, οι συνδικαλιστές και οι αρχηγοί οργανώσεων σύντομα εγκατέλειψαν την ιδέα για μια απεργία διαρκείας και το φοιτητικό κίνημα σταδιακά περιορίστηκε στον εαυτό του και στο πανεπιστήμιο. Οι φοιτητές ακτιβιστές κατέφυγαν σε μια διπλή στραγητική ενημέρωσης και δράσης: οργανώθηκαν διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες , μοιράστηκαν φυλλάδια, παρουσιάστηκαν  ντοκυμαντέρ, οργανώθηκαν δημόσια φόρουμ, ζωγραφίστηκαν τοιχογραφίες, στάλθηκαν γράμματα και έγιναν καταλήψεις κτιρίων.

Τον Απρίλιο του 2010, μια συνέλευση χιλιάδων φοιτητών ενέκρινε το σχέδιο μαζικής απεργίας που σύντομα εξαπλώθηκε σε 10 από τις 11 εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου στο νησί. Κατά τη διάρκεια της απεργίας, οι φοιτητές έδωσαν έμφαση στη δημιουργία εναλλακτικών πλατφόρμων ενημέρωσης – οπως το Radio Huelga και το Student Press Collective – για να αντικρούσουν την ηγεμονική αφήγηση που προβαλλόταν στα κυβερνητικά και γενικότερα στα Πουερτορικανά μέσα ενημέρωσης. Η πρώτη φάση της απεργίας των φοιτητών διήρκησε για περισσότερες από έξι μέρες και έλαβε μαζική στήριξη από συνδικαλιστικές οργανώσεις αλλά και θρησκευτικές ομάδες.

Αρκετοί φοιτητές, είδαν την συμμετοχή τους στο κίνημα μέσα από την ιδιαιτερότητα της αποικιοκρατικής οπτικής: προσπάθησαν να εφαρμόσουν την πολιτική μιας μελλοντικής κοινωνίας μέσα στο πανεπιστήμιο και έτσι επεκτάθηκαν πέραν των περιορισμών και των πρακτικών της Πουερτορικανής μερικής δημοκρατίας. Το φοιτητικό κίνημα εφήρμοσε μια ριζοσπαστική δημοκρατία τόσο εσωτερικά, όσο και στον τρόπο διάδρασής της με το υπόλοιπο φοιτητικό σώμα, για παράδειγμα μέσα από γενικές συνελεύσεις όπου συζητήθηκαν και αποφασίστηκαν συλλογικά οι μελλοντικές δράσεις. Ο καθηγητής James Seale Collazo, που έδειξε την αλληλεγγύη του στο φοιτητικό κίνημα καθ’  όλη τη διάρκεια της απεργίας επισήμανε: ”Οι φοιτητές ανέπτυξαν και εφήρμοσαν μια μοναδική θεωρία ”horiziontalidad”  (οριζοντιότητας), με θέματα που συζητήθηκαν στις συναντήσεις των Επιτροπών Δράσης  (που συνήθως είχαν 20- 50 συμμετέχοντες) πριν αυτές εξελιχθούν σε ολομελείς συνελεύσεις ολόκληρου του πανεπιστημίου.” (2) Υπήρξε μια απροκάλυπτη προσπάθεια για να πάει πέρα από το φιλελεύθερο δημοκρατικό μοντέλο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, ασκώντας συμμετοχική δημοκρατία και δίνοντας έμφαση στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Υπήρξε μια γενική συνειδητότητα της σημασίας αυτού του νέου δημοκρατικού παραδείγματος για την εξέλιξη μελλοντικών ριζοσπαστικών πολιτικών δράσεων στο νησί: οι πρακτικές του φοιτητικού κινήματος αμφισβητούν τη ”μερική δημοκρατία” που επικρατεί στο Πουέρτο Ρίκο.

Μέχρι τη λήξη της πρώτης φάσης της απεργίας, οι φοιτητές είχαν απαιτήσει και είχαν διασφαλίσει την προστασία του υπάρχοντος συστήματος διδάκτρων, μέσω ανακοίνωσης του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανεπιστημίου. Το Συμβούλιο παραχώρησε αμνηστία σε όλους απεργούς φοιτητές, συμφώνησε να μην αυξήσει τα δίδακτρα το ερχόμενο εξάμηνο και υποσχέθηκε να απέχει από τις ιδιωτικοποιήσεις οποιασδήποτε πανεπιστημιούπολης, συμπεριλαμβανομένων και συνεταιρισμών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Φάση Δεύτερη: Αντίθεση και Αντίσταση κατά του ”Αμερικανικού Μοντέλου διοίκησης”

Ωστόσο, οι νίκες του 2009/2010 απειλήθηκαν σύντομα μέσα στο ακαδημαϊκό έτος 2010/2011- και οι φοιτητές υποβλήθηκαν σε  σκληρότερα κατασταλτικά μέτρα. Το Διοικητικό Συμβούλιο επέβαλε δίδακτρα $800, που σήμαινε αύξηση τάξης του 33% στο ολικό κόστος φοίτησης. Κι ενώ τα δίδακτρα παρέμειναν κατά πολύ μειωμένα σε σχέση με την ενδοχώρα των Η.Π.Α., οι επιπτώσεις τους ήταν πιο έντονες στο Πουέρτο Ρίκο όπου το μέσο (median) εισόδημα μιας οικογένειας φτάνει το ένα τρίτο του Αμερικανικού μέσου εισοδήματος. Επιπρόσθετα, ακαδημαϊκά προγράμματα αναστάλθηκαν ειδικά στα τμήματα των ανθρωπιστικών σπουδών και των κοινωνικών επιστημών. Μια επιτροπή ad hoc δημιουργήθηκε απ΄ την κυβέρνηση για να εκδώσει μια αναφορά που εξέφραζε την προτίμησή της στις ”θετικές επιστήμες” επιχειρηματολόγώντας πως οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί στις ανθρωπιστικές σπουδές και τις κοινωνικές επιστήμες είχαν αριστερές συμπάθειες και αντιτάσσονταν στις επιστημονικές και τεχνολογικές έρευνες που θα ωφελούσαν το Αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας ή μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες που χρηματοδοτούσαν το πανεπιστήμιο με αντάλλαγμα την πρόσβαση στις εγκαταστάσεις και το πνευματικό δυναμικό του. To νομοθετικό σώμα θέσπισε νόμους που επέβαλλαν περιορισμούς στις συναθροίσεις των φοιτητών, εμποδίζοντας απεργίες στο πανεπιστήμιο και τροποποίησαν τον Νομο του Πανεπιστημίου για να δημιουργηθεί μια πλειοψηφία κυβερνητικών εντεταλμένων στο Διοικητικό Συμβούλιο. Όταν οι φοιτητές αντιτάχθηκαν στη νέα αντι-απεργιακή νομοθεσία, το Ανώτατο Δικαστήριο τάχθηκε υπέρ της κυβέρνησης και διακύρηξε τη νομοθεσία συνταγματική. Οι δικαστές υποστήριξαν ότι το συνταγματικό δικαίωμα για απεργία αφορούσε αποκλειστικά εργαζομένους στον ιδιωτικό τομέα και όχι με φοιτητές.

Οι ακτιβιστές φοιτητές γρήγορα οργάνωσαν διαδηλώσεις κατά του νέου κύκλου επιθέσεων αναζητώντας ένα τρόπο επανεκδίκησης των δικαιωμάτων τους, που περιορίστηκαν από τη νέα νομοθεσία. Ωστόσο, εκείνη τη στιγμή οι αντιδράσεις τους συνάντησαν την αστυνομική καταστολή. Αυτό σηματοδότησε μια άλλη ιστορική αλλαγή: μετά από βίαιες συγκρούσεις το 1970 και το 1980 ανάμεσα σε φοιτητές και  αστυνομικές δυνάμεις (που προκάλεσαν το κάψιμο του αρχηγείου της ROTC στο Río Piedras  με θύματα και από τις δύο πλευρές), μια πολιτική αποφυγής σύγκρουσης εφαρμόστηκε στο πανεπιστήμιο. Τότε, ακολουθήθηκε η λατινοαμερικάνικη παράδοση των αυτόνομων πανεπιστημίων και απαγορεύθηκε η παρουσία ένστολων δόκιμων ROTC και αστυνομικών σε όλες τις πανεπιστημιουπόλεις (εκτός από κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όταν ο πρύτανης του πανεπιστημίου μπορεί να ζητήσει την επέμβαση της πολιτείας). Κι ενώ το προσωπικό ασφαλείας του πανεπιστημίου παρέμεινε στο πανεπιστήμιο, εν τούτοις ήταν άοπλο. Όλα αυτά άλλαξαν το 2010, όταν αστυνομικοί καλέστηκαν στην πανεπιστημιούπολη Río Piedras για πρώτη φορά μέσα σε τριάντα χρόνια. Αστυνομικοί που είχαν εκπαιδευτεί σε συνεργασία με το Αστυνομικό Τμήμα της Νέας Υόρκης έκαναν κατάληψη σε όλες τις εγκαταστάσεις που απειλούνταν με απεργίες. Η ελευθερία του λόγου περιορίστηκε. Όταν οι φοιτητές έκαναν πορείες με εκατοντάδες συμμετέχοντες τον Δεκέμβριο, συνοδεύτηκαν από ελεύθερους σκοπευτές της αστυνομίας, ειδικά τμήματα συλλήψεων, έφιππους αστυνομικούς και ΜΑΤ. Η ρίψη δακρυγόνων έγινε κοινότοπη και περισσότεροι από 300 φοιτητές συνελήφθησαν. (Το 2012, η οργάνωση ACLU μήνυσε το Αστυνομικό Τμήμα του Πουέρτο Ρίκο για την βίαιη ανταπόκρισή του στις διαδηλώσεις, και το Υπουργείο Δικαιοσύνης ξεκίνησε τη δική του διερεύνηση. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης και το Πουέρτο Ρίκο σύναψαν συμφωνία το 2013 που καθόρισε την ανάγκη για ευρεία αναδιαμόρωση της αστυνομίας του νησιού.)

Οι διαμαρτυρόμενοι φοιτητές ήταν επιτυχείς στην εκδίωξη της αστυνομίας από το χώρο του πανεπιστημίου. Όμως, στο τέλος αρκετοί αναγκάστηκαν να φύγουν από το πανεπιστήμιο. Το φοιτητικο σώμα μειώθηκε κατά 10,000 φοιτητές ως αποτέλεσμα εισαγωγής διδάκτρων.

Aπό το λαϊκό κίνημα στην κάλπη

Τους μήνες που ακολούθησαν την απεργία, το φοιτητικό κίνημα αδρανοποιήθηκε. Αλλά ενώ οι Επιτροπές Δράσης έσβησαν, κάποιοι ακτιβιστές έψαχναν να βρουν ένα τρόπο εξέλιξης των διαχρονικών δομών οργάνωσης για να δώσουν φωνή στις ανησυχίες των φοιτητών. Σε λίγο καιρό, η δικτύωση της αντίστασης που υφάνθηκε μέσα από τις απεργίες, έγινε σημαντικό κριτήριο ψήφου. Φοιτητές ακτιβιστές συμμάχησαν με άλλες οργανώσεις ενάντια στις συνταγματικές τροποπολογίες, που ανάμεσα σε άλλα, περιόρισαν τo δικαίωμα για αναστολή για ορισμένα ποινικά αδικήματα. H δικτύωση που δημιουργήθηκε κατά τις φοιτητικές διαδηλώσεις αποτέλεσε ζωτικό κομμάτι της επιτυχούς εξέλιξης της καμπάνιας.

Τα δίκτυα των φοιτητών ακτιβιστών άφησαν το στίγμα τους στις εκλογές του 2012. Το κόμμα της αντιπολίτευσης Partido Popular Democrático (Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα) κέρδισε τις εκλογές σε μια πλατφόρμα που περιλάμβανε τα ζητήματα που είχαν ανατείνει οι φοιτητές σε ένα κύμα λαϊκής δυσαρέσκειας με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της κυβέρνησης. Πρώην διαδηλωτές προσελήφθησαν ως αξιωματούχοι της κυβέρνησης και ένας φοιτητής ακτιβιστής έγινε το νεότερο μέλος του νομοθετικού σώματος  στην ιστορία της πολιτείας. Όταν το νέο νομοθετικό σώμα συγκλήθηκε για πρώτη φορά, οι φοιτητές άνοιξαν συμβολικά την πόρτα του Καπιτολίου. Εν τέλει, τα δίδακτρα $800 καταργήθηκαν.

Ωστόσο, ενώ κάποια πολιτικά κεκτημένα παραμένουν ανεπηρέαστα, οι νίκες για την ανώτατη παιδεία υπονομεύθηκαν ξανά από το 2012. Πρώτα απ’ όλα, οι ελλείψεις στον προϋπολογισμό  συνέβαλαν σε επιπρόσθετες περικοπές και μεταρρυθμίσεις εκ των άνω προς τη βάση. Τότε, υπό την πίεση επενδυτών της Αμερικανικής Δημόσιας Κεφαλαιαγοράς, η κυβέρνηση ξανά ανήγγειλε την κατάσταση ”οικονομικής κρίσης” και έβαλε μπροστά ένα σχέδιο για ιδιωτικοποιήσεις κρατικών εταιριών όπως η Ηλεκτρική Εταιρία του Πουέρτο Ρίκο, προσπάθησε να κλείσει εκατοντάδες δημόσια σχολεία και να μειώσει συντάξεις και εισοδήματα κυβερνητικών υπαλλήλων. Ταυτόχρονα, το νησί προωθείται ασταμάτητα σε Αμερικανούς επενδυτές ως ”αφορολόγητο έδαφος”, όπου αμερικανικές εταιρίες μπορούν να περιμένουν τέραστια οικονομικά οφέλη με τη μορφή φοροαπαλλαγών. Μετά από λίγο, ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις για μείωση της κρατικής χρηματοδότησης και αύξησης των διδάκτρων και ένα νέο φοιτητικό μέτωπο με το όνομα Frente Estudiantil por una Educación Accesible y de Calidad (FEEPAC) -αποτελούμενο διάφορους φοιτητές και απόφοιτους έχει κληθεί να λάβει δράση ξανά.

Προοπτικές για το μέλλον

Στο ”The Book of Embraces”, ο Ουρουγουανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Eduardo Galeano περιγράφει την αποικιοκρατία με τους ακόλουθους όρους: ” Η κραυγαλέα αποικιοκρατία σε ακρωτηριάζει με προσχήματα: σου απαγορεύει να μιλάς, σου απαγορεύει να υπάρχεις. Η αόρατη αποικιοκρατία, σε πείθει πως η μοίρα σου είναι η σκλαβιά και η ανικανότητα είναι η φύση σου : σε πειθει πως δεν είναι δυνατό να μιλήσεις, να δράσεις, πως δεν είναι δυνατό να υπάρξεις.”

Το Πουέρτο Ρίκο έχει βιώσει δύο είδη αποικιοκρατίας. Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του φοιτητικού κινήματος ήταν η συλλογική επιμονή του, η απόδειξη πως δεν ήταν ανίκανο. Οι φοιτητές διακύρηξαν πως μπορούν να μιλήσουν και να δράσουν, ότι μπορούν να κυβερνήσουν τους εαυτούς τους και ότι είχαν την δυνατότητα να ονειρευτούν και να δημιουργήσουν νέους τρόπους για να το πραγματοποιήσουν αυτό. Αυτό το μήνυμα εμπεριέχει την ουσία της αντίστασης κατά του αποικιοριατισμού και τη δύναμη να προεικάσει μια εναλλακτική λύση στο ”διοικητικό μοντέλο” που συνεχίζει  να απειλεί το πανεπιστήμιο.

Τα γεγονότα που ταρακούνησαν το πανεπιστήμιο μπορούν να παρατηρηθούν στις συνέπειες μιας έλλειψης δημοκρατίας μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, η οποία ανταποκρίνεται στο καθεστώς μερικής δημοκρατίας που επικρατεί στο Πουέρτο Ρίκο. Το φοιτητικό κίνημα ανταποκρίθηκε σ’ αυτή την πραγματικότητα με την άρνησή του να συμμετάσχει στην αναπαραγωγή αυτής της έλλειψης, με την πρακτική εναλλακτικών μορφών δημοκατίας και με τον προσανατολισμό του σε ιστορικές απαιτήσεις για μεταρρυθμίσεις που θα καθιέρωναν το πανεπιστήμιο ως ένα αυτόνομο θεσμό χειραφετημένο από τις παλλιροϊκές μεταβολές της πολιτικής, διοικούμενο δημοκρατικά από τους ανθρώπους που αποτελούν τον πληθυσμό του. Κι ενώ οι φοιτητές ακτιβιστές διαφώνησαν όσον αφορά τη θεμιτότητα των διδακτρων -κάποιοι απαίτησαν δωρεάν παιδεία για όλους ενώ άλλοι θεώρησαν πως μια κλίμακα διδάκτρων με βάση το εισόδημα ήταν καλύτερη επιλογή- γενικά δόθηκε έμφαση στην παιδεία ως δικαίωμα που πρέπει να προστατευτεί από τα αόρατα χέρια της αγοράς.

Σε τελευταία ανάλυση, το φοιτητικό κίνημα διαμορφώνει ένα κομμάτι του αγώνα του Πουέρτο Ρίκο ενάντια στην αποικιοκρατική κληρονομιά και την Αμερικανική ηγεμονία. Ενώ οι φοιτητές διαφώνησαν για το πολιτικό status του νησιού, η επιμονή τους για συμμετοχική δημοκρατία ήταν ένα άμεσο αντίδοτο στο πιο ουσιαστικό αξίωμα της αποικιοκρατίας: την άρνηση του δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού. Σύμφωνα με τον Ριβέρα Ραμος, ο αυτοπροσδιορισμός είναι ”το δικαίωμα της συνεχούς υιοθέτησης ή συμμετοχής στην παραγωγή νόρμων που καθορίζουν τη ζωή ενός ατόμου, είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο”. (3) Για περισσότερο από ένα αιώνα τώρα, η Πουερτορικανή κοινωνία έχει αρνηθεί αυτό το δικαίωμα στους ανθρώπους της. Οι κάτοικοι του Πουερτο Ρίκο στερούνται την ολική συμμετοχή στην εκλογή επισήμων στις Η.Π.Α. και στις αποφάσεις που λαμβάνονται από αυτή την κυβέρνηση όσον αφορά καίριες πτυχές της ζωής στο Πουέρτο Ρίκο.

Ο φοιτητικός αγώνας ήταν ένας αγώνας για το δικαίωμα του αυτο-προσδιορισμού όσον αφορά την παιδεία. Αντί να εστιάσει μόνο στο ζήτημα της πρόσβασης στο πανεπιστήμιο, έψαξε ένα τρόπο να διεκδικήσει ένα μοντέλο συνεργατικής διακυβέρνησης του πανεπιστημίου. Αλλά επίσης διαπραγματεύθηκε και ένα σημείο μείζουσας σημασίας: οποιοσδήποτε εφικτός μηχανισμός στοχεύει στη διάλυση του αποκιοκρατικού καθεστώτος πρέπει να περιλαμβάνει μια δυναμική συλλογικού διαλόγου, κατανόησης και σεβασμού της διαφορετικότητας.

Επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Paolo Freire από το βιβλίο του ” Pedagogy of the Oppressed” (Παιδαγωγία των Καταπιεσμένων), πρέπει να συμφωνήσουμε ότι η ”παιδεία είτε λειτουργεί ως εργαλείο που χρησιμοποιείται για να διευκολύνει την ένταξη της νεότερης γενιάς  στη λογική του συστήματος με στόχο τον κομφορμισμό ή αποτελεί την  πρακτική της ελευθερίας, τα μέσα με βάση τα οποία άνδρες και γυναίκες αντιμετωπίζουν κριτικά και δημιουργικά την πραγματικότητα, ανακαλύπτοντας πώς να συμμετάσχουν στην μεταμόρφωση του κόσμου τους”. Το φοιτητικό κίνημα στο Πανεπιστήμιο του Πουέρτο Ρίκο αφοσιώθηκε στην παιδεία με τη δεύτερη έννοια και μαζί με άλλα φοιτητικά και νεανικά κινήματα ανά τον κόσμο, αποτέλεσε ένα μέσο διεύρυνσης της σκέψης και της φαντασίας για κοινωνική, πολιτική και οικονομική αλλαγή μέσα από την άμεση δράση και την αντίσταση.

*ROTC (Reserve Officers’ Training Corps): πρόγραμμα που λειτουργεί στα πανεπιστήμια και στρατολογεί φοιτητές πληρώνοντάς τους τα δίδακτρα, με την υποχρέωση της στρατιωτικής εκπαίδευσης.

Πηγές

Efrén Rivera Ramos, American Colonialism in Puerto Rico: the Judicial and Social Legacy. Markus Wiener Publishers (2007). P. 195-199.
James Seale Collazo. “Lessons of a Student Strike-A Pedagogical Perspective”. Sargasso 2011-12, I. P. 14.
Efrén Rivera Ramos, American Colonialism in Puerto Rico: the Judicial and Social Legacy. Markus Wiener Publishers (2007). P. 230.

Μετάφραση: BlackCat

Source: Berkeley Journal

 

Στηρίξτε το omniatv:

Σχόλια

0 0 votes
Βαθμολογία άρθρου
Subscribe
Notify of
guest
0 Σχόλια
Inline Feedbacks
View all comments
Μετάβαση στο περιεχόμενο