Tον περασμένο Αύγουστο συνέβη το αδιανόητο. Ακριβώς τη στιγμή που ετοιμαζόταν να εκδικαστεί η πρώτη αστική δικαστική υπόθεση, που αφορoύσε βασανιστήρια της CIA εις βάρος ανθρώπων, η Αμερικανική Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών (ACLU) ανακοίνωσε έναν ιστορικό διακανονισμό στη μήνυση που είχε κατατεθεί εναντίον δύο ψυχολόγων, των James Mitchell και John «Bruce» Jessen, οι οποίοι σχεδίασαν και υλοποίησαν το βάρβαρο πρόγραμμα της υπηρεσίας.
Η δίκη είχε προγραμματιστεί να ξεκινήσει στις 5 Σεπτεμβρίου, αφού οι ενάγοντες ξεπέρασαν με επιτυχία κάθε προσπάθεια των ψυχολόγων να απορριφθεί η υπόθεση. Παραμονές της δίκης ανακοινώθηκε ο διακανονισμός.
Η ACLU προσέφυγε στο δικαστήριο για λογαριασμό των Suleiman Abdullah Salim, Mohamed Ahmed Ben Soud, και την οικογένεια του Gul Rahman, ο οποίος πάγωσε μέχρι θανάτου σε μια μυστική φυλακή της CIA. Οι τρεις άνδρες βασανίστηκαν και υπέστησαν πειράματα με τη χρήση μεθόδων που ανέπτυξαν οι Mitchell και Jessen.
Αν και οι όροι του διακανονισμού είναι εμπιστευτικοί, το αποτέλεσμα δείχνει ότι εκείνοι που κάνουν βασανιστήρια εξ ονόματος της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών μπορούν και θα θεωρηθούν υπεύθυνοι.
Ο Μίτσελ και ο Τζέσεν έχουν μια οδυνηρή ιστορία σε κυβερνητικά χορηγούμενα βασανιστήρια. Το 2005, ίδρυσαν μια εταιρεία που σύναψε σύμβαση με τη CIA για να εκτελέσει ολόκληρο το πρόγραμμα βασανιστηρίων της και πληρώθηκαν 81 εκατομμύρια δολάρια για τις επί πολλά χρόνια υπηρεσίες τους. Οι ψυχολόγοι βασάνιζαν οι ίδιοι τους κρατουμένους, εκπαίδευαν το προσωπικό της CIA στις μεθόδους τους και προμήθευαν ανακριτές στις μυστικές φυλακές της υπηρεσίας.
Μέχρι αυτή την ιστορική νίκη, κάθε αγωγή εναντίον του προγράμματος βασανιστηρίων της CIA είχε απορριφθεί κατά τα πρώτα στάδια, επειδή οι δικηγόροι της κυβέρνησης υποστήριζαν ότι η εκδίκαση των υποθέσεων θ’αποκάλυπτε κρατικά μυστικά.
Αλλά όχι αυτή τη φορά. Όχι μόνο αναγκάστηκε η CIA να αποκαλύψει μυστικά αρχεία, αλλά οι γιατροί και οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της CIA, Jose Rodriguez και John Rizzo έπρεπε να μιλήσουν για τα βασανιστήρια κατά τη διάρκεια των καταθέσεων τους.
Η πρακτική των βασανιστηρίων της CIA, στον απόηχο του πολέμου στο Ιράκ το 2003, ήρθε για πρώτη φορά στο φως από φωτογραφίες που διέρρευσαν μέσα από τη φυλακή Αbu Ghraib, το 2004. Περαιτέρω έρευνα αποκάλυψε ότι υπό την αιγίδα της CIA ακολουθούνταν πρακτικές σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης, βασανιστήρια, βιασμοί, σοδομισμοί και δολοφονίες.
Οι φωτογραφίες ήταν απεικονίσεις φρικιαστικών κακοποιήσεων, που γίνονταν ακόμη πιο τερατώδεις, εξαιτίας της ολοφάνερης ικανοποίησης και ευχαρίστησης που φαινόταν ότι ένιωθαν οι Αμερικανοί στρατιώτες, όπως η Lynndie England, η Sabrina Harman και ο Charles Graner κατά την διάρκεια της «δουλειάς» τους.
Πολλές από αυτές τις φωτογραφίες έχουν χαραχτεί στη δημόσια συνείδηση. Ο Andres Serrano, Αμερικανός εξαίσιος φωτογράφος – ο οποίος ποτέ δεν απέφυγε τις ανησυχητικές και δυσάρεστες αλήθειες για την Αμερική – το 2015, και ενώ η ιστορική προσφυγή του ACLU κατατέθηκε στο δικαστήριο, παρουσίασε μια δυνατή σειρά φωτογραφιών με τίτλο «Βασανιστήρια», οι οποίες μπορεί κανείς πλέον να δει δημοσιευμένες στην προσωπική του σελίδα: Andres Serrano.
Οι φωτογραφίες του είναι βαθιά ανησυχητικές και ενοχλούν τις πιο σκοτεινές γωνιές του ανθρώπινου νου, ακριβώς στο σημείο όπου η ψυχή έχει μαραθεί μέσα στη σκόνη και στη θέση της τίθεται η χειρότερη και πιο εμετική εκδοχή του ανθρώπινου γένους.
Είναι περίεργο το γεγονός ότι οι φωτογραφίες χωρίς τους ανθρώπους είναι πιο τρομακτικές από αυτές που απεικονίζουν ανθρώπους. Το κρεβάτι, το λεκιασμένο πάτωμα και το στρώμα, τα γάντια από καουτσούκ εμποτισμένα με αίμα, η κενή καρέκλα μπροστά από το σταυρό που ακουμπά σε έναν τοίχο, η φωτογραφία ενός διαδρόμου που έχει ληφθεί στο Buchenwald, το σιδερένιο σκοινί από το Μουσείο Clink Prison Museum του Λονδίνου και η μάσκα γνωστή ως «χαλινάρι της σκύλας» (scold’s bridle) από το Hever Castle στο Κεντ.
Αλλά ανάμεσα σε όλα αυτά, υπάρχει ένα πορτρέτο που ξεχωρίζει: αυτό της Φατίμα, της Σουδανής γυναίκας που συνελήφθη στη χώρα της με την κατηγορία ότι συνεργαζόταν με αντάρτες. Ξυλοκοπήθηκε, βασανίστηκε με ένα μαχαίρι και βιάστηκε, ενώ ήταν υπό κράτηση. Κρατά ένα μαντήλι που καλύπτει μέχρι και τα μάτια της, έτσι το μόνο που βλέπουμε είναι τα χέρια της να καλύπτουν το πρόσωπό της, τα φρύδια και το μέτωπό της – κι όμως τα πάντα αποκαλύπτονται ακριβώς μέσα από όσα είναι κρυμμένα.
Η Fatima, φυλακίστηκε και βασανίστηκε στο Σουδάν. 2015.
Όπως είναι γνωστό, τα βασανιστήρια ξεπερνούν τη σάρκα. Εισβάλλουν στο σώμα, το πνεύμα και την ψυχή και καταστρέφουν από μέσα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η CIA προσέλαβε ψυχολόγους, διδάκτορες κοινωνικών επιστημών (όχι ιατρικής) που δεν υποχρεούνται να πάρουν τον όρκο του Ιπποκράτη. Τα βασανιστήρια είναι το πεδίο εκείνων που «σκαλίζουν» το μυαλό, αυτών που κατανοούν ότι ο τρόπος να καταστρέψεις έναν άνθρωπο είναι μέσω του μυαλού του. Το σώμα είναι απλά το όχημα για κάτι πιο ύπουλο.
Το πορτρέτο της Φατιμά τα λέει όλα: δεν μπορείτε να δείτε την καταστροφή γιατί κείτεται τόσο βαθιά μέσα μου, που ίσως ο μόνος τρόπος κατανόησης έρχεται εκείνη την τρομακτική στιγμή της ενσυναίσθησης: όταν αισθανθείτε για τον εαυτό σας πώς ακριβώς θα ήταν να είστε θύμα μιας επιχείρησης που είναι σχεδιασμένη να κερδίζει απόλαυση από την δική σας καταστροφή, χωρίς κανέναν δισταγμό ή τύψη.
Χωρίς τίτλο, XVII 2015
Xωρίς τίτλο XXVI-1 (Torture), 2015.
Τραπέζι ανάκρισης, Buchenwald (Torture), 2015.
Brian Turley, “The Hooded Men”, 2015
Fool’s Mask, Hever Castle, Αγγλία, 2015
Fool’s Mask IV, Hever Castle, Αγγλία, 2015
Aντικείμενα που βρέθηκαν στη φυλακή Buchenwald, 2015
Σταυρός (Torture), 2015.
Χωρίς τίτλο, 2015
Χωρίς τίτλο, 2015
Διάδρομος στη φυλακή Buchenwald,2015
Χωρίς τίτλο, 2015
Οι φωτογραφίες του Serrano θα έλεγε κανείς ότι είναι ενοχλητικά όμορφες.
Υπάρχει κάτι ιδιαίτερα ανησυχητικό σε αυτό, στο ότι δηλαδή η ομορφιά μπορεί να βρεθεί σ’ έναν χώρο όπου εκπροσωπείται το κακό. Ακόμη και αν είναι απλώς μια αισθητική ανησυχία η διαπίστωση αυτή, εξακολουθεί να είναι ενοχλητικό το γεγονός, ότι το αδιανόητο μπορεί να κρατά και να εκπέμπει μια τέτοια ιδιόμορφη, ηχηρή γοητεία. Αλλά ίσως αυτό να γίνεται σκόπιμα. Ίσως θα ήταν αδύνατο ν’αντικρίσει κανείς μια τόσο ισχυρή αλήθεια χωρίς να μουδιάσει και να νιώσει ανίκανος να ξανανιώσει οτιδήποτε. Ίσως διατηρώντας αυτή την ισορροπία μπορούμε να συνεχίζουμε να βλέπουμε αυτό που οι περισσότεροι από εμάς αρνούμαστε να δούμε.
