Οι Ζαπατίστας στο 5ο Εθνικό Συνέδριο Αυτοχθόνων
Μετά την πρόσφατη ανακοίνωση του ΕΖLN και του CNI, ότι θα έχουν γηγενή γυναίκα υποψήφια για την προεδρία της χώρας, στις εκλογές του 2018, οι ενημερωτικές ισοστελίδες και ο Τύπος γενικότερα ξαφνικά θυμήθηκαν τους Ζαπατίστας. Δεν έλειψαν μάλιστα και τα σχόλια σχετικά με την ιστορική αυτή απόφαση, όπως χαρακτηρίζεται, των Ζαπατίστας, τα οποία υπονοούν, ότι τελικά οι Ζαπατίστας ενδίδουν στον αστικό τρόπο διακυβέρνησης, εγκαταλείποντας την αυτοοργάνωση, αλλά και τα όσα έγραφαν κατά καιρούς.
Η συγκεκριμένη ανακοίνωση του ΕZLN και του CNI τονίζει ανάμεσα σε άλλα τους εκτοπισμούς, τις δολοφονίες, τις απαγωγές, την καταστροφή, τη βία και τις απειλές που αντιμετωπίζουν καθημερινά, παλεύοντας επί της ουσίας μόνοι τους για δεκαετίες αν όχι αιώνες. Γεγονότα που μάλλον είναι αδιάφορα ή άγνωστα σε όσους έτρεξαν να κρίνουν, να κατακρίνουν και να σχολιάσουν αφ’υψηλού.
Παρακάτω ο καθηγήτης Νιλ Χάρβεϋ* αναλύει λοιπόν και εξηγεί αυτή την απόφαση των Ζαπατίστας και του Γηγενούς Κογκρέσου, δίνοντάς της ακριβώς τις πραγματικές της διαστάσεις.
Η πρόσφατη ανακοίνωση από το Εθνικό γηγενές Κογκρέσο (CNI) και τον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό των Ζαπατίστας (EZLN), «Να σειστεί το κέντρο της γης» (“May the earth tremble at its core,”) που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο enlacezapatista.org, έχει την ιδιαίτερη αρετή να τοποθετεί στο επίκεντρο της προσοχής την υπεράσπιση της γης, των δασών, του νερού, αλλά και όσα απειλούνται από τα μεγάλα αναπτυξιακά έργα και την στέρηση των δημοσίων αγαθών. Αντιπροσωπεύει επίσης μια έκκληση προς την κοινωνία στο σύνολό της να οργανωθεί για να υποστήριξει μια νέα πολιτική πρωτοβουλία, που θα εκφραστεί με την ανεξάρτητη υποψηφιότητα μιας γηγενούς γυναίκας, μίας εκπροσώπου του CNI, στις προεδρικές εκλογές του 2018.
Η ανακοίνωση ή αλλιώς “Comunicado” εκδόθηκε στο τέλος του 5ου Εθνικού Συνεδρίου Αυτοχθόνων, που πραγματοποιήθηκε στο Cideci-Unitierra, στο San Cristóbal de Las Casas, της Τσιάπας, για την 20ή επέτειο του Εθνικού γηγενούς Κογκρέσου, όπου τίμησαν και την αντίσταση των αυτόχθονων πληθυσμών, που διαρκεί πάνω από πέντε αιώνες. Το CNI εξακολουθεί να είναι μια έκφραση ελπίδας για ένα νέο έθνος, παρά την άρνηση της κυβέρνησης να εφαρμόσει τις συμφωνίες του San Andrés, που υπέγραψε το 1996. Οι γηγενείς αγωνίζονται ενάντια στο συνεχιζόμενο οικονομικό μοντέλο, με επίπονες προσπάθειες και υπεράσπιση των δικών τους χώρων, που αποτελούν τώρα τη βάση αυτής της νέας ομάδας του CNI και του EZLN.
Παρά το γεγονός, ότι η πρόταση αυτή θα βασίζεται σε αυτές τις εμπειρίες του αγώνα και της αντίστασης που έχουν, δεν θα περιορίζεται μόνο σε εθνικές απαιτήσεις, αλλά θα περιλαμβάνει και την κοινωνία των πολιτών γενικότερα. Το καινούργιο είναι ότι προτείνεται μια άλλη άποψη της εθνικής πολιτικής. Με άλλα λόγια, αποτελεί μια πρόσκληση να ξανασκεφτούμε την έννοια του έθνους από τις εμπειρίες της στέρησης και της καταστολής, που έζησαν οι αυτόχθονες πληθυσμοί στην ύπαιθρο και στην πόλη. Δεν σχετίζεται η πρόθεση τους με την άμυνα του έθνους, ούτε επιδιώκουν την εξουσία, αλλά περισσότερο έχει να κάνει με την δημιουργία, την κατασκευή μιας πιο σταθερής, συμπαγούς άμυνας ενάντια στα μεγάλια κατασκευαστικά σχέδια και τις απαλλοτριώσεις που συμβαίνουν σε όλη την χώρα. Τέλος, αυτό που επιδιώκουν με αυτή την ανακοίνωση είναι να επιβεβαιώσουν την αξία της ζωής, όπως οι Ζαπατίστας είχαν δηλώσει τον Ιανουάριο του 1994, όταν ξεσηκώθηκαν, για να μην πεθάνουν στην εγκατάλειψη.
Η πρόταση όχι μόνο διαβεβαιώνει ότι θα υπάρξει μια ιθαγενής γυναίκα ως ανεξάρτητη υποψήφια στις προεδρικές εκλογές, αλλά επιδιώκει επίσης να δώσει μια νέα πολιτική μορφή στις πατρογονικές απαιτήσεις, αλλά και στις νέες, που εκφράστηκαν στο τελευταίο συνέδριο. Όπως η ίδια Comunicado επισημαίνει, είναι «η εξουσία από τα κάτω που μας έχει διατηρήσει στη ζωή».
Η μέθοδος επιλογής του ανεξάρτητου υποψηφίου βασίζεται στην οργάνωση αυτής της «εξουσίας από τα κάτω». Ο CNI και ο EZLN ανακοίνωσαν, πως θα βρίσκονται σε μόνιμη και σταθερή συνεδρία, με στόχο να πάει η συμφωνία του 5ου Συνεδρίου για διαβούλευση «σε κάθε μία από τις γεωγραφικές μας περιοχές, τα εδάφη και τις κατευθύνσεις», για να εκλέξουν ένα αυτόχθονο κυβερνητικό συμβούλιο. Ο λόγος αυτού του συμβουλίου θα εκφράζεται από μια ιθαγενή γυναίκα, που θα είναι υποψήφια για την προεδρία της χώρας.
Η πρότασή τους είναι επίσης διαφορετική από τις άλλες εμπειρίες στη Λατινική Αμερική, όπου οι αυτόχθονες πληθυσμοί δεν είχαν πάντα ευνοϊκά αποτελέσματα, όταν αποφάσιζαν, να συμμετάσχουν στο εκλογικό πεδίο σε συμμαχία με τα πολιτικά κόμματα.
Στον Ισημερινό, για παράδειγμα, στη μέση της “δεκαετίας του ’90, ο συντονιστής των Αυτοχθόνων Εθνοτήτων του Ισημερινού (CONAIE) αποφάσισε να συμμετάσχει στις εκλογές, εκμεταλλευόμενος μια εκλογική μεταρρύθμιση του 1994, που επέτρεπε υποψηφιότητες από ανεξάρτητες οργανώσεις. Στο νέο αυτό πλαίσιο, η CONAIE αποφάσισε να σχηματίσει το κόμμα του Κινήματος της Πολυεθνικής Ενότητας “Pachakutik”, ή αλλιώς MUPP, το οποίο συμμετείχε σε συμμαχίες με άλλα κόμματα για να απομακρυνθούν οι διεφθαρμένοι πρόεδροι, επιτυγχάνοντας θέσεις στην κυβέρνηση με επικεφαλής τον Lucio Gutiérrez το 2002.Παρ ‘όλα αυτά, το κόμμα των αυτόχθονων «Pachakutik» παρέμεινε περιθωριοποιημένο, όταν η ίδια κυβέρνηση, εφόσον εκλέχτηκε, αποφάσισε να υιοθετήσει πολιτικές λιτότητας και άλλα αντιλαϊκά μέτρα, γεγονός που οδήγησε είτε στην παραίτηση, είτε στην απομάκρυνση από τις κυβερνητικές θέσεις των εκπροσώπων του Pachakutik.
Μια τέτοια κατάσταση επέδρασε αρνητικά και στο ίδιο το κίνημα των αυτοχθόνων και τους οδήγησε σε μια επαναξιολόγηση της σημασίας της τοπικής και κοινοτικής οργάνωσης, αντί για την συμμαχία με υποψηφίους των εθνικών κομμάτων, οι οποίοι τείνουν να επιβάλλουν τη δική τους ατζέντα, όπως συνέβη στην περίπτωση της κυβέρνησης του Ραφαέλ Κορέα.Κάτι παρόμοιο έχει συμβεί στη Βολιβία, όπου η εμφάνιση του Κινήματος προς το Σοσιαλισμό (MAS) ως πολιτικό κόμμα, που βασίζεται σε μεγάλο μέρος στις αυτόχθονες κινητοποιήσεις, έχει οδηγήσει σε αντιφάσεις και εντάσεις στο κοινοβούλιο, για το οικονομικό μοντέλο, λόγω των βλαβερών συνεπειών του στην αυτο-διαχείριση και το περιβάλλον σε αυτόχθονα εδάφη.
Στην περίπτωση του Μεξικού, η πρόταση του CNI και του EZLN δεν αφορά το σχηματισμό ενός κόμματος ή μιας συμμαχίας με τα πολιτικά κόμματα, αλλά αφορά τη δημιουργία ενός «αυτόχθονου κυβερνητικού συμβουλίου» και, από εκεί, την προώθηση των προτάσεων του συμβουλίου μέσω μιας γηγενούς γυναίκας, μιας εκπρόσωπου του CNI , που θα είναι ανεξάρτητη υποψήφια για την προεδρία το 2018.
Είναι μια πρωτοβουλία που έχει ως στόχο να εξασφαλίσει το γεγονός, ότι η σχέση μεταξύ των ανθρώπων, που συνθέτουν το εν λόγω συμβούλιο και της υποψήφιας είναι αυστηρότερη και πιο σημαντική από οποιαδήποτε συνεργασία. Είναι ένας διαφορετικός τρόπος, που αντιμετωπίζει το πολιτικό δίλημμα , του πώς ένα λαϊκό κίνημα μπορεί να αποκτήσει μια εθνική παρουσία, χωρίς να χάσει τη σχέση του με τις κοινωνικές βάσεις που το υποστηρίζουν. Επίσης, όπως είναι αναμενόμενο, η υποψήφια του CNI και του EZLN πρόκειται να ανταγωνιστεί άλλους υποψηφίους κομμάτων, μέσα ίσως από απαραίτητες συζητήσεις σχετικά με την κατεύθυνση της χώρας και το ρόλο των ιθαγενών κοινοτήτων. Δεν γνωρίζουμε ακόμη την υποδοχή που θα έχει αυτή η υποψηφιότητα και η πρόταση των CNI-EZLN.
Προς το παρόν, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε, ότι πρόκειται για μια ιδέα που εγγυάται, ότι τα προβλήματα της στέρησης, της ατιμωρησίας, της βίας και της καταστολής που εξέφρασαν οι CNI και EZLN θα είναι αναπόφευκτα κομμάτι στις εθνικές συζητήσεις και, για αυτό το γεγονός, η πρόταση αποτελεί μια επίκαιρη και ευπρόσδεκτη συμβολή.
(* Καθηγητής-ερευνητής, New Mexico State University)
Επιπρόσθετα, πριν προβούμε εκ του ασφαλούς σε αφορισμούς και κριτική, μιας και είναι πολύ εύκολο να επιθυμούμε και να φαντασιωνόμαστε για δική μας κατανάλωση ένοπλους ιθαγενείς που θα σώζουν τον κόσμο από το τέρας του καπιταλισμού ας αναλογιστούμε, πως οι Ζαπατίστας κατάφεραν χωρίς την στήριξη του κράτους, να οργανώσουν κοινότητες, σχολεία, νοσοκομεία, να αυτοσυντηρηθούν, να ενισχύσουν την θέση της γυναίκας μέσα στις κοινότητες τους, σπάζοντας συνήθειες αιώνων, να οργανώνουν συζητήσεις, συναντήσεις με τον υπόλοιπο κόσμο και να στέκονται επί χρόνια όρθιοι, παρόλη τη βία και τους εκτοπισμούς που αντιμετωπίζουν. Ας δώσουμε ιδιαίτερη βάση και στα παρακάτω λόγια της Emmy Keppler, η οποία ασχολείται και παρακολουθεί την πορεία των Ζαπατίστας και του Γηγενούς Κογκρέσου από την απαρχή τους.
Κάποιοι μπορεί να αμφισβητήσoυν τις δυνατότητες ή την αποτελεσματικότητα μιας συλλογικής αυτόχθονης κυβέρνησης. Η ίδια η συνέλευση του Γηγενούς Κογκρέσου, διέψευσε αυτές τις αμφιβολίες. Πάνω από 500 άτομα, όλοι από διαφορετικές κουλτούρες και περιβάλλοντα συζήτησαν την πρόταση για τρεις ολόκληρες ημέρες επί δώδεκα ώρες, χωρίς μια στιγμή να εκδηλωθεί οποιαδήποτε ασέβεια. Αντί να διαφωνούν στηριζόμενοι σε ιδελογίες ή πολιτικές απόψεις, πραγματικά άκουγαν με σεβασμό και έπεισαν ο ένας τον άλλον. Το πιο σημαντικό είναι, πως δεν υπήρξε ούτε ένα εκπρόσωπος, που να μίλησε από προσωπικό συμφέρον, αλλά αντίθετα εξέφρασαν το συλλογικό συμφέρον της κοινότητάς τους.
Η συναίνεση, λοιπόν, ότι η πρόταση θα πάει στις κοινότητές τους για διαβούλευση, βασίστηκε σε μια πραγματική και πλήρη συμφωνία, πως η προεκλογική εκστρατεία θα τους ωφελήσει όλους. Σε σύγκριση με την ασέβεια, τη διαφθορά, τον εταιρικό έλεγχο και το πολιτικό αδιέξοδο που έχουμε συνηθίσει με τις τρέχουσες ομοσπονδιακές κυβερνήσεις μας, το CNI ήταν ένα παράδειγμα της δύναμης των παραδοσιακών τρόπων διακυβέρνησης.
Η εκστρατεία αυτή θα είναι διαφορετική από οποιοδήποτε άλλη στην ιστορία του κόσμου. Σε αυτή τη στιγμή της παγκόσμιας πολιτικής απελπισίας, ιδιαίτερα εν μέσω των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ, ο EZLN είναι εκείνος που για άλλη μια φορά μας προκαλεί να φανταστούμε έξω από την καθορισμένη σφαίρα των δυνατοτήτων. Αφού τους αρνούνται ένα χώρο στο Μεξικό για πάνω από 500 χρόνια, έχουν αποφασίσει να κατασκευάσουν ένα νέο Μεξικό και τελικά, όπως είπε ο Γκαλεάνο, ένα νέο κόσμο.
Σύμφωνα με τα λόγια του Γενικού Διοίκηση του EZLN:
Τώρα είναι η ώρα του Εθνικού Συνεδρίου των Αυτοχθόνων.
Με το βήμα του, αφήστε να σειστεί το κέντρο της γης.
Με τα όνειρα του, ας κατατροπωθεί ο κυνισμός και η απάθεια.
Με τα λόγια του, εκείνοι που δεν έχουν φωνή ας ακουστούν.
Με το βλέμμα του, ας φωτιστεί το σκοτάδι.
Στο αυτί του, ας βρουν εκείνοι που νομίζουν ότι είναι μόνοι, ένα σπίτι.
Στην καρδιά του, ας βρει η απελπισία παρηγοριά και ελπίδα.
Με την πρόκλησή του, ας αντικρίσουμε τον κόσμο εκ νέου.
(πηγή https://dorsetchiapassolidarity.wordpress.com/author/dorsetchiapassolidarity/)
(Πρόλογος, μετάφραση, επιμελεια Σύλβια Βαρνάβα)
