Οι Παλαιστίνιοι και η «θεϊκή βία»

Αποσπάσματα από την ‘Κριτική της Βίας’

του Walter Benjamin

Walter Benjamin, ‘Critique of Violence,’ στα Selected Writings, Vol. 1, 1913-1926, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1996, σελ. 249-51.

Όπως σ’ όλες τις σφαίρες ο Θεός αντιτάσσεται στο μύθο, η μυθική βία έρχεται αντιμέτωπη προς την θεϊκή βία. Κι η δεύτερη αποτελεί το αντίθετο της πρώτης από κάθε άποψη. Αν η μυθική βία είναι η θέσπιση του νόμου, η θεϊκή βία είναι η καταστροφή του νόμου. Αν η πρώτη θέτει όρια, η δεύτερη τα καταστρέφει απεριόριστα. Αν η μυθική βία φέρνει ταυτόχρονα την ενοχή και την ανταπόδοση, η θεϊκή βία μόνο εξιλεώνει. Αν η πρώτη απειλεί, η δεύτερη χτυπά. Αν η πρώτη είναι αιματηρή, η δεύτερη είναι φονική ακόμη κι όταν δεν χύνει αίμα.

[…] Γιατί το αίμα είναι το σύμβολο της ίδιας της ζωής. Η διάλυση της βίας του νόμου πηγάζει […] από την ενοχή της ίδιας της φυσικής ζωής, όταν εμπιστεύεται το ζωντανό, το αθώο και το δύστυχο σε μια ανταπόδοση, που ‘εξιλεώνει’ την ενοχή της ίδιας της ζωής – κι αναμφίβολα επίσης εξαγνίζει τον ένοχο, όχι όμως από την ενοχή, αλλά από το νόμο.

Γιατί με την ίδια τη ζωή, η ισχύς του νόμου πάνω στο ζωντανό τερματίζεται. Η μυθική βία είναι μια ματωμένη δύναμη πάνω στην ίδια τη ζωή για χάρη του εαυτού της (της ίδιας της μυθικής βίας), η θεϊκή βία είναι μια καθαρή δύναμη πάνω σ’ όλη τη ζωή για χάρη του ζωντανού. Η πρώτη απαιτεί τη θυσία, η δεύτερη την αποδέχεται.

του Γιούντι Άλωνι* (μτφ. Άντζελα Ιωαννίδου)

Τον ερχόμενο Δεκέμβριο, μια ομάδα Παλαιστινίων διανοούμενων θα ενώσουν τις δυνάμεις τους με μια σειρά από παγκοσμίου φήμης φιλόσοφους (ανάμεσά τους κα  Σλαβόι Ζίζεκ),  σε ένα εβδομαδιαίο  συνέδριο γύρω από το έργο του Βάλτερ Μπένγιαμιν,  στη Ραμάλα. Όσοι επιθυμούν να διαβάσουν, να μάθουν και να κατανοήσουν σε βάθος τον Μπένγιαμιν, είναι ευπρόσδεκτοι να το πράξουν εκεί ακριβώς όπου ανήκει ο Μπένζαμιν:  πλάι-πλάι με αυτούς που βρίσκονται υπό κατοχή, που δεν θα παραμείνουν σιωπηλοί,  και με τους καταπιεσμένους που δεν περιμένουν πια τον άγγελο της ιστορίας – επειδή γνωρίζουν πως δεν παίζει κανένα ρόλο στη σωτηρία τους.

Παράλληλα, αυτόν το Δεκέμβριο, το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ σχεδιάζει μια σειρά εκδηλώσεων προς τιμήν του Βάλτερ Μπένγιαμιν.  Το να σκέφτομαι τον Μπένζαμιν στο πλαίσιο αυτής της πόλης απαρτχάιντ, όπου μόνο οι προνομιούχοι  που δεν ζουν υπό κατοχή, μπορούν να παρακολουθήσουν ένα σεμινάριο προς τιμήν του – είναι κάτι πολύ παράδοξο.

Σχετικά με την κριτική του Μπένζαμιν για τη βία, και με αφορμή τα τελευταία γεγονότα, σκέφτομαι πως το θέμα δεν είναι αν είμαστε υπέρ ή κατά της βίας, ή αν θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τη βία ως έναν τρόπο αντίστασης ή να την καταδικάσουμε.  Τη νέα αυτή μορφή βίας πρέπει να την αφουγκραστούμε και να μάθουμε τί λέει  για μας.  Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν συγκρίνει αυτού του είδους τη βία, που ξεσπά με αυτόν τον τρόπο,  με αυτό που αποκαλεί «θεϊκή βία».

Είναι σαν τις εξεγέρσεις στο Φέργκιουσον, στη Μασσαλία, στη Βαλτιμόρη, στο Μπέρμιγχαμ, από την άποψη τού τι είναι αυτό που τις οδηγεί – το υπόγειο πνεύμα της εποχής που ρέει μέσα στους δρόμους της καταπίεσης.  Αλλά αυτό που είναι διαφορετικό ανάμεσα στο “εκεί” και το “εδώ” είναι ότι εδώ πρόκειται για μια εξέγερση, όχι μιας εθνικής μειονότητας που ζει σε γκέτο, αλλά ντόπιων που ανέρχονται σε περίπου το ήμισυ των κατοίκων της χώρας.

Η βία συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες – βάναυση, θεσμοθετημένη βία εναντίον των Παλαιστινίων, ανεμπόδιστη θεσμική τρομοκρατία. Ο στόχος αυτής της βίας είναι να διαγράψει από το μυαλό μας το γεγονός ότι υπάρχουν Παλαιστίνιοι. Δεν είναι μόνο η Δεξιά που είναι υπεύθυνη για αυτόν τον εφιάλτη – όλοι (στο Ισραήλ) έχουμε συνεργαστεί μαζί της. Από τους αγωνιστές για κοινωνική δικαιοσύνη  μέχρι τους κατοίκους των σκηνών στην λεωφόρο Ροθτσάιλντ, από τους Μιζραχίμ (Εβραίους από μουσουλμανικές χώρες) μέχρι τους ιδιαίτερα αποκρουστικούς  Αριστερούς Σιωνιστές, όλοι τους έχουν διαγράψει το Παλαιστινιακό ή έχουν αποφασίσει ότι μπορεί να περιμένει.  Όλοι αυτοί έχουν διοργανώσει αριστερά ή  πνευματικά φεστιβάλ  απαρτχάιντ στην Ιερουσαλήμ και όλοι μας συμπεριφερόμαστε  σαν πέντε εκατομμύρια άνθρωποι  να μην ανήκουν στον δικό μας διάλογο  για δικαιοσύνη.

Και ξαφνικά μερικοί Παλαιστίνιοι, άντρες και γυναίκες, παίρνουν ένα μαχαίρι και σκάνε τη φούσκα του τρομερού ψέματος. Δεν υπάρχει καμία οργάνωση πίσω από αυτή τη νέα βία και δεν έχει καμιά ηθική ούτε ανήθικη αιτιολόγηση.  Πρόκειται για μια οντολογική πραγματικότητα. Αυτοί οι Εβραίοι που παριστάνοντας τον Μαχάτμα Γκάντι, εξηγούν  στους Παλαιστινίους πόσο τρομερή είναι η βία,  ξεχνάνε να αναφέρουν ότι όταν οι Παλαιστίνιοι δεν είναι βίαιοι απλώς δεν υπάρχουν. Πώς γίνεται,  άνθρωποι που μιλούν για τους μαύρους να μην συμπορεύονται με αυτούς; Πώς γίνεται οι άνθρωποι που μιλούν για την Αριστερά  να συμπορεύονται με Εβραίους φασίστες; Πώς γίνεται να μην υπάρχει ούτε ένα τοις εκατό  δίκαιων Εβραίων που να στηρίξει τον λαϊκό Παλαιστινιακό αγώνα για δικαιοσύνη και ισότητα – όχι για να δίνει συμβουλές αλλά απλά να είναι εκεί με το σώμα τους μαζί με τους Παλαιστινίους;

Ως  άτομο είμαι αντίθετος σε κάθε μορφή βίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υποστηρίζω το  μποϊκοτάζ και  ποτέ δεν θα συνεργαστώ σε κάτι βίαιο.  Αυτό που σκέφτομαι όμως,  επηρεασμένος  από τον Βάλτερ Μπένγιαμιν,  είναι πως η βία των Ισραηλινών Εβραίων είναι η θεσμική βία που αντιπροσωπεύει την ισραηλινή βούληση για την ηγεμονία και την καταπίεση, ενώ η βία των Παλαιστινίων της Ιερουσαλήμ  είναι η βία των καταπιεσμένων υπόγειων ρευμάτων που αναζητούν έναν τρόπο να ξεσπάσουν  και να αρθρώσουν μια ισχυρή κατακραυγή ενάντια στην αδικία και τη δικαιοσύνη.

*  Ο Γιούντι Άλωνι είναι ένας Ισραηλινός-Αμερικανός σκηνοθέτης συγγραφέας και εικαστικός καλλιτέχνης του οποίου τα έργα εστιάζουν στις αλληλεξαρτήσεις ανάμεσα στην τέχνη, τη θεωρία και τη δράση.  Είναι ένας από τους τρεις γιους του Ισραηλινού πολιτικού Shulamit Aloni.

 mondoweiss.net/