Chinua Achebe: Η φωνή της Αφρικής στη Δύση

Είμαστε οι άντρες της ψυχής
άντρες που με το τραγούδι μετράμε
χαρές και αγωνίες
όπως και την μακριά, μακριά εβδομάδα του πάθους
μές στο ρυθμό του χορού
έχουμε καταλάβει από τα αδηφάγα δεινά μας
ότι κι ο σταυρός δεν χρειάζεται να είναι
ένα αδιέξοδο ούτε μια μεγάλη απώλεια
ακόμα κι αν φτάσουμε εκεί βηματίζοντας
στο μοιρολόι της ψυχής των τυμπάνων
αλλά να προσέχεις αδερφέ της ψυχής μου
από τα θέλγητρα της μέρας της αναλήψεως
τη μέρα της ναρκωμένης αιώρησης
σαν σφυρούν ανέμοι το τραγούδι τ’ ουρανού, πρόσεχε
τους άλλους που θα ΄ναι εκεί εκεινη τη μέρα
περιμένοντας ξαπλωμένοι με τα βαριά τους πόδια
κουφοί στη χροιά της μουσικής μας
παθιασμένοι μόνο για τα εντόσθια
της δικής μας γης, πρόσεχε εκείνη τη μέρα
σαν είμαστε στο δρόμο για τον ουρανό
αφήνοντας τη λεία σε τούτο το μακρύ λαίμαργο δόντι
και σε νύχι ορνίου της πεινας αλλωνών
Οι προγόνοι μας, αδερφέ της ψυχής μου, ήταν σοφότεροι
απ’ ότι συχνά τους παρουσιάζουν. Θυμήσου
πως άφησαν την Άλα, τη μεγάλη θεά
της γης τους, να διαφεντέψει
πάνω στη δική τους τέχνη
γιατί είχαν σοφία αυτοι οι επίμονοι άνδρες
πως σαν ξεκινήσει ο χορός του άνδρα
όση ομορφιά κι αν η κίνησή του υφάνει στον αέρα
το πόδι πρέπει πάντοτε να επιστρέφει πίσω
από εκεί που ξεκίνησε.Απόσπασμα από το ποίημα του Chinua Achebe Beware, soul borother

Ο Chinua Achebe, πολύγραφότατος συγγραφέας, ποιητής, κριτικός και καθηγητής πανεπιστημίου, γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1930 στην πόλη Ogidi της νοτιοανατολικής Νιγηρίας και έχασε τη ζωή του το 2013 στη Βοστώνη. Όντας άριστος μαθητής ξεκίνησε σπουδές στην ιατρική σχολή του University College, όμως σύντομα στράφηκε στη λογοτεχνία, την ιστορία και τη θεολογία.  Συνέβαλλε στην έκδοση του λογοτεχνικού περιοδικού Okike και του πανεπιστημιακού έντυπου Nsukkascope. Το 1972 μετακόμισε με την οικογένειά του στη Μασαχουσέτη των Η.Π.Α., για να εργαστεί στο Πανεπιστήμιο Armherst, ενώ κατά τη διάρκεια της ζωής του εργάστηκε σε διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα, όπως το αξιόλογο Πανεπιστημιο Brown. Το σπουδαιότερο έργο του με τίτλο ”Things Fall Apart”,  θεωρείται ως το πιο πολυδιαβασμένο έργο της σύγχρονης Αφρικανικής Λογοτεχνίας και έχει μεταφραστεί σε πενήντα γλώσσες.

Είναι αδύνατο να περιγράψει κανείς πώς το ‘Things Fall Apart’  επηρέασε την αφρικανική λογοτεχνία. Είναι σαν να ρωτάμε πώς ο Shakespeare επηρέασε τους Άγγλους συγγραφείς ή ο Pushkin τους Ρώσσους . Kwame Anthony Appiah, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Princeton

Ο Achebe, βαθιά επηρεασμένος από την αποικιοκρατία, την πάλη των τάξεων, την εκμετάλλευση των φτωχών και τις επιρροές της δύσης στη συγκρότηση της σύγχρονης αφρικανικής ταυτότητας, άφησε πίσω του ένα μοναδικό έργο. Παράλληλα, με έντονα κριτικό χαρακτήρα ανέδειξε τις κυρίαρχες τάσεις του ρατσισμού που διαιωνίζονται στην αγγλόφωνη λογοτεχνία, πρώτα μέσα από το γεγονός πως στερούν από τους Αφρικανούς την αφήγηση της δικής τους αλήθειας και εν συνεχεία επειδή η εικόνα που μεταφέρουν αλλοιώνει τους πολιτισμούς, την ιστορία και τις αξίες μιας ολόκληρης ηπείρου.

Τον Φεβρουάριο του 1975, δίνοντας μια διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Armherst στην πολιτεία της Μασαχουσέτης των Η.Π.Α., αναφέρθηκε στο ρατσιστικό περιεχόμενο του βιβλίου ”Heart of Darknes” του Joseph Conrad, λέγοντας:

”Ο Conrad αρνείται να προσδώσει ανθρωπινη έκφραση στους Αφρικανούς, τους στερεί ακόμα και τη γλώσσα. Η ίδια η Αφρική είναι αποκρουστική για την Ευρώπη, θεωρειται ένα μακρινό αλλά ταυτόχρονα οικειο μέρος αντιθέσεων, γεγονός που ωθεί μια αναγκαία σύγκριση για να αναδειχθεί η πνευματική γοητεία της Ευρώπης. Ο Conrad, απεικονίζει την Αφρική ως ”τον άλλο κόσμο”, την αντίθεση της Ευρώπης και του πολιτισμού.” 

Στο διήγημα Vengeful Creditor, η Βερόνικα, ένα κοριτσάκι δέκα ετών γίνεται θύμα trafficking στο σπίτι μιας οικογένειας εύπορων και μορφωμένων ανθρωπων. Το ζευγάρι, λέγοντας στη μητέρα της πως θα φροντίσει για την παιδεία της Βερόνικα ως αντάλλαγμα για την εργασία της, δεν πραγματοποιεί ποτέ την υπόσχεσή του. Η ιστορία σκιαγραφεί τις συναισθηματικές μεταβολές από το χαμένο πλέον όνειρο της μικρής για μάθηση και εξερεύνηση της ζωής πέρα από τα όρια του σπιτιού που είχε εγκλωβιστεί. Από την αθώα ζήλια για τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας που φοιτούν στο σχολείο, μέχρι την απόγνωση και τη διεκδίκηση του ονείρου, το έργο είναι  ένα καθαρά συμβολικό διήγημα για τη φύση και το ξέσπασμα των εξεγέρσεων των καταπιεσμένων. Έχοντας βαθιά επίγνωση πως μόνο αυτή μπορεί να αλάξει τη μοίρα της, η Βερόνικα αποπειράται να σκοτώσει το βρέφος που είναι αναγκασμένη να προσέχει, για να μπορέσει να μορφωθεί. Όμως όταν αυτό γίνεται αντιληπτό τη μαστιγώνουν και την παρατούν πίσω στο χωριό της, έχοντας στιγματιστεί από το άμεσο περιβάλλον της ως δολοφόνος. Η ιστορία των  κοινωνικών αντιθέσεων και συγκρούσεων, η μετατροπή του θύματος σε θύτη,  η τιμωρία της ανυπακοής του αδύναμου, η ενοχοποίηση της διεκδίκησης των φτωχών και η φυσιολογικότητα της επιβολής της δύναμης του ισχυρού, διαγράφουν τις πολύμορφες και σάπιες δομές της κοινωνιας.

Ο Achebe ανήκει στην μετα-αποικιοκρατική σχολή της λογοτεχνίας, που αποκρυσταλλώνει μια διαφορετική οπτική μέσα από τις συνθήκες και τις δυσκολίες των ανθρώπων που καλούνται να στοιχειοθετήσουν  και να αναδιαπραγματευτούν την κοινωνική και προσωπική τους ταυτότητα μετά τη λήξη της αποικιοκρατίας. Παρά την έντονη κριτική του κατά της αποικιοκρατικής ηγεμονίας, δεν έχει γράψει ποτέ στη νιγηριανή γλώσσα ίγκμπο και ποτέ δεν έχει μεταφραστεί κάποιο βιβλίο του σε αυτή. Ο ίδιος είχε αναφερθεί σ’ αυτό:

” Τα έργα μου δεν έχουν μεταφραστεί. Υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα με τη γλώσσα ίγκμπο. Υποφέρει από μια σοβαρή κληρονομιά που υιοθέτησε από την αρχή του αιώνα από τους αγγλικανούς ιεραπόστολους. Υπήρχε εδώ ένας ιεραπόστολος με το όνομα Ντένις: αρχιδιάκονος Ντένις. Ήταν διανοούμενος. Είχε την άποψη πως η γλώσσα ίγκμπο- αποτελούμενη από πολλές διαφορετικες διαλέκτους- πρέπει να μετασχηματιστεί σε μια ενιαία και ομοιογενή διάλεκτό που θα χρησιμοποιόταν ως βάση για τη δημιουργια γραφής, αποφεύγοντας όλες αυτές τις διαφορετικές διαλέκτους. Κι επειδή οι ιεραπόστολοι είχαν μεγάλη δύναμη, πάντα έκαναν αυτό που ήθελαν. Αυτό ήταν νόμος. Μια παλαιότερη μετάφραση της βίβλου σε μια από τις διαλέκτους -μια εξαιρετική κατά τα άλλα μετάφραση- παραγκωνίστηκε και μια νέα διάλεκτος εφευρέθηκε από τον Ντένις. Ο τρόπος που επέλεξε  να το κάνει ήταν με το να καλέσει έξι ανθρώπους που μιλούσαν έξι διαφορετικές διαλέκτους. Κάθισαν όλοι γύρω από ένα τραπέζι και παίρνοντας μία-μία τις προτάσεις τις Βίβλου, για παράδειγμα ‘Και ο θεός δημιούργησε…” ή οτιδήποτε, τους ρωτούσε: πώς λέγεται το ”και” στη διάλεκτό σου; Τότε, επέλεγαν εκείνη τη λέξη. ”Το ”ο θεός” στη δική σου;”, ρωτουσε κάποιον άλλο. Και μ’ αυτό τον τρόπο, καθισμένοι γύρω από ένα τραπέζι δημιούργησαν την κοινή ίγκμπο με βάση την οποία μεταφράστηκε πρώτα η βίβλος. Το αποτέλεσμα ήταν απίστευτο. Μπορώ να αναφερθώ σ’ αυτό γιατί στην οικογένειά μου διαβάζαμε τη βίβλο μέρα-νύχτα. Γνωρίζω το περιεχόμενό της πολύ καλά. Αλλά η γλώσσα αυτή δεν έχει ποιητικότητα. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για να την κάνεις να τραγουδήσει. Είναι βαριά. Ξύλινη. Άκαμπτη.”

Με το ξεκίνημα του Εμφυλίου Πολέμου στην Νιγηρία το 1966, που στοίχησε τη ζωή σε περισσότερους από 30,000 ανθρώπους και χαρακτηρίστηκε από μία σειρά από πραξικοπήματα, κατηγορήθηκε ως διαπλεκόμενος λόγω του περιεχομένου του τέταρτου βιβλίου του ”A man of the people” που προέβλεψε με ακρίβεια την ιστορική πορεία της χώρας. Αρνούμενος τις κατηγορίες για εμπλοκή, κατέφυγε στη Βρετανία με τη σύζυγο και τα τέσσερα παιδιά του. Tο ψυχικό τραύμα του εμφυλίου άφησε ανεξίτηλo το σημάδι του στο συγγραφέα: μετά τον εμφύλιο δεν κατάφερε να γράψει ξανά για τα επόμενα 20 χρόνια που ακολούθησαν.

Οι ιστορίες του Achebe δεν είναι απλές αφηγήσεις, μιλούν για την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα από τη ροή της ιστορίας, ο λόγος του είναι ο απόηχος ενός παγκόσμιου νότου, που καταρρίπτει  προδιαγεγραμμένα στερεότυπα που στηρίζουν ρατσιστικές ιδεολογίες. Υφαίνει τις ιστορίες του μέσα από τα ερείπια της αποικιοκρατίας, μέσα απο το συναίσθημα και την ατομική δύναμη, το αιώνιο δίλυμμα ανάμεσα στo συμβιβασμό και την αντίδραση, καθώς οι ήρωές του μέσα από ριζικές ανισότητες διαγράφουν αυτόνομα την πορεία της δικής τους ζωής. Ο ίδιος, όπως και οι ήρωές του, τολμηρός κι ανυπότακτος, αφυπνίζει τη φωνή της Αφρικής, που φέρνει κοντά μας με κάθε πνοή της ιστορίες και ανθρώπους μακρινούς, που συμπορεύονται μαζί μας στο χρόνο.

Μετάφραση ποιήματος και συγγραφή κειμένου: BlackCat

Πηγές

Biography of China Achebe

An image of Africa: Racism in Conrad’s Heart of Darknesss, by Chinua Achebe

Chinua Achebe’s anti-colonial novels are still relevant today

Chinua Achebe, African Literary Titan dies at 82

Vengeful Creditor, by Chinua Achebe, hard copy

Interview on the Paris Review, titled ”The Art of Fiction”

Chinua Achebe- Wikipedia

Στηρίξτε το omniatv:

Σχόλια

0 0 votes
Βαθμολογία άρθρου
Subscribe
Notify of
guest
0 Σχόλια
Inline Feedbacks
View all comments
Μετάβαση στο περιεχόμενο