Το φαινόμενο δεν είναι καθόλου καινούργιο, επειδή όμως στην Ελλάδα το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού που μπαίνει σήμερα στο ίντερνετ απέκτησε επαφή μ’ αυτό μετά το 2010, μπορεί κανείς με ασφάλεια να υποθέσει ότι οι περισσότεροι δεν έχουν ιδέα γι’ αυτό.
Όλο και συχνότερα θα έχετε παρατηρήσει να εμφανίζονται μπροστά σας στο Facebook φωτογραφίες και άλλο περιεχόμενο από εντελώς προσωπικές στιγμές διαφόρων – εντελώς αγνώστων σε σας – καθώς τα κάνουν λάικ ή τα σχολιάζουν χρήστες που έχετε στους «φίλους» σας. Αυτές οι δημοσιεύσεις δεν χρησιμοποιούν κάποια από τις «ρυθμίσεις ιδιωτικότητας» του Facebook (π.χ. να είναι ορατές μόνο σε φίλους ή σε επιλεγμένες ομάδες ατόμων) με αποτέλεσμα να είναι ορατές σε όλους. Το χειρότερο είναι πως έτσι, εκείνοι που τις κάνουν, εκθέτουν πολύ συγκεκριμένα δεδομένα, π.χ. για το πού μένουν, τί δουλειά κάνουν, τί έκαναν στη ζωή τους, και όχι μόνο οι ίδιοι αλλά και τρίτα άτομα όπως γονείς, συγγενείς, φίλοι, συνεργάτες, γνωστοί κ.ο.κ.
Το ίδιο το facebook είναι γνωστό ότι υπάρχει γι’ αυτόν τον λόγο. Δεν είναι δωρεάν, όπως νομίζουν πολλοί. Βάζει ουσιαστικά τους χρήστες του να δουλεύουν και να παράγουν δεδομένα, τα οποία μετά επεξεργάζεται και εξορύσσει – κυριολεκτικά – απ’ αυτά πληροφορίες για τα ενδιαφέροντα του καθενός. Κατόπιν τις πουλάει στους διαφημιζόμενους για να φτιάχνουν αυτοί με τη σειρά τους στοχευμένες διαφημίσεις που θα εμφανιστούν σε κοινό με μεγαλύτερη πιθανότητα να ενδιαφέρεται για ό,τι διαφημίζουν. Αυτό το έχουμε δεχτεί κι υπογράψει όλοι μας όταν φτιάξαμε λογαριασμό στο Facebook (και σε άλλες παρόμοιες εταιρείες, όπως η Google ή το Twitter). Αν κάποιος δεν το ήξερε αυτό, καλό θα ήταν να αναθεωρήσει τη χρήση που κάνει και να αναζητήσει περαιτέρω πληροφορίες για το τί είναι το tracking. Εδώ δεν θα ασχοληθούμε με τη σχέση χρηστών και εταιρείας Facebook αλλά με την απερίσκεπτη δημοσίευση καθαρά ιδιωτικών πληροφοριών σε τρίτους.
Ας πιάσουμε το θέμα μας από ένα παράδειγμα (όλα τα ονόματα είναι υποθετικά): Η χρήστρια Ζουμπουλία Τριπολίτη ανεβάζει μια φωτογραφία, δημόσια, από την απονομή μεταλλίου κολύμβησης στην κόρη της, την οποία μάλιστα ταγκάρει στη φωτογραφία και είναι η Diotima Chryssou. Στην φωτογραφία έχουν κάνει λάικ οι χρήστες: Προκόπης Χρυσός, Manos Xr. Adere, Evlogios Tripolitis, Άντα Τ., Γεράσιμος Κ. Ραχουλίδης και η σελίδα Ομάδα Κολύμβησης 3ου Λυκείου Τραχανοπλαγιάς. Η χρήστρια Άντα Τ. είναι γενικά δραστήρια με κοινωνικού και γενικότερου ενδιαφέροντος θέματα και τό ‘χει με το γράψιμο, οπότε έχει πολλούς «φίλους» στο Facebook γιατί πολλοί ενδιαφέρονται γι’ αυτά που γράφει. Μιας και σχολίασε την – δημόσια, μη ξεχνιόμαστε – φωτογραφία λοιπόν, με ένα «Μπράβο, κοριτσάρα μου, πάντα έτσι», ένας άλλος, τελείως άσχετος χρήστης, ο Drakos Ksedontiaris την είδε στη ροή του.
Μετά από λίγα κλικ, ο τελείως άγνωστος σε όλους τους σχετιζόμενους με τη φωτογραφία, Drakos Ksedontiaris, έχει τις εξής πληροφορίες στη διάθεσή του:
Η Ζουμπουλία Τριπολίτη και ο Προκόπης Χρυσός είναι παντρεμένοι από το 1998. Μένουν στην Τραχανοπλαγιά Γκρεμολανδίας και έχουν δύο παιδιά: την Διοτίμα, 17 ετών και τον Μανώλη, 16, τα οποία φοιτούν στο 3ο Λύκειο Τραχανοπλαγιάς. Καθηγητής γυμναστικής της Διοτίμας και προπονητής της ομάδας κολύμβησης του λυκείου είναι ο κ. Γεράσιμος Ραχουλίδης, του οποίου ο πατέρας, Κωνσταντίνος, είναι ομότιμος καθηγητής Παραφιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Μαρουβοπόλεως, όπου και διαμένει. Πρόσφατα μάλιστα, οι πατέρας και γιός Ραχουλίδη γιόρτασαν μαζί με τα εγγόνια του πρώτου (που ευτυχώς δεν ήξερε πώς να τα ταγκάρει στη φωτογραφία) τα 80ά του γενέθλια, στο σπίτι του που βρίσκεται στην οδό Τσαρδάκη 12 (όπως φαίνεται τυχαία από την πινακίδα στη φωτογραφία που τράβηξαν στην μπροστινή αυλή).
Ο Ευλόγιος Τριπολίτης είναι ο αδελφός της Ζουμπουλίας και κουνιάδος του Προκόπη, παντρεμένος με την Άντα, επίσης ενεργός σε κοινωνικά θέματα (όπως φαίνεται από τα προφίλ και των δύο), είναι μέλος της πολιτικής οργάνωσης ΤΣΑΚ και εργάζεται ως δικηγόρος. Μάλιστα, το μεσημέρι της 7 Δεκεμβρίου 2016, είχε ποστάρει μια καταγγελία του Δικηγορικού Συλλόγου Τραχανοπλαγιάς για την διαπόμπευση των συλληφθέντων μαθητών – με εισαγγελική εντολή – από την κατάληψη του 3ου Λυκείου Τραχανοπλαγιάς.
Ο Drakos Ksedontiaris, κάνοντας μια απλή αναζήτηση στις ειδήσεις με τις λέξεις «Τραχανοπλαγιά κατάληψη “3ο Λύκειο”», βρήκε πολύ εύκολα ότι από τις 5 Δεκεμβρίου οι μαθητές πραγματοποιούσαν κατάληψη στο 3ο Λύκειο Τραχανοπλαγιάς στο πλαίσιο ευρύτερων αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και το βράδυ της 6ης Δεκέμβρη μπήκαν τα ΜΑΤ, έδειραν και συνέλαβαν τους πάντες, ενώ την επόμενη μέρα ο εισαγγελέας αποφάσισε να τεθούν υπό κατ’ οίκον περιορισμό οι συλληφθέντες και να δημοσιευτούν φωτογραφίες και τα ονόματά τους, ως «ιδιαίτερα επικίνδυνων για την δημόσια ασφάλεια». Μεταξύ αυτών και το όνομα Χρυσός Εμμανουήλ, μαζί με την φωτογραφία του – με εμφανή την ομοιότητα προς την αδελφή του, Διοτίμα, και τους γονείς του, Ζουμπουλία και Προκόπη.
Αυτά ως εδώ, γιατί οι πιθανότητες εμπλουτισμού αυτού του, άτυπου και ερασιτεχνικού, «φακέλου» είναι απεριόριστες. Αν και οι οικογενειακές σχέσεις, τα επαγγέλματα, τα ονόματα και οι καταστάσεις είναι όλα φανταστικά, το σενάριο είναι απολύτως εφικτό και με εφαρμογή σε εκατομμύρια περιπτώσεις.
Τί θα μπορούσε να κάνει ο κάθε Drakos Ksedontiaris με όλες αυτές τις πληροφορίες στα χέρια του; Κανείς δεν ξέρει, καθώς κανείς δεν ξέρει ποιός θα μπορούσε να είναι ο εκάστοτε Drakos Ksedontiaris. Θα μπορούσε να είναι ένας Μπρέιβικ της Ελλάδας, ένας χρυσαυγίτης, ένας βιαστής ανηλίκων, ένας κοινός εκβιαστής και ένα σωρό άλλες περιπτώσεις. Αφήνω σκόπιμα τις κρατικές ή υπερκρατικές αρχές απ’ έξω, γιατί αυτές μπορούν να έχουν άμεση και πλήρη πρόσβαση σε όλα, από την ίδια την εταιρεία του Facebook ή με άλλα μέσα – αυτό είναι γνωστό, δημοσιοποιημένο, τεκμηριωμένο και απαιτεί άλλου είδους προφυλάξεις.
Η ουσία του ζητήματος είναι πως μια απλή ανάρτηση που έχει γίνει με λάθος ρυθμίσεις ιδιωτικότητας μπορεί να εκθέσει το άτομο που την κάνει και ένα σωρό άλλα άτομα σε άγνωστα μάτια. Το να χρησιμοποιείς έναν αρκετά σοβαρό μηχανισμό που καταγράφει πού είσαι, ποιόν ξέρεις, τί διαβάζεις αλλά και τί δεν διαβάζεις χωρίς να έχεις στοιχειώδη γνώση των ρυθμίσεών του, είναι σαν να οδηγείς αυτοκίνητο χωρίς να ξέρεις πώς αλλάζουν οι ταχύτητες: αποτελείς κίνδυνο για σένα και, το χειρότερο, για τους γύρω σου. Θέλεις δεν θέλεις. Πού πάς, ρε Καραμήτρο;
