Anna Clark
DETROIT — Ένα απο τα μέλη της ομάδας στο εργαστήρι αυστοσχεδιασμού μας, ένας άνδρας με παιδικό πρόσωπο γύρω στα τριάντα, έφτιαξε έναν κανόνα: ο τελευταίος που φτάνει στο χώρο πρέπει να κάνει ρόδα. Ένας άλλος με ατημέλητα μαλλιά και γόνατα που τρίζουν, προσπαθεί να κάνει ένα μικρό πηδηματάκι ενώ τον προσπερνάει κάποιος που κάνει ρόδα, μπαίνοντας στο δωμάτιο σαν αστραπή. Στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Μέικομπ στο Μίσιγκαν, μέσα σ’ αυτή την αίθουσα που φωτίζεται με ένα σκληρό λευκό φως, αυτό που τελικά έχει σημασία είναι το θάρρος μας να πάρουμε ρίσκα.
Πριν από τρία χρόνια ο φίλος μου ο Ματ Έρικσον κι εγώ οργανώσαμε αυτό το εργαστήρι θεατρικού αυτοσχεδιασμού, που χρηματοδοτείται από το Πρότζεκτ Δημιουργικών Τεχνών για τις Φυλακές που υπάγεται στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Η φυλακή αυτή έχει μεσαία μέτρα ασφαλείας και βρίσκεται γύρω στα 60 χιλιόμετρα έξω από το Ντιτρόιτ. Ο αυτοσχεδιασμός έχει να κάνει με την ελευθερία και γι’ αυτό υπάρχει μία εγγενής πρόκληση – και βαθιά ειρωνία αν θέλετε – στην προσπάθειά μας να εξασκήσουμε κάτι τέτοιο μέσα στη φυλακή.
Κάθε απόγευμα, ο Ματ κι εγώ υπογράφουμε ένα χαρτί που καταγράφει την είσοδό μας στη φυλακή και μετά μπαίνουμε στη «φούσκα», ένα δωμάτιο μέσα στο οποίο υπάρχει ανιχνευτής μετάλλων, όπου δείχνουμε τις ταυτότητές μας, βγάζουμε τα παπουτσια μας και υποβαλλόμαστε σε σωματικό έλεγχο από κάποιο δεσμοφύλακα. Έπειτα, τοποθετούμε τα P.P.D., τις προσωπικες συσκευές ασφαλείας, μέσα στις τσέπες μας. Η συσκευή, χρώματος μπεζ, είναι ένας μηχανισμός με μία μικρή προεξοχή που πρέπει να πατηθεί σε περίπτωση άμεσης ανάγκης. Δεν έχει χρειαστεί να κανουμε κάτι τέτοιο ποτέ, παρά το γεγονός ότι μια φορά, κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού, το P.P.D. έπεσε από την τσέπη μου και ενεργοποιήθηκε χτυπώντας το πάτωμα. Οι δεσμοφύλακες έσπευσαν να με βοηθήσουν και με κοίταξαν με αγανάκτηση όταν τους εξήγησα τι ακριβώς είχε γίνει.
Για μιάμιση ώρα, καθοδηγούμε τους συμμετέχοντες σε παιχνίδια που στηρίζονται στην αυτοσχεδιαστική συνεργασία και το παιχνίδι. Έτσι, μεταφερόμαστε σε ένα δάσος, ένα λευκό κάστρο ή ένα τρένο που διασχίζει την Τανσυλβανία. Φανταζόμαστε πως είμαστε οι βασίλισσες του χορού ή σοβαροφανή διευθυντικά στελέχη κάποιας μεγάλης εταιρίας.
Είχα οργανώσει ομάδες ποίησης μέσα στη φυλακή για αρκετά χρόνια, έτσι, όταν ξεκίνησα αυτό το εργαστήρι, δεν ένιωθα φόβο απέναντι στους κρατούμενους αλλά απέναντι στον ίδιο τον αυτοσχεδιασμό. Έχω συνηθίσει να γράφω και να επιμελούμαι ιστορίες πριν την εκδοσή τους, όχι να τις επινοώ και να τις υποδύομαι μπροστά από ένα κοινό. Φοβόμουν πως θα ήμουν σαν χαζή. Αλλά αυτοί οι άνδρες έχουν μία τοσο μεταδοτική χαρά όταν κάνουμε αυτοσχεδιασμό κι αυτό με κάνει να νιώθω ασφάλεια.
Οι κρατούμενοι συχνά λαμβάνουν ηγετικούς ρόλους- σπάνιο για δραστηριότητες μέσα στη φυλακή. Ο Γουίλμοτ, ένας 42χρονος άνδρας με ζεστό και ντροπαλό χαμόγελο, έφερε νέα μέλη στην ομάδα και ενθάρρυνε αυτούς που είχαν δει το προτζεκτ με καχυποψία. «Ό,τι κι αν σου συμβαίνει πρέπει να μπορείς να το αφήνεις εκεί έξω», είπε δείχνοντας την πόρτα. Για να σπάσουμε αυτό τον σύνδεσμο με την πραγματικότητα, ο Γουίλμοτ επινόησε ένα παιχνίδι που περιλαμβάνει δεκάδες συνθηματικές λέξεις γραμμένες σε κομμάτια χαρτί, όπως «επιστημονική φαντασία» και «άγρια Δύση». Θυμάμαι τότε που είχαμε γελάσει μέχρι δακρύων όταν κάποιος είχε υποδυθεί απαίσια τον σερβιτόρο σε ένα αυτοσχεδιαστικό μουσικό θέατρο, τραγουδώντας σε αυτοσχεδιαστική ρίμα, με τα μεταλλικά γυαλιά του να έχουν γλυστρίσει στο κόκαλο της μύτης του, κάνοντάς τον να φαίνεται απίστευτα σνομπ.
Το εργαστήρι έχει τη δύναμη να μας μεταφέρει αλλού, αλλά είναι αδύνατο να ξεχάσουμε πού βρισκόμαστε. Τα περισσότερα μέλη της ομάδας μας έχουν διαπράξει βίαια εγκλήματα. Δύο από αυτούς ήταν ανήλικοι όταν καταδικάστηκαν σε ισόβια χωρίς το δικαίωμα έφεσης κατά της δικαστικής απόφασης. Το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α. έκρινε πως κάτι τέτοιο είναι αντισυνταγματικό, αλλά το Μίσιγκαν αρνήθηκε να εφαρμόσει την εν λόγω απόφαση. Συνεχείς διαμάχες για το αν θα πρέπει να δοθούν εκ νέου ποινές στους 350 ανήλικους ισοβίτες της πολιτείας τούς έχουν αφήσει επι ξύλου κρεμάμενους. «Δεν μπορείς να ελπίζεις πολύ», είχε πει ένας κρατούμενος. «Η ελπίδα μπορεί και να σε σκοτώσει».
Το Μάη, ο Ματ κι εγώ συμμετείχαμε στο εφετείο του Γουίλμοτ. Το συμβούλιο τον ανέκρινε για το έγκλημα που είχε διαπράξει το 1992 – ένοπλη ληστεία και επίθεση με πρόθεση την ανθρωποκτονία – που του απέφερε πολλαπλά ισόβια. Κατά τη διάρκεια του δικαστηρίου, έκλαψε λέγοντας «Αυτή δεν είναι η ζωή που θα έπρεπε να ζούσα». Ο εισαγγελέας έσπρωξε ένα κουτί με χαρτομάντηλα προς το μέρος του.
Μετά από ένα περφόρμανς που οργανώσαμε τον Ιούνιο, έχοντας ως κοινό τους κρατούμενους και διάφορους καλεσμένους της φυλακής, ο Γουίλμοτ κέρδισε την υφ’ όρον απόλυσή του. Απορροφήσαμε την είδηση με μεγάλη έκπληξη – ένα μείγμα χαράς και αποπροσανατολισμού από την ξαφνικη απώλεια ενός μέλους της ομάδας μας. Οσο για τον Γουίλμοτ, δεν ήξερε τι να περιμένει. Πώς μπορείς να χτίσεις μία ζωή έξω από τη φυλακή όντας τόσα χρόνια εγκλειστος;
Από τότε που ο Γουίλμοτ φυλακίστηκε, άλλαξαν πολλά. Η διαδεδομένη χρήση του διαδικτύου. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Γουίλμοτ είναι σε μία εντατική πορεία δοκιμής και λάθους. Δεν μπορούσε να βρει δουλειά χωρίς ταυτότητα. Δεν μπορούσε να βγάλει ταυτότητα χωρίς το πιστοποιητικό γέννησής του, το οποίο είχε χαθεί μετά από δεκαετίες στη φυλακή. Η οικογένειά του έπρεπε να διανύσει εκατοντάδες χιλιόμετρα για να ζητήσει από τις αρμόδιες αρχές να εκδόσουν νέα χαρτιά και να λυθεί το πρόβλημα.
Κάποιες πόλεις, όπως η Ουάσινγκτον, αντιμετωπίζουν την αποφυλάκιση ως δημοτική υπηρεσία, βοηθώντας τους αποφυλακισθέντες με τα χαρτιά τους και την εύρεση εργασίας, προσφέροντας καθοδήγηση και αποκαθιστώντας το δικαίωμα ψήφου. Το Ντιτρόιτ δεν είναι μία τέτοια πόλη.
Τον Αύγουστο, κάλεσα τον Γουίλμοτ να συμμετάσχει μαζί με μία ομάδα φίλων στο Φεστιβάλ Αυτοσχεδιασμού του Ντιτρόιτ. Είχα να τον δω από τον Ιούλιο, από το πάρτυ που είχε κάνει η μητέρα του για να τον καλωσορίσει. Τον κοίταζα έκπληκτη καθώς εμφανίστηκε φορώντας ένα τζιν παντελόνι και ενα πουκάμισο, αντί για τη συνηθισμένη μπλε και πορτοκαλί στολή. Ο Γουίλμοτ δεν είχε δει ποτέ αυτοσχεδιασμό έξω από τη φυλακή. Στο θέατρο, είδαμε σκηνές που μας θύμισαν τις δικές μας, στην πέτρινη αίθουσα της φυλακής.
Όμως αυτό που εξέπληξε περισσότερο τον Γουίλμοτ ήταν το κέντρο της πόλης που είχε να δει για πάνω από δύο δεκαετίες. «Πωπω», είπε, καθώς παρκάραμε το αυτοκίνητο. «Ένας κλειστός χώρος στάθμευσης. Δεν έχω ξαναδεί κάτι τέτοιο, ας βγάλουμε μια φωτογραφία!»
Δεν υπάρχει κάποιο σενάριο που να καθορίζει την πορεία του Γουίλμοτ από εδώ. Ο ίδιος είναι απλά ευγνώμων που ζει με την αδερφή του και εργάζεται σε ένα εργοστάσιο. Αλλά νιώθει μοναξιά. Ρωτάει για το εργαστήρι. Δεν ξέρει πώς να κινηθεί μέσα στην πόλη πλέον και η διακίνησή του εξαρτάται από άλλους, γι’ αυτό ξεκίνησε να βάζει κάποια χρήματα στην άκρη για να πάρει αυτοκίνητο. «Εντάξει, εντάξει», απαντάει ο Γουίλμοτ όταν ρωτάω τι κανει, «πρέπει απλά να συνεχίσω τη ζωή μου». Με άλλα λόγια, αυτοσχεδιάζει.
Η Anna Clark είναι συγγραφέας και επιμελείται την έκδοση “A Detroit Anthology.”
Μετάφραση: ΒlackCat
Πηγή New York Times
