Ο Αζίζ Νεσίν έκανε λόγο για μια αλληγορική, σχεδόν ταυτόσημη, σχέση του καφέ και της δημοκρατίας στην Τουρκία. Συγκεκριμένα έγραφε ότι: «δυο πράγματα δεν ευδοκιμούν στη χώρα μας. Το ένα είναι το δέντρο του καφέ και το άλλο η δημοκρατία. Και τα δύο μας έρχονται από το εξωτερικό».
Τους τελευταίους μήνες, με αφορμή τις διαδηλώσεις και τις απαγορεύσεις που εκδόθηκαν για αυτές, έχει προκύψει έντονα στον δημόσιο διάλογο το ερώτημα, εάν το δικαίωμα του συνέρχεσθαι βρίσκεται υπό αίρεση. Η παραπάνω συζήτηση απασχολεί αποκλειστικά πολιτικο-νομικούς κύκλους, καθώς γίνεται αντιληπτή ως ένα ζήτημα που είναι αποκλειστικά συνδεδεμένο με την πορεία της δημοκρατίας και εν γένει του δημόσιου βίου. Κανείς, ωστόσο, δε φαίνεται να αναρωτιέται πώς επηρεάζουν οι απαγορεύσεις αυτές τον έρωτα, κάτι διόλου παράξενο αν αναλογιστεί κανείς πόσο παράξενο θα ήταν άνθρωποι να ερωτεύονται οθόνες και πληκτρολόγια, μέσα σε τέσσερις τοίχους.
Αυτό που επιδιώκει να διαγνώσει, εν μέσω πανδημίας, αυτό το κείμενο είναι ότι ο περιορισμός του συνέρχεσθαι, επιβραδύνει την επιδείνωση της υγείας μας, όσο βλάπτει σοβαρά τον πυρήνα της δημοκρατίας και του έρωτα.
Ο έρωτας έχει απασχολήσει κατά καιρούς το πολιτικό φαντασιακό, σε επαναστάσεις ή και δικτατορίες, ωστόσο είναι μια πολύ γεμάτη λέξη, για να συνδεθεί με μια τόσο τετριμμένη – σήμερα – λέξη, όσο αυτή της δημοκρατίας. Αν όμως παρατηρήσουμε από κοντά τον πυρήνα του έρωτα και της δημοκρατίας, τότε θα δούμε ότι ίσως μοιράζονται κάτι κοινό. Ένα κοινό γνώρισμα που έχουν πλήξει οι αλλεπάλληλες απαγορεύσεις κυκλοφορίας, έκφρασης και διασκέδασης τους τελευταίους δέκα μήνες.
Η δημοκρατία προϋποθέτει το συνέρχεσθαι και την συνάθροιση, ως αποκορύφωμα των συλλογικών δράσεων. Είναι ένα παιχνίδι δύναμης που εκδηλώνεται δημόσια στον δρόμο και διεκδικεί την αλήθεια που θα του αποδώσουν οι πολίτες. Σε μια εκδήλωση, μια πορεία, μια απεργία και μια κατάληψη. Δημοκρατία χωρίς συνάθροιση είναι ένας φαύλος κύκλος από πολιτικά μοιρολόγια, όπως ακριβώς εκδηλώνεται δηλαδή η ιντερνετική πολιτική δράση.
Η κυβέρνηση δοκίμασε σε δυο περιπτώσεις την ευθεία παραβίαση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι (17η Νοέμβρη και 6η Δεκέμβρη), ενώ δεν έπαψε ποτέ να περιορίζει αυτό το δικαίωμα είτε νομοθετικά, με το νόμο για τις διαδηλώσεις με τις αντισυνταγματικές διατάξεις που ψήφισε τον Ιούνιο, είτε κατασταλτικά, με πρόφαση την πανδημία, χωρίς καμία επιστημονική εισήγηση περί αυτού. Το αποτέλεσμα είναι οι όποιες αντιστάσεις να έχουν περιοριστεί κυρίως στο επίπεδο των ιντερνετικών παρεμβάσεων, των στάτους, των βίντεο και των εικόνων.
Η πληροφορία που διαχέεται μπορεί να γεννά αντιρρήσεις, θυμικό και αναστοχασμούς. Ενδεχομένως, αν πρόκειται για ένα βίντεο μιας δολοφονίας, να γεννά και μια ολόκληρη εξέγερση όπως στις ΗΠΑ. Ωστόσο η κρατική εξουσία έχει την ικανότητα να αναπροσαρμόζεται, κάτι που μπορεί να κάνει ευκολότερα και μεθοδικότερα, όταν η δυναμική του λαού απαγορεύεται, για λόγους δημόσιας υγείας, να αποτυπώνεται στο δρόμο. Οπότε βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια αέναη αναπαραγωγή πληροφοριών στο κυνήγι της αλήθειας, ενώ το ζητούμενο είναι να επιτρέψουμε στο φαντασιακό μας να δημιουργήσει, αντί να αναπαράγει, κοινωνικές προοπτικές.
Ο έρωτας από την άλλη, προϋποθέτει εξίσου το συνέρχεσθαι και τη συνάθροιση, πριν τον προσωπικό χώρο, για την εκδήλωσή του. Είναι ένα παιχνίδι δημόσιας θέας, με θεατές στους οποίους πρέπει να εκτεθείς, όσο χορεύεις με τον παρτενέρ σου. Είναι κρίσιμο στοιχείο καθώς, αφενός σου προσφέρει μια σειρά από αντιδράσεις, αφετέρου σου προσφέρει μια σειρά από απολαύσεις τις οποίες μοιράζεσαι και μοιράζοντάς τες δημιουργείς στιγμές αλήθειας. Σε ένα μπαρ, σε μια πλατεία και σε ένα θέατρο. Εν εξελίξει έρωτας χωρίς τρίτους αποτελεί μια στενή διάδραση δυο κόσμων που περιστρέφονται γύρω από μια καθημερινότητα που δε δίνει περιθώρια αντιπαράθεσης και δημιουργίας. Ερωτευόμαστε μέσα σε πλήθη, γιατί σε στενές ιδιωτικές δυάδες τείνουμε να ανακυκλώνουμε το εγώ μας.
Δέκα μήνες ερωτικής καραντίνας έχουν οδηγήσει σε μια παρέλαση μηνυμάτων, ιστοριών και φωτογραφιών που μοιράζονται οι χρήστες στα social media. Το ερωτικό ειδύλλιο αναπτύσσεται μέσα σε έναν προστατευμένο κόσμο μηνυμάτων, στον οποίο ο χρήστης έχει το περιθώριο να σκεφτεί και να διατυπώσει την ερωτική του σκέψη φιλτραρισμένη και καλλωπισμένη. Να δώσει δηλαδή μια ιδανική εικόνα στον ερωτικό του παρτενέρ. Αποτέλεσμα αυτής της γυάλας είναι συχνά δυο άτομα που ανταγωνίζονται για τις εντυπώσεις, μορφοποιώντας τον χαρακτήρα και τα μηνύματά τους, ανάλογα με τη ζήτηση. Ωστόσο, αν άνοιγε ξαφνικά η κάμερα, τα μηνύματα πλέον δε θα διαμορφώνονταν με βάση τη ζήτηση αλλά με βάση τις αντιδράσεις των χειλιών και των ματιών των δυο παρτενέρ.
Ίσως αυτό να διέγνωσε και η ομάδα του Facebook προσθέτοντας εκατοντάδες επιλογές αντιδράσεων στα μηνύματά μας. Βέβαια, ίσως να ήθελε απλά να αυξήσει την εμπορική της αξία.
Ωστόσο, επειδή, τόσο η δημοκρατία όσο και ο έρωτας, είναι δυο καταστάσεις που διαμορφώνονται από τους ίδιους τους δρώντες και όχι αποκλειστικά από νόμους του κράτους – πολλώ δε μάλλον της φύσης – μπορούμε να συνεχίσουμε να ελπίζουμε σε δημιουργικές στιγμές. Είτε μέσα στη δημοκρατία, δημιουργώντας αυτόνομες κοινότητες στη Βραζιλία και στο Μεξικό και δομές αλληλεγγύης στο κέντρο της Αθήνας. Είτε στον έρωτα, μέσα από τα αντίθετα παράγωγα μιας απαγόρευσης των 21:00, που γεννά τον αυθορμητισμό και την ένταση, που η κανονικότητα συχνά έθετε σε παύση, αναβάλλοντάς τα για ένα άλλο ραντεβού.
