Στον απόηχο των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί – και μέσω της αλληλεπίδρασης με τα social media – ένα κίνημα γεννήθηκε στην Τουρκία που ενέπνευσε τους ανθρώπους να γράφουν αποσπάσματα από ποίηση σε όλα τα είδη των επιφανειών συτους δημόσιους χώρους. Σύντομα έγινε ένα ζωντανό κομμάτι της λογοτεχνικής ζωής στην Τουρκία.
Όταν οι διαδηλώσεις εναντίον ενός κατασκευαστικού έργου στο πάρκο Γκεζί στην Κωνσταντινούπολη κλιμακώθηκαν σε εθνικές διαδηλώσεις ενάντια στην τουρκική κυβέρνηση την 1η Ιουνίου 2013, κάποιος έγραψε τις λέξεις “La Poesia est dans la rue!” («Η ποίηση είναι στο δρόμο!») με μεγάλα γράμματα, στην ξύλινη είσοδο του Γενικού Προξενείου στη λεωφόρο Ιστικλάλ Καντεσί (οδός Ανεξαρτησίας), κοντά στην πλατεία Ταξίμ, στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης. Στις ημέρες που ακολούθησαν, αυτη η φράση (μια φράση από την εξέγερση του Παρισιού που ακολούθησε τις φοιτητικές διαμαρτυρίες του 1968) μεταφέρθηκε από τους διαδηλωτές στην τουρκική πρωτεύουσα, μεταφράζοντάς τη στην τουρκική γλώσσα (“η ποίηση είναι δρόμος”, “ποίηση στους δρόμους” , “η ποίηση του δρόμου”) και γράφτηκε σε δημόσιους χώρους σε όλη την πόλη. Όπως συνέβη και στο Παρίσι, αυτό ξεκίνησε ως μια συμβολική έκφραση της ποιητικής δύναμης των διαδηλώσεων στους δρόμους και τη λυρική ομορφιά τους.
Η μικρή αλλά σημαντική αλλαγή στη φράση έγινε από τον καλλιτέχνη Ραφέτ Αρσλάν. Στη μέση των διαδηλώσεων, ο Άρσλαν πήρε ένα μαρκαδόρο και έγραψε το σύνθημα “Defteri kapat, siir sokakta!” (“Κλείστε τα τετράδια, η ποίηση είναι στους δρόμους!”) στον τοίχο ενός σπιτιού στην Κωνσταντινούπολη.
Το σύνθημα αυτό έγινε η αφορμή για να γεμίσουν οι δρόμοι με ποιήματα τις εβδομάδες και τους μήνες που ακολούθησαν.
Ποίηση στους δρόμους
Αυτές τις μέρες δεν πρέπει να χάσετε την ποίηση που εκφράζεται ως street art σε πόλεις της Τουρκίας. Για αρκετούς μήνες οι στίχοι του Τζεμάλ Σουρεγιά, όπως “Hayat ΚΙΣΑ, / Kuslar ucuyor” (“Η ζωή είναι σύντομη / πουλιά πετούν»), και Τουργκούτ Ουγιάρ, όπως “Ikimiz Birden sevinebiliriz goge bakalim” (“μπορούμε και οι δύο ξαφνικά να είμαστε ευτυχισμένοι – ας κοιτάξουμε ψηλά στον ουρανό ») ήταν οι πιο συχνά γραμμένοι σε δημόσιες επιφάνειες. Ωστόσο, με τη συνεχή ανάπτυξη του κινήματος είναι πλέον δυνατό να διαβάσεις σχεδόν όλους τους σύγχρονους ποιητές (ή στις φωτογραφίες στο διαδίκτυο). Όλοι τους είναι εκεί: από τον Τέβφικ Φίκρετ στους ποιητές του κινήματος Γκαρίπ. Από από τους Άχμεντ Αρίφ, Νιλγκούν Μαρμαρά, Οζντεμίρ Ασάφ και Καν Γιουτσέλ στον Ατίλα Ιλχάν και γνωστούς σύγχρονους ποιητές όπως τους Γκουλτέν Ακίν, Χαϊντάρ Εργκουλέν, και Μπιρχάν Κεσκίν. Στην πραγματικότητα, αυτό έγινε χάρη στο κίνημα #siirsokakta που ξεκίνησε για να παρουσιαστούν σε ευρύτερο κοινό οι στίχοι του γεννημένου στην Άγκυρα ποιητή Αρκάδας Ζ. Οζγκιέρ, ο οποίος πέθανε το 1973 σε ηλικία 25 ετών.
Τα κύρια κέντρα του λυρικού αυτού κινήματος είναι οι τρεις μεγάλες πόλεις, Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα και Σμύρνη, λόγω των πολλών σπουδαστών στις πανεπιστημιουπόλεις – οι οποίες έχουν και οι ίδιες μετατραπίες σε ανθολογίες ποίησης – αλλά είναι ενεργό και σε εθνικό επίπεδο, ακόμη και σε μικρές πόλεις
Ποιήματα και στίχοι γραμμένα στην κουρδική γλώσσα μπορούν τώρα να βρεθούν στους δρόμους, όπως και οι πρώτες προσπάθειες εκκολαπτόμενων ποιητές.
Έργα μεγαλύτερης κλίμακας ξεφυτρώνουν ξανά και ξανά, μερικές φορές με σπρέι ή ζωγραφισμένα σε όλη την πλευρά ενός κτηρίου, αλλά οι στίχοι που έχουν γίνει σήμα κατατεθέν του κινήματος είναι αυτοί που είναι γραμμένοι σε δημόσιες επιφάνειες με μαρκαδόρο και συνήθως συνοδεύονται από το hashtag #siirsokakta.
“Όταν τέλειωσαν οι διαδηλώσεις στο Γκεζί, μια φοιτητική οργάνωση ξεκίνησε να κολλάει αυτοκόλλητα, γύρω από τα πάρκα και στους δρόμους, που έγραφαν τη φράση του Αρσλάν “Κλείστε τα τετράδια, τα ποίηματα είναι στους δρόμους! Αυτά τα αυτοκόλλητα ενέπνευσαν κι άλλο κόσμο να αρχίσει να γράφει ποίηματα σε δημόσιους χώρους” λέει ο Αχίμ Βάγκνερ.
Η αντίδραση των αρχών
Οι αρχές σε αυτές τις πόλεις στοχεύουν τώρα όχι μόνο στα καταγγελτικά πολιτικά συνθήματα στους δημόσιους χώρους αλλά και σε όλους αυτούς τους στίχους ποιημάτων, καλύπτοντάς τους με γκρί σπρέι όπου τα βρίσκουν. Αυτό σημαίνει ότι, ειδικά στα κέντρα των πόλεων, πολλούς στίχους #siirsokakta μπορεί κανείς να δει και διαβάσει για ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μόνο.
Ωστόσο, αυτό εγείρει το πνεύμα της αντίστασης σε αυτούς τους νέους εραστές της ποίησης, και είναι συχνές οι περιπτώσεις που νέοι στίχοι εμφανίζονται λίγο αργότερα στην ίδια θέση. Είναι μια στάση που χαρακτηρίζεται από έναν στίχο γραμμένο τον Νοέμβριο του 2014 σε μια επιφάνεια κοντά στο Τούνελ (Κωνσταντινούπολη, Μπεγιογκλού), που είχε βαφτεί από τις αρχές της πόλης: “Ακόμα κι αν το σβήσετε χίλιες φορές / Θα το ξαναγράψουμε χίλιες και μία φορές / Κλείστε τα τετράδια / #siirsokakta “.
του Achim Wagner από qantara
