Το νέο νομοσχέδιο για τη μετανάστευση: τι συναρπαστικό θέαμα! Είναι σαν να παρακολουθείς έναν ταχυδακτυλουργό να εκτελεί μια τεχνική παραπλάνησης, αποσπώντας την προσοχή μας με το ένα χέρι, ενώ το άλλο κάνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Σε αυτή την περίπτωση, η κυβέρνηση προτείνει να αναθεωρήσει το νομικό πλαίσιο που διέπει τη μετανάστευση στην Ελλάδα, ταυτόχρονα όμως βάζει ανυπέρβλητους φραγμούς για την προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών που ζουν στη χώρα εδώ και χρόνια.
Το νομοσχέδιο αποτελεί ένα μάθημα διπλής γλώσσας. Αφενός, επιδιώκει να διευκολύνει την είσοδο των «υψηλής εξειδίκευσης» και των «εσωτερικά εκτοπισμένων» μεταναστών, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες. Ωστόσο, αφήνει πλήρως αναπάντητες τις ανάγκες και τις ανησυχίες της πλέον εκμεταλλευόμενης εργατικής δύναμης στη χώρα, εκείνων που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα εδώ και χρόνια.
Και ας μην ξεχνάμε τη δεύτερη γενιά των μεταναστών και προσφύγων, η οποία αντιμετωπίζει έναν αβέβαιο μέλλον με αυτό το νομοσχέδιο. Είναι σαν να λέει η κυβέρνηση: «Ναι, θα σας αφήσουμε να μπείτε, αλλά μην περιμένετε προστασία ή υποστήριξη από εμάς μόλις βρεθείτε εδώ.»
Ο αναθεωρημένος Κώδικας Μετανάστευσης υποβλήθηκε σε διαβούλευση με το κοινό από το απόγευμα της Τρίτης 07/03/2023 έως το πρωί της Τρίτης 14/03/2023. Αυτός ο νέος Κώδικας αντικαθιστά τον αρχικό Κώδικα Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης που εγκρίθηκε το 2014. Το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δημοσίευσε ένα νομοσχέδιο περίπου 200 σελίδων με 180 άρθρα. Οργανώσεις και πολίτες είχαν τέσσερις εργάσιμες ημέρες για να εξετάσουν και να παράσχουν σχόλια σχετικά με τις προτεινόμενες αλλαγές. Ο νέος Κώδικας Μετανάστευσης παρουσιάζει δύο διακριτές πτυχές:
Τι είναι ο νέος νόμος;
Ο νέος νόμος σχετικά με τη νομιμοποίηση πολιτών τρίτων χωρών στην Ελλάδα προκαλεί ανησυχίες. Η μόνη διαδικασία για νομιμοποίηση είναι μέσω της πρώτης νομιμοποίησης πολιτών τρίτων χωρών για όσους ήταν προηγουμένως αιτούντες άσυλο. Μέχρι σήμερα, πολίτες τρίτων χωρών που διέμεναν παράνομα στην Ελλάδα για τουλάχιστον 7 συνεχόμενα έτη και μπορούσαν να το αποδείξουν με έγγραφα συγκεκριμένης ημερομηνίας μπορούσαν να νομιμοποιηθούν πρώτα, με άδεια παραμονής για εξαιρετικούς λόγους.
Ωστόσο, με τον νέο νόμο, η προϋπόθεση για την απόκτηση αυτής της άδειας είναι να μην έχει εκδοθεί αρνητική απόφαση για τη χορήγηση διεθνούς προστασίας. Αυτή η διάταξη παραβιάζει την αρχή της ισότητας. Ο χρόνος παραμονής που βασίζεται σε σχετικό δικαίωμα του αιτούντος για διεθνή προστασία στη χώρα δεν λαμβάνεται υπόψη για την ολοκλήρωση της επταετούς περιόδου.
Πρώην αιτούντες άσυλο που παρέμειναν νόμιμα στη χώρα ακόμη και με προσωρινό τίτλο, όπως αυτός της κάρτας αιτούντος άσυλο και έτσι εργάστηκαν νόμιμα, πλήρωσαν φόρους και ήταν ασφαλισμένοι, αντιμετωπίζουν διάκριση με αυτήν τη διάταξη σε σύγκριση με έναν πολίτη τρίτης χώρας που παρέμεινε παράνομα επτά χρόνια στη χώρα.
Η ρύθμιση αντικατοπτρίζει πλήρως την αντιμεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησης που θέλει να επιταχύνει τις διαδικασίες ασύλου με αποτέλεσμα τη σωρεία απορριπτικών αποφάσεων, τις γρήγορες απελάσεις/επαναπροώθησεις και τον αποκλεισμό από τη μοναδική δυνατότητα πρώτης νομιμοποίησης που προβλέπει ο νόμος μετανάστευσης της Ελλάδας για όσους καταφέρνουν να εισέλθουν στη χώρα και δεν υποστούν βίαιη επαναπροώθηση από τα σύνορα της χώρας.
Αυτή η πολιτική συμπληρώνεται με την υπογραφή διμερών συμφωνιών με το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν, οι οποίες επιτρέπουν στους πολίτες αυτών των χωρών να εργάζονται ως εποχικοί εργάτες στην Ελλάδα για πέντε χρόνια, παρέχοντας παράλληλα την υποχρέωση να παραμένουν στη χώρα για 9 μήνες και να φεύγουν για 3 μήνες ανά έτος, χωρίς το δικαίωμα μόνιμης εγκατάστασης ή επανένωσης με την οικογένειά τους. Μετά τα πέντε χρόνια, δεν έχουν δικαίωμα παραμονής και πρέπει να αποχωρήσουν από τη χώρα άμεσα. Σε αντίθετη περίπτωση, απελάθηκαν αμέσως.
Αβέβαιο Μέλλον
Ο νέος νόμος προβλέπει ότι όσοι διαθέτουν άδεια παραμονής ως αναγνωρισμένοι πρόσφυγες ή δικαιούχοι επιπλέον προστασίας πρέπει να υποβάλουν αίτηση ανανέωσης τουλάχιστον ένα μήνα πριν από τη λήξη της άδειας. Ωστόσο, οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν ένα εχθρικό σύστημα που δεν τους ενημερώνει επαρκώς και έγκαιρα για τα δικαιώματά τους και τις υποχρεώσεις τους σε μια γλώσσα που κατανοούν. Η διαδικασία ανανέωσης μιας άδειας παραμονής είναι πολυπλοκότερη και γραφειοκρατική, και οι υπηρεσίες είναι υπολειπόμενες σε σχέση με τον όγκο των αιτήσεων που πρέπει να χειριστούν. Η προσθήκη αυτής της άκρως αναλογικής υποχρέωσης στους δικαιούχους δοκιμάζει τουλάχιστον την αρχή της διαχείρισης του χρήστη.
Δεν είναι σαφές εάν η καθυστέρηση στην παραπάνω αίτηση οδηγεί στην απόρριψη και συνεπώς στην αναίρεση ενός καθεστώτος διεθνούς προστασίας. Επιπλέον, μια τέτοια διάταξη φαίνεται να αντίκειται στη Συνθήκη της Γενεύης και το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Δυστυχώς, αυτή η δυστοπική ερμηνεία φαίνεται να συμβαδίζει με τις αλλαγές στην άδεια διαμονής για εξαιρετικούς λόγους. Αυτή η διαδρομή γίνεται πλέον ιδιαίτερα δύσκολη λόγω της πρόνοιας μη συμπερίληψης του χρόνου που παρέμεινε κάποιος στη χώρα ως αιτούντας άσυλο στον υπολογισμό των επτά ετών.
Η νέα ρύθμιση στοχεύει στην κατάργηση της άδειας διαμονής δεύτερης γενιάς. Αυτή τη στιγμή, τα παιδιά μεταναστών χωρίς έγγραφα που γεννήθηκαν στην Ελλάδα ή έχουν ολοκληρώσει έξι τάξεις σχολείου στην Ελλάδα πριν τη συμπλήρωση των 23 ετών τους χορηγείται άδεια διαμονής, η οποία νομιμοποιεί την κατάστασή τους σύμφωνα με τις διεθνείς συμφωνίες για τα δικαιώματα του παιδιού, που δίνουν προτεραιότητα στο συμφέρον τους σε δικαστικές και διοικητικές αποφάσεις. Ωστόσο, η προτεινόμενη ρύθμιση θα περιορίσει αυτή τη δυνατότητα, χορηγώντας άδεια διαμονής μόνο σε όσους έχουν ήδη νόμιμη διαμονή στην Ελλάδα. Αυτό θα εξαλείψει τη δυνατότητα να νομιμοποιηθούν τα παιδιά μεταναστών από οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα που δεν μπόρεσαν να λάβουν άδεια διαμονής για διάφορους λόγους, παρά το γεγονός ότι γεννήθηκαν και εκπαιδεύτηκαν στην Ελλάδα.
Η μείωση – ή ακόμη και η πλήρης κατάργηση – των δικαιωμάτων της πιο ευάλωτης ομάδας μεταναστών, δηλαδή των ανεγνωρισμένων παράνομων μεταναστών που ζουν στην Ελλάδα εδώ και χρόνια περιμένοντας τη σειρά τους να ολοκληρώσουν την 7ετή περίοδο, καθώς και των παιδιών που μεγαλώνουν στη χώρα και σπουδάζουν σε σχολείο της Ελλάδας χωρίς την κατάλληλη τεκμηρίωση, και των προσφύγων και αιτούντων άσυλο που ήδη αντιμετωπίζουν δύσκολη κατάσταση λόγω της αυξανόμενης προσέλευσης προσφύγων και της φτώχειας, είναι απλά προκλητική. Είναι μια λυπηρή πραγματικότητα, αλλά δυστυχώς δεν προκαλεί έκπληξη.
Δημιουργώντας κρίση μέσα στην κρίση.
Ας σταματήσουμε για λίγο και ας σκεφτούμε την κρίση της μετανάστευσης στην Ελλάδα. Αυτό που βλέπουμε εδώ δεν είναι απλώς μια πρόκληση, αλλά μια πλήρης κρίση. Και παρόλο που ο αριθμός των αφίξεων μειώθηκε σε σχέση με την κορύφωση του 2015, η Ελλάδα συνεχίζει να είναι προορισμός για ένα σημαντικό αριθμό προσφύγων και αιτούντων άσυλο.
Η αντίδραση του δεξιού κόμματος που βρίσκεται στην εξουσία στην Ελλάδα στη μεταναστευτική κρίση έχει επιφέρει ένα ολοκληρωτικό αποτυχημένο αποτέλεσμα. Οι πολιτικές τους είναι ρατσιστικές, βαριές και σκληρές. Έχουμε δει βία και επαναπροωθήσεις στα σύνορα και η έλλειψη υποστήριξης για εκείνους που αναζητούν άσυλο είναι απλά απαράδεκτη. Οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν καταγράψει αμέτρητες περιπτώσεις βίας, κακομεταχείρισης και έλλειψης πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες και ιατρική περίθαλψη στα προσφυγικά καταυλιστήρια.
Για να γίνουν τα πράγματα ακόμη χειρότερα, η πανδημία δημιούργησε ένα νέο επίπεδο κρίσης για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο. Ο υπερπληθυσμός και η ανεπαρκής υγιεινή στα κέντρα υποδοχής τους, τους εκθέτουν σε αυξημένους κινδύνους υγείας. Οι κλήσεις για μετεγκατάσταση δεν απαντήθηκαν, αφήνοντας τους περισσότερους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο παγιδευμένους στα κέντρα με περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και ευκαιρίες απασχόλησης. Και ας μην ξεχνάμε τις παρατεταμένες διαδικασίες ασύλου, την έλλειψη νομικής βοήθειας και τη μείωση της χρηματοδότησης για το σύστημα ασύλου, όλα από τα οποία εξυπηρετούν μόνο την επιδείνωση αυτής της κρίσης.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η δημιουργία μιας κρίσης μέσα σε μια κρίση είναι απαράδεκτη. Πρέπει να απαιτήσουμε από την Ελλάδα και τη διεθνή κοινότητα να λάβουν άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης. Πρέπει να απαιτήσουμε καλύτερη μεταχείριση για τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο και πρέπει να εργαστούμε από κοινού για τη δημιουργία ενός κόσμου όπου όλοι οι άνθρωποι θα αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια και σεβασμό, ανεξαρτήτως της χώρας προέλευσής τους.
Η ιστορία μιας φωτογραφίας
Η φωτογραφία που χρησιμοποίησα για αυτήν την αναφορά είναι αυτή που τράβηξα το περασμένο καλοκαίρι στο καταυλισμό προσφύγων Ελαιώνας. Αυτή είναι η ιστορία της οικογένειας του Waris Ali, μια ιστορία που είναι πολύ συνηθισμένη στους ανθρώπους που έχουν αναγκαστεί να ζητήσουν καταφύγιο στην Ελλάδα. Ο Waris Ali, ένας σκληρά εργαζόμενος εργάτης από το Πακιστάν, είχε κτίσει ένα σπίτι στον καταυλισμό Ελαιώνα για τον εαυτό του και τους αγαπημένους του. Ωστόσο, μέσα στην καυτή ζέστη του περασμένου καλοκαιριού και υπό το βάρος των αδιάκοπων απειλών και ψυχολογικής πίεσης από την κυβέρνηση, η καρδιά του Waris Ali σταμάτησε μια φορά και για πάντα. Η οικογένειά του κραύγαζε για ασθενοφόρο, αλλά κανένα δεν έφτασε εγκαίρως για να σώσει την αγαπημένη του ζωή. Μπορείτε να διαβάσετε το πλήρες ρεπορτάζ για εκείνη την ημέρα.
Είναι μια τραγωδία που δεν μπορεί να υποτιμηθεί, αλλά είναι επίσης μια τραγωδία που μιλάει για την ευρύτερη ανθρωποτητα του συστήματος στο οποίο βρέθηκε παγιδευμένη η οικογένεια του Waris Ali. Παρότι είχαν ζήσει στην Ελλάδα για πολλά χρόνια και τα παιδιά τους γεννήθηκαν σε αυτήν τη χώρα, η διαδικασία απόκτησης νόμιμης μόνιμης διαμονής και ιθαγένειας παραμένει σχεδόν αδύνατη για αυτούς. Και έτσι, άφησαν να στερείται στο έλεος ενός στρατοπέδου που ήταν προφανές ότι δεν ήταν κατάλληλο για ανθρώπινη κατοικία, μέχρι που σημειώθηκε η τραγωδία.
Αυτό δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά μάλλον αντανάκλαση των βαθιά ριζωμένων προβλημάτων στην πολιτική ασύλου της Ελλάδας και της ΕΕ.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στα αγγλικά, εδώ
