Παράγωγο της Ευρωπαϊκής πολιτικής τα κυκλώματα μεταφοράς μεταναστών

Ο αριθμός των Σύρων προσφύγων που φιλοξενούνται από γειτονικές χώρες και από την Ευρώπη

Hein De Haas

Τους τελευταίους μήνες έχει σπάσει ρεκόρ ο αριθμός των προσφύγων και των μεταναστών που πνίγηκαν στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο θάλασσα. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, το 2014 σχεδόν 220, 000 πρόσφυγες ταξίδεψαν στη Μεσόγειο και τουλάστον 3,500 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους καθ’ αυτή τη διαδικασία. Αυτή τη χρονιά, γύρω στις 30,000 άνθρωποι κατάφεραν να διασχίσουν τη θάλασσα, με καταγγελίες για 1500 νεκρούς ή αγνοούμενους, ένας αριθμός 50 φορές μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο του περασμένου έτους τέτοια εποχή.

Και ξανά, ακούμε τις γνωστές εκκλήσεις από Ευρωπαίους πολιτικούς πως πρέπει να σταματήσει αυτή η τραγωδία με την ”καταπολέμηση” και την ”πάλη” κατά των κυκλωμάτων μεταφορας των προσφύγων (και του  trafficking) για να δοθεί ένα τέλος στα βάσανα των μεταναστών στα σύνορα της Ευρώπης. Παρόλο που αυτό μπορεί να ακουστεί ως μια μεγαλόσχημη δήλωση, το να ρίχνουμε το φταίξιμο στα παράνομα δίκτυα αποτελεί μια  βολική στρατηγική διαπόμπευσης που αποκρύπτει τις ευθύνες των ίδιων πολιτικών προσώπων σ’ αυτή την ανθρωπιστική τραγωδία.

Οι πολιτικοί (και τα μέσα ενημέρωσης που πιστά αναπαράγουν αυτή τη ρητορική) αγνοούν πώς υπάρχει μια άμεση σχέση ανάμεσα στα επίπεδα μεθοριακών ελέγχων και στον αριθμό νεκρών μεταναστών. Όπως υποστήριξα και προηγουμένως, τα παράνομα κυκλώματα μεταφοράς μεταναστών αποτελούν παράγωγο των μεθοριακων ελέγχων και όχι αίτιο της ίδιας της μετανάστευσης. Τα κυκλώματα αυτά προσφέρουν υπηρεσίες μεταφοράς που βοηθούν τους μετανάστες να διασχίσουν κλειστά σύνορα. Ίσως εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες, ίσως είναι εγκληματίες, ίσως εξαπατούν τους μετανάστες, αλλά αυτό που κυρίως κάνουν είναι να διοικούν μια επιχείρηση. Και το έδαφος της αγοράς είναι προσοδοφόρο ακριβώς επειδή η νόμιμη μετανάστευση με στόχο την εργασία ή την αίτηση για πολιτικό άσυλο είναι κάτι πολύ δύσκολο. Γι’ αυτό όσο οι κυβερνήσεις στρατικοποιούν τα σύνορα, τόσα περισσότερα εμπόδια θα ξεπροβάλλουν στις διαδικασίες αίτησης ασύλου, αυξάνοντας έτσι την εξάρτηση των μεταναστών από τέτοια δίκτυα για να μπορέσουν περάσουν τα σύνορα.

Η ακανόνιστη μετανάστευση μέσω πλοιαρίων στη Μεσόγειο δεν είναι ένα νέο φαινόμενο. Εμφανίστηκε στις αρχές του 1990 όταν οι χώρες της Ε.Ε. εισήγαγαν το κριτήριο της visa το 1991-1992 για τους Βορειο-Αφρικανούς μετανάστες. Αυτό διέκοψε την προηγούμενη ελεύθερη, εποχιακή και κυκλική ροή μετανάστευσης εργατών από χώρες όπως το Μαρόκο, την Αλγερία και την Τυνησία, υποχρεώνοντας όλο και περισσότερους ανθρώπους να επιλέγουν το δρόμο της παράνομης μετανάστευσης.

Από τις αρχές του 2000 ένας αυξανόμενος αριθμός εργατών και προσφύγων από την υπο-Σαχάρεια Αφρική έχουν καταφύγει στη μετανάστευση μέσω πλοιαρίων. Ο αριθμός τέτοιων ταξιδιών ταλαντεύεται κάπου ανάμεσα στα 30,000 και 80,000 ανα έτος (αποτελώντας περίπου το 1-3% της συνολικής νόμιμης μετανάστευσης- περίπου 2.5 εκατομμύρια το χρόνο μέσα στην Ευρώπη), που εξαρτάται κυρίως από την αγορά εργασίας της Ευρώπης. Η αξιοσημείωτη αύξηση στον αριθμό καταγεγραμμένων μεταφορών προσφύγων στην Ευρώπη είναι αποτέλεσμα της αύξησης των προσφύγων κυρίως από τη Συρία αλλά και από χώρες όπως η Ερυθραία και η Σομαλία.

25 χρόνια Ευρωπαϊκών συνοριακών περιορισμών έχουν όχι μόνο αποτύχει στη μείωση της μετανάστευσης αλλά επέφεραν και τα αντίθετα αποτελέσματα μέσω της αύξησης της ακανόνιστης μετανάστευσης και της αυξημένης εξάρτησης των μεταναστών από κυκλώματα διακίνησης για να διασχίσουν τα Ευρωπαϊκά σύνορα. Έχουν επίσης διακόψει την προηγούμενη κυκλικη διακίνηση σπρώχνοντας τους μετανάστες σε μόνιμη διαμονή και οι αυστηροί ελέγχοι στα σύνορα οδήγησαν στη συνεχή διαφοροποίηση, αλλαγή και γεωγραφική επέκταση των σημείων εισόδου. Η αυστηροποίηση των διασυνοριακών ελεγχών και ο ”πόλεμος” κατά των κυκλωμάτων έχουν επίσης αυξήσει τις πιθανότητες εκμετάλλευσης της ευάλωτης θέσης των μεταναστών από τα κυκλώματα, που ζητούν διαρκώς αυξημένα χρηματικά ποσά και τον κίνδυνο να τους αφήσουν στη θάλασσα.

Οι επαναλαμβανόμενες προτάσεις για ”καταπολέμηση της ακανόνιστης μετανάστευσης” με την αυστηροποίηση των συνοριακών ελέγχων και τον περιορισμό των μέσων νόμιμης μετανάστευσης εν τέλει θα αποτύχουν γιατί αυτοί οι περιορισμοί είναι οι αιτίες του φαινομένου που εμφανίζονται να καταπολεμούν. Η μεταναστευτική πολιτική έχει παγιδευτεί στο φαύλο κύκλο της περεταίρω αυστηροποίησης -περισσότερων παράνομων ενεργειών- και ξανά περισσότερης αυστηροποίησης.

Ένας δεύτερος λόγος γιατί οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν άμεση ευθύνη για τον αυξανόμενο θάνατο μεταναστών είναι η απόφαση τους να σταματήσουν το πρόγραμμα ‘Mare Nostrum’ το Νοέμβριο του 2014 για τον εντοπισμό και τη διάσωση μεταναστών στη θάλασσα. Πολλές Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις στηρίζουν πως διακόπτοντας τις επιχειρήσεις διάσωσης θα σταματήσει και η μετανάστευση λες και οι πρόσφυγες φεύγουν από τη χώρα τους χωρίς λόγο. (Τον Οκτώβριο του 2014, για παράδειγμα, η Τερίσα Μέι, Υπουργός Εσωτερικών της Βρετανίας, υπεράσπισε  την απόφαση της για λήξη της Βρετανικής στήριξης στις επιχειρήσεις εντοπισμού και διάσωσης μετανστών λόγω του κινδύνου να πνιγούν στα νερά της Μεσογείου -ένα πρόγραμμα που έχει μέχρι σήμερα σώσει τις ζωές πέραν των 150,000 μεταναστών- χαρακτηρίζοντας τις διαδικασίες αυτές ως πόλο έλξης ακανόνιστης μετανάστευσης).

Πόσο λάθος θα μπορούσαν να είναι; Ως άμεσο αποτέλεσμα της αναστολής του Mare Nostrum, ο αριθμός νεκρών μεταναστών έχει αυξηθεί δραματικά, ενώ ο αριθμός μεταναστών και κυρίως προσφύγων έχει αυξηθεί. Άρα, οι πολιτικοί εξέφρασαν τη συνειδητή απόφασή τους πως είναι διατεθιμένοι να αφήσουν ανθρώπους να πνιγούν στη θάλασσα, με το γελοίο επιχείρημα πως αυτό θα εμποδίσει άλλους από το να επιχειρήσουν κάτι ανάλογο στο μέλλον. Αυτό δείχνει την de facto περιφρόνηση των πολιτικών για τα ανθρώπινα δικαιώματα παρά τη γεμάτη υποκρισία λύπη και τα κροκοδείλια δάκρυά τους για την τραγική μοίρα των μεταναστών. Αυτή η δημόσια παράσταση πένθους δεν είναι τίποτα περισσότερο από κυνικές προσπάθειες να φανούν πιο ανθρώπινοι ενώ στην πραγματικότητα συμμετέχουν σε ένα ανελέητο πολιτικό κυνήγι που είναι εμφανώς σκληρότατο με τη μετανάστευση. Όποιοι λόγοι κι αν ωθούν τα πολιτικά πρόσωπα στην υπεράσπιση τέτοιων τραγικών αποφάσεων, με την εφαρμογή αυτών των μέτρων χάνουν την αξιοπιστία τους στις δημόσιες εκδηλώσεις ηθικής καθαρότητας.

Η έλλειψη αξιοπιστίας στους Ευρωπαίους πολιτικούς φαίνεται στην απροθυμία τους να σώσουν μετανάστες που κινδυνεύουν και να παρέχουν άσυλο σε ένα σημαντικό αριθμό προσφύγων. Θα ήταν εξοργιστικό να εισηγηθεί κανείς πως η Ε.Ε. (το πλουσιότερο οικονομικό μπλοκ παγκοσμίως με περισσότερους από μισό δισεκατομμύριο κατοίκους) δεν έχει τους πόρους για να φιλοξενήσει πρόσφυγες από χώρες κατεστραμμένες από τους πολέμους όπως η Συρία. Αυτό που έχουμε να αντιμετωπίσουμε εδώ είναι δεν είναι μια ανεξέλεγκτη μαζική ροή φτωχών και απελπισμένων ανθρώπων από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Αυτό που αντιμετωπίζουμε είναι μια ανθρωπιστική τραγωδία και μια κρίση εκτοπισμού που εκτυλίσσεται στην περιφέρεια της Ευρώπης, όπου στο μέσο μιας καταστροφής μια σημαντικού μεγέθους αλλά συγκριτικά πολύ μικρή ομάδα προσφύγων επιζητά την προστασία της Ευρώπης.

Παρόλο το σύνολο των συζητήσεων για ”περιφερειακές λύσεις” , εύκολα ξεχνάμε πως η πλειοψηφία των προσφύγων παραμένει στην περιοχή τους. Για παράδειγμα η μεγάλη πλειοψηφία των 3 εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία βρίσκεται σε σχετικά φτωχές γειτονικές χώρες όπως η Τουρκία, η Ιορδανία και ο Λίβανος. Συγκριτικά με αυτό, ο αριθμός των προσφύγων που εισέρχονται στην Ευρώπη (μερικές εκατοντάδες χιλιάδες μέχρι σήμερα)  είναι αρκετά περιορισμένος. Η Ευρώπη παρέχει φιλοξενία στο 4% του συνόλου των προσφύγων. Με εξαίρεση κάποιες χώρες όπως η Γερμανία και η Σουηδία, οι πρισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν δεχτεί πολύ περιορισμένο αριθμό Σύρων προσφύγων. Όπως επιχειρηματολόγησε και ο Alexander Betts στο σπουδαίο άρθρο του “Forget the ‘war on smuggling’, we need to be helping refugees in need”, η πρόσφατη πρόταση για το σχέδιο ”εθελοντικής” επαναστέγασης για 5,000 πρόσφυγες που εμφανίστηκε στο συνέδριο στις Βρυξέλλες ”είναι παράλογη όταν υπάρχουν τρία εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες”.

Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει ”λύση” με την έννοια της παύσης της μετανάστευσης, που πιθανώς να κινηθεί στα ίδια επίπεδα ενόσω συνεχίσουν οι πολεμικές συρράξεις σε χώρες όπως η Συρία και οι μετανάστες αναπόφευκτα ζητήσουν διέξοδο μέσω της Μεσογείου χωρίς νόμιμα μέσα, αφού οι νόμιμες οδοί θα παραμένουν κλειστές γι’ αυτούς. Οι μεταναστευτικοί περιορισμοί και συνοριακοί ελέγχοι δημιουργούν μια προσοδοφόρα αγορά για τους μεταφορείς και τους τράφικερς.

Η μόνη μικρής και μεσαίας διαρκείας λύση θα είναι να αφοσιωθούμε στο να βοηθήσουμε τους πρόσφυγες που έχουν ανάγκη μέσω (1) μιας σοβαρής αύξησης των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης, (2) μιας σημαντικής αύξησης στον αριθμό φιλοξενίας μεταναστών σε Ευρωπαϊκές και άλλες πλούσιες χώρες και (3) της παροχής αυξημένης στήριξης σε χώρες όπως ο Λίβανος, η Τουρκία και η Ιορδανία στην ποιότητα φιλοξενίας των προσφύγων στην περιοχή.

Όποιες σκέψεις για ”λύσεις” με βάση τις περεταίρω αυξήσεις των συνοριακών ελέγχων και κλείσιμο των νόμιμων οδών μετανάστευσης όχι μόνο δεν θα αποτρέψουν την μετανάστευση αλλά θα αυξήσουν την εξάρτηση των μεταναστών από τα κυκλώματα αυξάνοντας έτσι και τους θανάτους μεταναστών. Η έλλειψη στήριξης για σοβαρές επιχειρήσεις εντοπισμού και διάσωσης δειχνουν πως η παρούσα ανταπόκριση της Ε.Ε. ισοδυναμεί με το ”αφήστε τους να πνιγούν”. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν καταντήσει τραγικοί ηθοποιοί μιας τραγωδίας που προκάλεσαν μόνοι τους, την οποία καταγγέλλουν με περίσσιο μελοδραματισμό.

O Hein De Haas είναι αντιπρόεδρος και συνεργατης καθηγητής του Διεθνούς Ινστιτούτου Μετανάστευσης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και διδάσκει Μετανάστευση και Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο του Maastricht.

Πηγή: http://heindehaas.blogspot.co.uk/2015/04/let-their-people-drown-how-eu.html

Translation: BlackCat

Στηρίξτε το omniatv:

Σχόλια

0 0 votes
Βαθμολογία άρθρου
Subscribe
Notify of
guest
0 Σχόλια
Inline Feedbacks
View all comments
Μετάβαση στο περιεχόμενο