«Όταν μου έδιναν το μικροσκοπικό σώμα, άφησα κάτω την κάμερά μου. Ήταν αδύνατο να μην την αφήσω». Η φωτογράφος του SVD Malin Hoelstad αφηγείται την ιστορία για τις φωτογραφίες που ποτέ δεν τράβηξε, όταν κάλυπτε μια αποστολή διάσωσης προσφύγων στη Μεσόγειο. Μια θάλασσα από θάνατο.
Της Malin Hoelstad, όπως τα διηγήθηκε στη Μaria Sunden Jelmini.
ΣΑΜΟΣ. Στέκονται πάνω σ΄ένα βράχο, έναν άθλιο, μικρό βράχο μακριά από την ακτή. Τα σωσίβια αντανακλώνται στον ήλιο. Η θάλασσα γύρω τους είναι άγρια και αφρίζει. Κύματα εκσφενδονίζονται προς τα βράχια. Πίσω τους τα βουνά υψώνονται προς τον ουρανό, έναν καθαρό μπλε ουρανό. Το άλλο πλοίο τους έχει ήδη προσεγγίσει και προσπαθεί να τους ανεβάσει στο σκάφος. Οι πρόσφυγες κουνούν τα χέρια τους προς το μέρος μας για να συνεχίσουμε. Πάνω από εκεί, προς τα εμπρός, μέσα στον κόλπο! Είναι όμορφα, στη μέση του φανταστικού.
Τα χρώματα, το φως. Έχω πάρει την φωτογραφική μου μηχανή. Η βάρκα τραντάζεται, η θάλασσα είναι τόσο άγρια, που με δυσκολία μπορώ να κρατήσω την ισορροπία μου.
Είμαστε καθοδόν προς τον κόλπο όταν κάποιος φωνάζει: “Άνθρωποι στη θάλασσα, άνθρωποι στη θάλασσα!” Δύο άνθρωποι επιπλέουν πάνω σ’ ένα κομμάτι κόντρα πλακέ, ένας πατέρας και ένα μικρό αγόρι.
Ένας πατέρας και ο γιος του στο νερό. Foto: Malin Hoelstad
Όταν το πλήρωμα προσεγγίζει τον μικρό είναι εντελώς άκαμπτος, σαν ραβδί. Προσπαθούν να βγάλουν τα ρούχα του για να τον ζεστάνουν, αλλά δεν είναι δυνατόν, ούτε μία άρθρωση από το μικροσκοπικό, εύθραστο και σφγιγγμένο σώμα του δεν μπορεί να λυγίσει. Έχει παγώσει από τον πανικό, φωνάζοντας τον πατέρα του, ξανά και ξανά. Το μόνο πράγμα που θέλει είναι να πάει πίσω σε αυτόν, πίσω στο νερό.
Τα μάτια, ποτέ δεν είχα δει κάτι παρόμοιο. Τεράστια, ορθάνοιχτα. Είναι τεσσάρων ετών και ουρλιάζει για τον μπαμπά του. Καταφέρνουμε να βγάλουμε τον πατέρα του έξω από το νερό και να τον ανεβάσουμε στην πρύμνη.
«Το μωρό μου, το μωρό μου, το μωρό μου» φωνάζει. Ξανά και ξανά.
Οι πρόσφυγες αναζητούν καταφύγιο σε ένα βράχο. Foto: Malin Hoelstad
Ένας δυνατός άνεμος, φυσάει μέσα στον κόλπο. Τα κύματα σκάνε αφρίζοντας. Και είμαστε τόσο χαρούμενοι, που τους έχουμε σώσει. Τότε βλέπουμε τους άλλους σε απόσταση, πολλοί άνθρωποι επιπλέουν στην ταραγμένη θάλασσα. Πιο μακριά στον κόλπο, ακόμα περισσότερο. Μια άλλη βάρκα είναι ήδη εκεί, ένας ψαράς σε μια λέμβο. Είναι γεμάτη από ανθρώπους, τόσο γεμάτη, που μοιάζει να είναι έτοιμη να βυθιστεί.
Τόσα πολλά πράγματα επιπλέουν παντού στο νερό. Ρούχα, τσάντες, σωσίβια. Δεν τολμάμε να πλησιάσουμε με το σκάφος, ο κίνδυνος να κολλήσει κάτι στις μηχανές είναι μεγάλος. Αντ’αυτού ο ψαράς έρχεται σε μας και ξεφορτώνει. Φορτίο πάνω σε φορτίο ανθρώπων.
Ο πατέρας στο νερό διασώζεται από Gula båtarna (Κίτρινες βάρκες). Foto: Malin Hoelstad
Τραβάω μια φωτογραφία. Οι ταλαίπωροι πλησιάζουν. Κρατούν ένα κορίτσι, τεσσάρων ή πέντε ετών, και τραβώ άλλη μια φωτογραφία. Μετά βάζω στην άκρη στο κατάστρωμα τη φωτογραφική μου μηχανή και παίρνω το κορίτσι στην αγκαλιά μου. Είναι άψυχο, εντελώς άψυχο, αλλά η σκέψη μου είναι – ξέρω τι να κάνω. Είναι σαν ένα Μάντρα στο κεφάλι μου: ελέγξε τους αεραγωγούς, δώσε πέντε αναπνοές, 30 συμπιέσεις, ξανά και ξανά, έως ότου ο Έλληνας διασώστης δίπλα μου λέει: «έχει τελειώσει, έχει τελειώσει».
Τα μάτια του κοριτσιού, μόνο οι λευκοί βολβοί της είναι ορατοί. Έχει μείνει εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, στο πρυμναίο κατάστρωμα. Τόσοι πολλοί άλλοι χρειάζονται βοήθεια. Το πλήρωμα εργάζεται με φρενήρεις ρυθμούς. Στη συνέχεια την μεταφέρουμε σε ένα μικρό χώρο στο κατάστρωμα, την τοποθετούμε πάνω σε μερικά σχοινιά. Την καλύπτουμε με ένα σακάκι. Βλέπω ακόμα τα μαλλιά της όταν κλείνω τα μάτια μου. Ν’ανεμίζουν από τον αέρα εκεί που ήταν ξαπλωμένη.
Ένας ψαράς βοηθά την ομάδα. Foto: Malin Hoelstad
Θυμάμαι μόνο λίγους ήχους. Ούτε ήχους από τον κινητήρα, ούτε από τον άνεμο ή τη θάλασσα, ούτε ήχους από το αλιευτικό σκάφος. Δεν θυμάμαι κανέναν να ουρλιάζει. Τότε μου έδωσαν το μωρό με τα γαλάζια βελούδινα ρούχα. Είναι αγόρι; Είναι τόσο μικρό. Επτά μηνών ίσως. Μήπως ακόμη μικρότερο; Είναι σαν ένα μικρό κουρέλι. Το κεφάλι του κρέμεται, τα πάντα απλώς κρέμονται.
Κάνω το ίδιο πράγμα ξανά: πέντε αναπνοές, 30 μαλάξεις. Ο Fredrik, ο καπετάνιος του πλοίου, με καθοδηγεί στα σκληρά πράγματα. Το μικρό αγόρι, τι πρέπει να κάνω με αυτό; Που πρέπει να το βάλω; Το δίνω σ΄έναν από τα σωστικά συνεργεία. Έλεγα συνέχεια «είναι λίγο κρύο, χρειάζεται λίγη ζεστασιά». Μου το είπαν αργότερα. Δεν μπορώ να το θυμηθώ. Ήξερα ότι είχε τελειώσει.
Παιδί πάνω σε παιδί φορτώνεται στο πλοίο. Τους δίνουμε τις κουβέρτες που έχουμε προσπαθούμε να τα χωρέσουμε στο χώρο αποσκευών. Κρυώνουν τόσο πολύ και προσπαθούμε να τους βγάλουμε τα βρεγμένα ρούχα τους και να βάλουμε το ένα κοντά στο άλλο. Πολύ κοντά. Μια γυναίκα με φωνάζει, επίμονα, κάθεται στον χώρο των αποσκευών στη στενή κουκέτα. Της ζητώ να περιμένει, δεν έχω χρόνο τώρα. Αλλά ξέρω τι θέλει. Ήταν η κόρη της, το κορίτσι που είναι εκεί έξω στο κατάστρωμα, στα σχοινιά. Δεν μπορούσα να το αντιμετωπίσω, της ζητάω να περιμένει και κοιτάζω μακριά. Ο χώρος αποσκευών είναι γεμάτος τώρα, άνθρωποι παντού, άνθρωποι, ρούχα, εμετός, πάνες.
Είμαι και πάλι στο κατάστρωμα, τρία ή τέσσερα βήματα από το χώρο αποσκευών. Πόσο πολύ τραντάζεται το σκάφος. Είναι μια τόσο όμορφη μέρα, ο ήλιος λάμπει. Τότε μου παρέδωσαν τον Kaith. Μπορώ να δω μόνο το ασπράδι των ματιών του. Είναι εντελώς άκαμπτος, αλλά όχι άψυχος. Πρόκειται για το σώμα ενός παιδιού 2 ετών, που εξακολουθεί να έχει η ζωή.
Στην αρχή δεν μπορώ να ανοίξω το στόμα του, δαγκώνει με τέτοια δύναμη. Τέλος, το καταφέρνω, καταφέρνω να γείρω το κεφάλι του προς τα πίσω και να του φυσήξω λίγο αέρα. Και συνέρχεται. Φωνάζω ότι είναι ζωντανός. Με έκανε τόσο αναθεματισμένα ευτυχισμένη. Ήταν σαν ένα δώρο, ότι δεν είχε πεθάνει.
Ο Kaith με τη μητέρα του Shada. Foto: Malin Hoelstad
Με πλησιάζει μια γυναίκα. Φοράει μια μπεζ μαντίλα και φτάνει μόνο τον ώμο μου. Θέλει να πάει στο χώρο αποσκευών, αλλά την κρατάω και της λέω όχι, δεν μπορεί να πάει εκεί κάτω, είναι γεμάτο.
Αισθάνομαι ότι είμαι τόσο πόλυ πιο ζεστή απ’ό,τι είναι εκείνη. Μου χαμογελάει και μου λέει «σας ευχαριστώ, σας ευχαριστώ». Αργότερα έμαθα ότι είναι η μητέρα του Kaith. Θέλει να πάει κάτω για να μάθει αν το παιδί της είναι ζωντανό. Δεν το ήξερα αυτό τότε. Επομένως, πώς μπορούσε να μου χαμογελάει;
Το πλοίο γυρίζει προς το σπίτι. Μόνο τότε μπορώ να σηκώσω πάλι τη φωτογραφική μηχανή μου. Πηγαίνω στην ξηρά για να τραβήξω φωτογραφίες, όταν όλοι κατεβαίνουν από το πλοίο. Σκέφτομαι ότι υπήρχαν τόσα πολλά παιδιά, ήταν ατελείωτα. Ως φωτογράφος θέλω να είμαι κοντά, συνήθως θέλω να είμαι κοντά, αλλά τώρα δεν μπορώ. Τραβάω φωτογραφίες από απόσταση.
Η ζωγραφια του Rodans για την Malin Hoelstad. Foto: Malin Hoelstad
Την επόμενη μέρα τους βλέπω πάλι. Η γυναίκα με την μπεζ μαντίλα κρατά τον μικρό Kaith, στην αγκαλιά της. Μόνο τότε συνειδητοποιώ ότι είναι το παιδί της, και το λόγο που ήθελε να μπει στο χώρο των αποσκευών. Τότε κατέρρευσα, δεν μπορούσα να σταματήσω να κλαίω. Θέλω να της πω ότι δεν ήξερα, ότι δεν ήξερα ότι ήταν ο γιος της που ήταν εκεί κάτω. Στεκόμαστε απλά εκεί στο δρόμο, κρατώντας ο ένας τον άλλο.
Συναντάμε τον πατέρα και το αγόρι επίσης, αυτούς που έπλεαν πάνω στο κομμάτι κόντρα πλακέ. Το όνομα του αγοριού είναι Rodan. Καθόμαστε κάτω και ζωγραφίζουμε μαζί. Κάνει ζωγραφιές για μένα με φιγούρες και τα ονόματά μας, το δικό μου και το δικό του.
(μετάφραση Σύλβια Βαρνάβα)
(πηγή : http://www.svd.se/the-pictures-i-didnt-take/om/gula-batarna
