Εν μέσω της έλευσης Ιρακινών και Σύρων στην Ευρώπη, η Δύση παραμελεί μια άλλη ομάδα προσφύγων, επίσης σε απελπιστική ανάγκη για βοήθεια.
του Peter Bouckaert (μτφ: Άντζελα Ιωαννίδου)
Tοβάρνικ, Κροατία – O Ατζάμπ Αλί, ένα 16χρονο αγόρι Αφγανός Χαζάρα, από την επαρχία Μπαμιάν στο Αφγανιστάν, έκλαιγε σιωπηλά όταν τον βρήκαμε στο τελευταίο εναπομείναν άνοιγμα του 4 μέτρων συρμάτινου με ξυράφια φράχτη, που η Ουγγαρία έχει κατασκευάσει στα σύνορα με τη Σερβία. Όταν ο φωτογράφος μου, ο Ζαλμάι, ένας Αφγανός πρόσφυγας από την εποχή του Σοβιετικού πολέμου της δεκαετίας του 1980, ρώτησε το αγόρι γιατί έκλαιγε αυτό ξαφνιάστηκε. Έκλαιγε εδώ και έξι ώρες και κανείς δεν του είχε μιλήσει στην μητρική του γλώσσα, πόσο μάλλον να τον ρωτήσει γιατί έκλαιγε.
Έξι ώρες πριν, ο Ρατζάμπ είχε χωριστεί από τους γονείς και τα αδέλφια του όταν οι Σερβικές αρχές έσπρωξαν την οικογένεια σε λεωφορεία και τους έστειλαν προς τα ουγγρικά σύνορα. Περίμενε ώρες στα σύνορα καθώς χιλιάδες Σύριοι, Ιρακινοί, Αφγανοί περπατούσαν κατά μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών, ψάχνοντας απεγνωσμένα για οποιοδήποτε σημάδι της οικογένειάς του. Ήταν άφραγκος και δεν γνώριζε τον αριθμό τηλεφώνου κανενός από τους συγγενείς του. Τελικά είδε κάποιους που γνώριζε και πήγε μαζί τους για να αναζητήσει την οικογένειά του.
Οι απελπισμένες προσπάθειες τόσων πολλών οικογενειών από τη Συρία να εγκαταλείψουν τις βόμβες του καθεστώτος Άσαντ και τον τρόμο του ισλαμικού κράτους, περπατώντας προς την ασφάλεια της Ευρώπης, έχει σε μεγάλο βαθμό τραβήξει την προσοχή του κόσμου. Αλλά δεν είναι μόνο οι Σύριοι που αξίζουν τη συμπόνια.
Παρά το γεγονός ότι το διεθνές ενδιαφέρον για το Αφγανιστάν έχει μειωθεί και οι περισσότεροι ξένοι στρατιώτες έχουν φύγει προ πολλού, ο πόλεμος χειροτερεύει. Τους πρώτους έξι μήνες του 2015 παρατηρήθηκε ο μεγαλύτερος αριθμός θυμάτων μεταξύ γυναικών και παιδιών, από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή του ΟΗΕ το 2009. Πολλοί Αφγανοί φεύγουν για να ξεφύγουν από τη βία, την ανασφάλεια, τις απειλές από τους Ταλιμπάν ή τις δυνάμεις της πολιτοφυλακής της κυβέρνησης. Γι’ αυτό το λόγο, δικαιούνται και αυτοί να τους αναγνωρισθεί το “καθεστώς του πρόσφυγα” και οποιαδήποτε άλλη προστασία.
“Οι Σύροι έχουν περάσει τέσσερα χρόνια βάναυσο πόλεμο αλλά και για τους Αφγανούς ο πόλεμος κρατάει εδώ και σχεδόν 40 χρόνια”, μου εξήγησε ένας Αφγανός αξιωματικός του στρατού που εγκατέλειψε την Καμπούλ αφού δέχθηκε απειλές θανάτου από τους Ταλιμπάν. Γιατί ακούμε “μόνο οι Σύριοι, μόνο οι Σύριοι”, όταν επιβιβάζονται οι άνθρωποι στα λεωφορεία εδώ στα σύνορα, ενώ εμείς περιμένουμε στον καυτό ήλιο;”
Οι μεγάλες διαδρομές των Αφγανών αιτούντων άσυλο συχνά περιλαμβάνουν θανατηφόρους κινδύνους, κυρίως προσπαθώντας να διασχίσουν το Ιράν προς την Τουρκία. Κινδυνεύουν να τους πυροβολίσουν οι φρουροί στα ιρανικά σύνορα, ενώ οι θάνατοι περνάνε απαρατήρητοι από τη διεθνή κοινότητα.
Ο Αμίρ Φαΐμ, ένας 23χρονος αγρότης από την επαρχία Παρβάν του Αφγανιστάν και η 18χρονη σύζυγός του Ναβίντα με το τριών μηνών γιο τους, Παρβάν, στην αγκαλιά του πατέρα του – στάθηκαν στη μακριά σειρά στο σημείο συγκέντρωσης στο Röszke, στην ουγγρική πλευρά των συνόρων με τη Σερβία, ελπίζοντας να επιβιβαστούν σε ένα λεωφορείο για να τους μεταφέρει στο στρατόπεδο κράτησης. Όπως και οι περισσότεροι που μίλησα, ήλπιζαν να πάνε στην Αυστρία ή τη Γερμανία.
Η οικογένεια του Φαΐμ, περίμενε όλο το πρωί και στη συνέχεια προσπάθησε να περπατήσει προς τη Βουδαπέστη, 110 μίλια μακριά, αφού είδαν με απογοήτευση τους Σύρους αιτούντες άσυλο να επιβιβάζονται στα λεωφορεία. Τους είπαν να περιμένουν κάτω από τον καυτό ήλιο. Αφού περπάτησαν 6 μιλία, η ουγγρική αστυνομία των συνόρων και οι Ολλανδοί αξιωματικοί ανάθεσαν στην Frontex, τον Οργανισμό διαχείρισης συνόρων της ΕΕ, να σταματήσουν την ομάδα και να τους διατάξουν να επιστρέψουν στο σημείο συγκέντρωσης για να περιμένουν πάλι για τα λεωφορεία.
Ο Φαΐμ μου είπε ότι η οικογένειά του είχε πουλήσει τα πάντα – γη, αυτοκίνητο, το σπίτι και κοσμήματα – για να μαζέψει τα 16.000 δολάρια που ζήτησαν οι διακινητές για να τους βγάλουν από το Αφγανιστάν. Είχαν ζήσει με αστάθεια για πολλά χρόνια, αλλά η επικείμενη απειλή των αφγανών ανταρτών που έχουν δηλώσει υποταγή στον Ισλαμικό Κράτος τους έκανε τελικά να αποφασίσουν να ζητήσουν προστασία και ασφάλεια στο εξωτερικό.
Οι φύλακες των ιρανικών συνόρων τους πυροβολούσαν αναγκάζοντάς τους όλους να τρέχουν πανικόβλητοι. Μέσα στο χάος, έχασαν τον γιο τους, μόλις δύο μηνών τότε, και χρειάστηκαν τρεις ώρες έντονης αναζήτησης για να τον βρουν και πάλι.
Για πολλούς Αφγανούς, το ταξίδι είναι ακόμα πιο σκληρό. Φεύγουν από το Αφγανιστάν με μόλις ένα εισιτήριο λεωφορείου για τα σύνορα Αφγανιστάν-Ιράν, και περπατούν το μεγαλύτερο μέρος του δρόμου προς την Ευρώπη, αδυνατούν να πληρώσουν τους διακινητές ή τη μεταφορά με το λεωφορείο. Ο Ισμαήλ, ένα 15χρονο αγόρι από την επαρχία Λογκάρ, μου είπε ότι ο ίδιος και οι γονείς του είχαν περπατήσει για τέσσερις εβδομάδες για να διασχίσουν το Ιράν και στη συνέχεια έπρεπε να διασχίσουν τον ψηλό συρμάτινο-με ξυράφια φράχτη στα σύνορα Βουλγαρίας-Τουρκίας χρησιμοποιώντας σκάλες και κουβέρτες, επειδή δεν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά να πληρώσουν το σκάφος των διακινητών για το επικίνδυνο, αλλά σύντομο, ταξίδι από τη Σμύρνη προς τα ελληνικά νησιά.
Σε πολλούς Αφγανούς, το άγνωστο ευρωπαϊκό έδαφος προκαλεί πλήρη σύγχυση. Πριν μερικές μέρες, ενώ έβρεχε, βρήκαμε μια σειρά από περίπου 1.000 ανθρώπους που προσπαθούσαν περπατώντας να περάσουν τα ουγγρικά σύνορα. Καθώς περνάγαμε μια ομάδα Αφγανών, και ο φωτογράφος μου τους χαιρέτησε στα περσικά, αυτοί ρώτησαν: “Ποιά είναι η πρωτεύουσα αυτής της χώρας;” “η Βουδαπέστη”, “πόσο μακριά είναι;” “Πολύ μακριά, 110 μίλια, απαντήσαμε”, καθώς βλέπαμε την απελπισία στα πρόσωπά τους.
Όπως και πολλοί αιτούντες άσυλο από τη Συρία και το Ιρακ, πολλοί από τους Αφγανούς έχουν σοβαρούς και νόμιμους λόγους να εγκαταλείψουν την αιματοχυσία και τον τρόμο που μαστίζει μεγάλο μέρος της χώρας τους. Αξίζουν κι αυτοί να αντιμετωπίζονται με ανθρωπιά και να τους προσφερθούν ασφαλή και νομικά μονοπάτια για να μπορέσουν να διεκδικήσουν άσυλο.
Οι φράχτες και τα θανατηφόρα εμπόδια δεν θα αποτρέψουν πολλούς Αφγανούς από το να προσπαθήσουν να φέρουν τα παιδιά τους για μια ασφαλή και καλύτερη ζωή στην Ευρώπη. Στα ουγγρικά σύνορα την περασμένη εβδομάδα, συνάντησα μια Αφγανή Χαζάρα, που περπατούσε με τα τρία παιδιά της. Μου είπε ότι το ταξίδι ήταν πολύ σκληρό και ήξερε ότι έχει να αντιμετωπίσει πολλά περισσότερα εμπόδια στη συνέχεια. “Όμως, φράκτες και τέτοια πράγματα δεν θα σταματήσουν το ταξίδι μας, θα το κάνουμε ως το τέλος”, πρόσθεσε σιγά αλλά αποφασιστικά, μαζεύοντας τις τσάντες της και συνεχίζοντας να περπατάει πάνω στις ράγες μαζί με τα παιδιά της. Δεν είχα καν την ευκαιρία να ρωτήσω το όνομά της.
