Πραξικόπημα; Ανοησίες!
Ισραήλ: ένας στρατός που έχει κράτος
από τον Uri Avnery*
Η ύπαρξη του στρατού σε ένα πραγματικά δημοκρατικό κράτος αποτελεί κάτι παράδοξο.
Ο στρατός υποτίθεται ότι υπακούει την εκλεγμένη κυβέρνηση. Αυτή η υπακοή είναι άνευ όρων.
Αλλά ο στρατός (συμπεριλαμβανομένων των χερσαίων, θαλάσσιων και αεροπορικών δυνάμεων) είναι η μόνη αποτελεσματική ένοπλη δύναμη στη χώρα. Μπορεί να πραγματοποιήσει ένα πραξικόπημα και να αρπάξει την εξουσία οποιαδήποτε στιγμή.
Μόνο τους τελευταίους μήνες, οι διοικητές του στρατού έχουν πραγματοποιήσει πραξικοπήματα στην Αίγυπτο και την Ταϊλάνδη, και ίσως και σε άλλα μέρη.
Τι είναι λοιπόν αυτό που εμποδίζει τους διοικητές του στρατού να προχωρήσουν σε πραξικοπήματα παντού; Απλά οι δημοκρατικές αξίες, στις οποίες είχαν ανατραφεί.
Στο Ισραήλ, ένα στρατιωτικό πραξικόπημα είναι αδιανόητο.
Εδώ είναι το σημείο για να επαναλάβουμε το παλιό ισραηλινό ανέκδοτο: ο Αρχηγός του Επιτελείου συγκεντρώνει τους ανώτερους διοικητές του και τους ανακοινώνει: «Σύντροφοι, αύριο το πρωί στις 06.00 θα καταλάβουμε την κυβέρνηση»
Για μια στιγμή επικρατεί σιωπή. Στη συνέχεια, το ακροατήριο ξεσπά σ’ ένα υστερικό γέλιο.
Ένας κυνικός θα μπορούσε να διακόψει εδώ και να πει: «Γιατί θα πρέπει ο στρατός να ασχοληθεί με τον διαπράξει ένα πραξικόπημα; Ούτως ή άλλως κυβερνάει στο Ισραήλ!»
Στην αγωγή του πολίτη, μαθαίνουμε ότι το Ισραήλ είναι μια δημοκρατία. Επισήμως: «ένα εβραϊκό και δημοκρατικό κράτος». Η κυβέρνηση αποφασίζει, ο στρατός ακολουθεί εντολές.
Αλλά, όπως είπε ο άνθρωπος: «Δεν είναι αναγκαίο κάτι τέτοιο»
Είναι αλήθεια, ότι δεν υπήρξε ποτέ μια υπόθεση στρατιωτικής ανυπακοής, από υψηλόβαθμους στρατιωτικούς στο Ισραήλ. Το πιο παραεμφερές σε ανυπακοή, που συνέβη ποτέ, ήταν στις παραμονές του πολέμου του 1967, όταν ο πρωθυπουργό Levy Eshkol δίστασε να δώσει την εντολή για την επίθεση, και οι αρκετά ανυπόμονοι στρατηγοί απείλησαν να παραιτηθούν. Επίσης, ένας συνταγματάρχης παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στο σχέδιο επίθεσης στη Βηρυτό το 1982 στον πόλεμο του Λιβάνου.
Αλλά ακόμη και κατά τη διάρκεια της απόσυρσης του 2005 από τη Λωρίδα της Γάζας, μια στιγμή υπέρτατης συναισθηματικής κρίσης, όταν το κοινό ήταν βαθιά διχασμένο, δεν υπήρχε καμία αντίρρηση. Ο στρατός πραγματοποίησε τις εντολές της κυβέρνησης.
Αλλά ο ρόλος του στρατού στην εθνική πολιτική σκηνή είναι πολύ πιο σύνθετος.
Σήμερα, ο στρατός συμμετέχει άμεσα στις διαδικασίες του προϋπολογισμού.
Ο στρατός ισχυρίζεται, ότι χρειάζεται πολλά περισσότερα χρήματα, από ό,τι το υπουργείο Οικονομικών λέει ότι είναι σε θέση να δώσει. Είναι ένα ζήτημα εθνικής ασφάλειας ή μάλλον εθνικής επιβίωσης. Αναφέρονται τρομεροί κινδύνοι. Μετά από μια πικρή διαμάχη, έχει επιτευχθεί ένας συμβιβασμός. Στη συνέχεια, λίγους μήνες αργότερα, ο στρατός έρχεται και απαιτεί μερικά δισεκατομμύρια ακόμα. Ένας νέος κίνδυνος έχει αρχίσει να διαγράφεται στον ορίζοντα. Περισσότερα χρήματα, σας παρακαλώ.
Τα άτομα της δημόσιας οικονομίας, υποστηρίζουν, ότι ένα τεράστιο κομμάτι του στρατιωτικού προϋπολογισμού δαπανάται για τις συντάξεις. Για να διατηρήσουν το στρατό νέο και φρέσκο, οι αξιωματικοί συνταξιοδοτούνται στην ηλικία των 42 ετών – και για το υπόλοιπο της ζωής τους, λαμβάνουν πολύ γενναιόδωρες συντάξεις. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τους αξιωματικούς μάχης, που περνούν πολύ χρόνο στο χώρο και παραμελούν τις οικογένειές τους, αλλά και για το προσωπικό των γραφείων και το τεχνικό προσωπικό, των οποίων η δουλειά είναι ουσιαστικά πολιτική. Δειλές προτάσεις για να πληρώνονται λιγότερο από τώρα και στο εξής απορρίφθηκαν άμεσα και θυμωμένα .
Όταν ένας στρατηγός πηγαίνει σπίτι του, ο στρατός θεωρεί συντροφικό του καθήκον να του παράσχει μια κατάλληλη πολιτική δουλειά. Η χώρα είναι γεμάτη με πρώην στρατηγούς και συνταγματάρχες που κατέχουν κεντρική θέση στην πολιτική, τη δημόσια διοίκηση, τις δημόσιες επιχειρήσεις και υπηρεσιές κλπ. Μεγιστάνες τους προσλαμβάνουν με τεράστιους μισθούς, λόγω των ισχυρών συνδέσεων τους. Πολλοί από αυτούς έχουν ιδρύσει εταιρείες που σχετίζονται με την «ασφάλεια» και ασχολούνται με την παγκόσμια εισαγωγή και εξαγωγή όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού.
Σχεδόν κάθε μέρα, οι πρώην στρατιωτικοί εμφανίζονται στην τηλεόραση και γράφουν σε εφημερίδες, ως εμπειρογνώμονες σε πολιτικές και στρατιωτικές υποθέσεις, ασκώντας έτσι τεράστια επιρροή στην κοινή γνώμη.
Λίγοι από αυτούς είναι «αριστεροί» και παρουσιάζουν απόψεις υπέρ της ειρήνης. Η συντριπτική πλειοψηφία προβάλλει απόψεις που κυμαίνονται από την “κέντρο-δεξιά” ως τη φασιστική δεξιά.
Γιατί όμως;
Ο ίδιος κυνικός μπορεί να εκφράσει μια πολύ απλή εξήγηση. Ο πόλεμος είναι το στοιχείο του στρατού.
Η ουσία του στρατιωτικού επαγγέλματος είναι να διεξάγει πόλεμο και να προετοιμάζεται για πόλεμο. Ολόκληρη η ύπαρξή του βασίζεται στην διεξαγωγή πολέμου .
Είναι φυσικό για κάθε επαγγελματία να επιδιώκει για μια ευκαιρία, ώστε να δείξει την επαγγελματική επάρκεια του. Η ειρήνη σπάνια προσφέρει μια τέτοια ευκαιρία για αξιωματούχους του στρατού. Ο πόλεμος είναι μια τεράστια ευκαιρία. Ο πόλεμος φέρνει την προσοχή, την προώθηση, την δια βίου πρόοδο. Στον πόλεμο, ένας αξιωματικός του στρατού μπορεί να δείξει το σθένος του και να διαπρέψει με τρόπους που δεν θεωρούνται ύποπτοι για την ειρήνη.
Η κατοχή είναι, βεβαίως, ένα είδος πολέμου. Είναι, για να παραθέσω μια έκφραση του Clausewitz, «η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα».
Δεν είμαι κυνικός, και δεν τείνω προς την κυνική άποψη, η οποία είναι κατ ‘ανάγκη απλή και επιφανειακή.
Είμαι έτοιμος να δεχθώ, ότι η μεγάλη πλειοψηφία των παρόντων και των πρώην στρατιωτικών είναι, τουλάχιστον κατά τη δική τους άποψη, αληθινά ιδεαλιστές. Όταν οι σύντροφοι τους τελειώνουν τον στρατό και ξεκινούν καλά αμειβόμενες καριέρες πολιτικού, οι αξιωματικοί παραμένουν στο στρατό από μια αίσθηση καθήκοντος και πατριωτισμού. Αν πίστευαν στην ειρήνη, θα έχουν θυσιάσει τα πάντα για την ειρήνη.
Το πρόβλημα είναι όμως ότι δεν το κάνουν.
Ο στρατός δημιουργεί μια προοπτική, μια κοσμοθεωρία που είναι συνυφασμένη με την ίδια τη φύση της. Λέει στον στρατιώτη από την πρώτη κιόλας μέρα ότι υπάρχει ένας «εχθρός», έναντι του οποίου πρέπει να είναι έτοιμος να πολεμήσει και, αν χρειαστεί, να θυσιάσει την ζωή του. Ο κόσμος είναι γεμάτος από πιθανούς εχθρούς, κακούς και σκληρούς, που θέτουν σε κίνδυνο την πατρίδα. Κάποιος δεν χρειάζεται να είναι Εβραίος και να θυμάται το Ολοκαύτωμα, για να το γνωρίζει αυτό (αν και σίγουρα βοηθάει).
Θα μπορούσε ο Χίτλερ, όταν ανέλαβε την εξουσία, να έχει ανατραπεί, χωρίς πόλεμο; Υπήρχε κάποιος άλλος τρόπος για να σωθεί ο κόσμος;
Σαφώς όχι. Όσο περιφρονημένος μπορεί να είναι σε ειρηνικές περιόδους, σε περιόδους ανάγκης, είναι εκείνος στον οποίο όλοι στρέφονται και ο οποίος αναμένεται να σώσει το έθνος.
Αυτή η πεποίθηση, επαναλαμβάνεται κάθε μέρα για χρόνια και χρόνια, διαμορφώνει το στρατιωτικό μυαλό. Θα συνεχίσει να το πράττει μέχρι η ανθρωπότητα να καταφέρει επιτέλους να δημιουργήσει μιας παγκόσμια δομή διακυβέρνησης, που θα κάνει τον πόλεμο ένα πράγμα του παρελθόντος.
Όλες αυτές οι τάσεις είναι ακόμα πιο ακραίες στο Ισραήλ.
Το κράτος του Ισραήλ γεννήθηκε στη μέση ενός μακρόχρονου και βάναυσου πολέμου. Από την 1η ημέρα, η ύπαρξή του εξαρτάται από την ηθική και υλική δύναμη του στρατού του. Ο στρατός είναι το κέντρο της εθνικής ζωής, ο αγαπημένος των Εβραίων πολιτών του. Είναι μακράν ο πιο δημοφιλής θεσμός στο σημερινό Ισραήλ.
Αυτό θυμίζει το γερμανικό Ράιχ του Κάιζερ, όπου λεγόταν : «Der Soldate / ist der beste Mann im Staate” (“ο στρατιώτης είναι ο καλύτερος άνθρωπος του κράτους“). Ίσως δεν ήταν τυχαίο το γεγονός ότι ο ιδρυτής του Σιωνισμού, Theodor Herzl, υπήρξε ένθερμος θαυμαστής του Ράιχ του Κάιζερ.
Σε συνεχή διάλογο με την ιντερνετική φίλη μου στη Λαχόρη, εξεπλάγη πάλι από την ομοιότητα των χωρών μας. Το Πακιστάν και το Ισραήλ γεννήθηκαν την ίδια στιγμή, υπήρξαν πρώην βρετανικές αποικίες, μετά από οδυνηρές και μεγάλες αιματοχυσίες, κατά τις οποίες μεγάλες μάζες ανθρώπων έγιναν πρόσφυγες. Και οι δύο βασίζονται σε μια θρησκευτική-εθνική ιδεολογία και ζουν σε διαρκή σύγκρουση με τους γείτονές τους.
Και οι δύο είναι δημοκρατίες – οι οποίες διοικούνται, πίσω από τα παρασκήνια, από τους στρατούς τους και τα εθνικά συστήματα πληροφοριών.
Κάθε νέος ισραηλινός εβραίος εβραϊκό πρέπει να υπηρετήσει στο στρατό. Οι άνδρες υπηρετούν για τρία χρόνια – τα πιο τρυφερά χρόνια στη ζωή ενός άντρα, τα χρόνια του ιδεαλισμού, χωρίς τα βάρη της οικογένειας ακόμη, έτοιμοι να θυσιαστούν.
(Στην πράξη, σχεδόν το 40% δεν υπηρετεί καθόλου – και οι Άραβες πολίτες και οι ορθόδοξοι εβραίοι απαλλάσσονται, για διαφορετικούς λόγους βέβαια .)
Ο στρατός είναι το χωνευτήρι για γηγενείς νέους, μετανάστες από τη Ρωσία, το Μαρόκο, την Αιθιοπία και πολλές άλλες χώρες. Κατά την διάρκεια των 1100 ημερών και νυχτών, ο στρατός σφυρηλατεί τον κοινό παρονομαστή τους και την κοινή τους προοπτική.
Έρχονται στο στρατό ήδη προετοιμασμένοι. Το ισραηλινό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ένα εργοστάσιο της σιωνιστικής προπαγάνδας, από το νηπιαγωγείο κιόλας. Αυτά τα 15 χρόνια, με αποκορύφωμα τα τρία χρόνια του στρατού, παράγουν μια μεγάλη πλειοψηφία από στενόμυαλους εθνικιστικές, άνδρες και γυναίκες. Από εκεί ξεκινάει ο επαγγελματίας αξιωματικός του στρατού την καριέρα του, λαμβάνοντας τις ιδεολογικές του αποσκευές μαζί του.
Φεύγοντας από το στρατό στην ηλικία των 42 ετών και ξεκινώντας την πολιτική του καριέρα δεν σημαίνει, ότι αποβάλλονται αυτές οι παρωπίδες. Αντίθετα, οι αξιωματικοί του στρατού παραμένουν αξιωματικοί του στρατού, ακόμη και όταν φορέσουν πολιτικό ένδυμα. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι αξιωματικοί, παρόντες και πρώην, αποτελούν το μόνο πραγματικό κόμμα της χώρας.
Αυτός δεν είναι ο ίδιος στρατός που ήταν την ημέρα που ιδρύθηκε. Εκείνη την εποχή, πολλοί αξιωματικοί ήταν μέλη του Kibbutz**, μεγάλωσαν στο πνεύμα του σοσιαλισμού και της αλληλεγγύης. Μετά από 57 χρόνια κατοχής, ο στρατός έχει γίνει πραγματικά βάναυσος, πολλοί αξιωματικοί είναι έποικοι, πολλοί είναι εθνικιστές και φανατικά θρησκόληπτοι.. Τα ακροδεξιά θρησκευτικά κόμματα, έχουν κάνουν μια συνειδητή προσπάθεια να διεισδύσουν στα στρώματα του στρατού και το έχουν επιτύχει σε μεγάλη κλίμακα.
Περισσότερα από 200 χρόνια πριν, ο κόμης Mirabeau, ένας ηγέτης της γαλλικής επανάστασης, περίφημα είπε ότι η Πρωσία «δεν είναι ένα κράτος που έχει στρατό, αλλά ένας στρατός που έχει κράτος».
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί σήμερα και για τη «μόνη δημοκρατία στη Μέση Ανατολή».
*Ο Uri Avnery είναι ένας ισραηλινός συγγραφέας και ακτιβιστής για την ειρήνη με το Gush Salom Israeli Peace Bloc. Επίσης είναι βασικός συντελεστής του βιβλίου του παράγοντας CounterPunch: «Η πολιτική του αντισημιτισμού» ( The Politics of Anti-Semitism.).
**Τα Kibbutz ήταν συλλογικές κοινότητες στο Ισραήλ που παραδοσιακά βασιζόταν στη γεωργία και ξεκίνησαν ως ουτοπικές κοινότητες βασιζόμενες στον σοσιαλισμό.] Σήμερα, η γεωργία έχει υποκατασταθεί εν μέρει από άλλους οικονομικούς κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των βιομηχανικών εγκαταστάσεων και των επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας
(πηγή : http://www.counterpunch.org/2014/06/13/israel-an-army-that-has-a-state/)
(μετάφραση, επιμέλεια Sylvia)
