Το ξημέρωμα της 16ης του Αυγούστου η Αθήνα ήταν μελαγχολικά άδεια, αθόρυβη και ακίνητη. Δεν ξεπαρκάρανε αμάξια για δουλειά, ούτε μύριζαν οι φούρνοι. Μόνο τα πρωινά λεωφορεία ξεκινούσαν νωχελικά μια πομπή στην έρημη πόλη. Στο νούμερο 26, όμως, της οδού Νοταρά – εκεί δηλαδή που η κυβέρνηση σκοπεύει να κάνει δενδροφυτεύσεις σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Καθημερινής, γιατί αν δεν ξετινάξεις το κοντέρ της πολιτικής και μιντιακής φαιδρότητας το βαθύ καλοκαίρι, πότε θα το κάνεις; – η ζωή άνθιζε παρά τις απειλές και την αφόρητη ζέστη. Μια παρέα προσφύγων και αλληλέγγυων κουβέντιαζε με σπαστά αγγλικά αλλά κυρίως με απλωμένα χαμόγελα και σφιχτές αγκαλιές με την Pia Klemp.
Στο πρόσωπο της, όπως και στης Carola Rackete, ενσαρκώθηκε ο αγώνας ενάντια στην ποινικοποίηση της αλληλεγγύης. Η Pia Klemp υπήρξε καπετάνισσα στο διασωστικό σκάφος Iuventa και στο Sea Watch 3, πραγματοποιώντας πολλές αποστολές διάσωσης προσφύγων στη Μεσόγειο. Στη βάση της ρατσιστικής νομοθεσίας Σαλβίνι τέθηκε μαζί με άλλα εννέα άτομα υπό δικαστική διερεύνηση για την κατηγορία της «διευκόλυνσης της παράνομης μετανάστευσης» και απειλείται με ποινή φυλάκισης έως 20 ετών. Βλέπεις η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διαχείριση της δυστυχίας έγκειται στο σφράγισμα των συνόρων, τη χρηματοδότηση της λιβυκής μαφίας για να στήνει ένα σύγχρονο δουλεμπόριο στα απομεινάρια μιας χώρας, τις απελάσεις και τις παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων, την ανάδειξη της Frontex σε ρόλο αρχής που επιβλέπει την κακοποίηση, την ποινικοποίηση της αλληλεγγύης. Για τις ευρωπαϊκές ελίτ με μπροστάρη τον Σαλβίνι είναι παράνομο να θες να γλιτώσεις από τον πόλεμο, τον αυταρχισμό και τη φτώχεια. Είναι παράνομο να βοηθάς αυτούς που αγωνίζονται για τη ζωή τους. Τι κι αν τα εγκλήματα που διεξάγονται καθημερινά στην έρημο, στην τοπογραφία της φρίκης που αποτελεί σήμερα η Λιβύη, στα σύνορα του Έβρου, στη θάλασσα της Μεσογείου αντίκεινται σε όλες τις διεθνείς συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Ζούμε σε μια παρατεταμένη και ακλόνητη συνθήκη εξαίρεσης, όπου η εξουσία επιβεβαιώνει την ισχύ της, κουρελιάζοντας τους νόμους.
Και πόσο διαφορετικό είναι αυτό που οραματίζεται η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας; Από την πρώτη κιόλας ημέρα ανάληψης των καθηκόντων της, η νέα κυβέρνηση έθεσε ως βασική προτεραιότητα την εκκένωση των μοναδικών δομών που λειτουργούν σε πλαίσιο αυτοοργάνωσης, ελευθερίας και συνύπαρξης χωρίς να λαμβάνουν ούτε ένα ευρώ κρατικής ή ευρωπαϊκής επιδότησης. Αυτός προφανώς είναι κι ο βασικός ρόλος που πυροδοτείται το ρατσιστικό μένος περιτυλιγμένο σε φύλλα εφημερίδας. Γιατί οι καταλήψεις στέγασης προσφύγων αποδεικνύουν στην πράξη ότι υπάρχει η δυνατότητα να εξασφαλίζεις φροντίδα και αξιοπρέπεια στους ανθρώπους χωρίς συρματοπλέγματα και ιεραρχήσεις, να αλληλεπιδράς ισότιμα μαζί τους και όχι να κάνεις φιλανθρωπία, να τους αντιμετωπίζεις όχι σαν «περιττούς» και επικίνδυνους αλλά σαν υποκείμενα δράσης και δημιουργίας.
Γι’ αυτό ήρθε και η Pia Klemp. Να μοιραστεί τα βιώματα της και να ακούσει ιστορίες αγάπης. Να δώσει και να πάρει κουράγιο. Έκανε βόλτες στα Εξάρχεια που δεν αδειάζουν και δεν κοιμούνται ποτέ – με εξαίρεση ίσως το περίφημο αγουροξυπνημένο δίλεπτο του Θάνου Πλεύρη στην πλατεία – , επισκέφτηκε χώρους αυτοδιαχείρισης και αντίστασης, μίλησε σε δύο κατάμεστες από ενδιαφέρον και ελπίδα αίθουσες στην κατάληψη της Νοταρά και στο Κ*ΒΟΞ. Μίλησε για την αλληλεγγύη και την ουτοπία που είναι αδιαχώριστες και δεν αφήνουν την πραγματικότητα να εξελιχθεί σ’ ένα πελώριο και δηλητηριώδες καβούκι μισανθρωπισμού.
Ερ: Τα media σε γνώρισαν ως καπετάνισσα σε επιχειρήσεις διάσωσης προσφύγων στη Μεσόγειο. Ωστόσο, έχεις περάσει πολλά χρόνια πάνω σε καράβια κάνοντας ακτιβισμό υπέρ της απελευθέρωσης των ζώων. Ας ξεκινήσουμε μ’ αυτό
Απ: Ναι, τα τελευταία επτά χρόνια βρίσκομαι πάνω σε πλοία. Για ένα μεγάλο διάστημα κάναμε επιχειρήσεις ενάντια στην εκμετάλλευση των ζώων στην Ανταρτική, στον Ειρηνικό και κυρίως στον κόλπο του Μεξικό που υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με παράνομο ψάρεμα, φαλαινοθηρία και αιχμαλωσία δελφινιών. Το κύκλωμα που βρίσκεται πίσω από αυτές τις πρακτικές λειτουργεί με όρους μαφίας. Μας έχουν κάνει επιθέσεις στη θάλασσα, μας έχουν απειλήσει ότι θα κάψουν το σκάφος μας, έχουμε κινδυνεύσει γενικά. Επίσης, έχουμε μπει σε βιομηχανικές μονάδες κρέατος, έχουμε τραβήξει πλάνα για να δείξουμε την απίστευτη βία που χρησιμοποιείται. Ο στόχος μας είναι να κατανοήσει ο κόσμος ότι η κατανάλωση κρέατος και ζωικών παραγώγων συντηρεί το σύστημα κακοποίησης των ζώων.
Ερ: Στην Αθήνα υπάρχουν κινητοποιήσεις ενάντια στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο, στο πλαίσιο του οποίου λειτουργεί δελφινάριο και ορισμένα από τα δελφίνια που κατά καιρούς βρέθηκαν στις δεξαμενές του προέρχονται από άγριους πληθυσμούς που αιχμαλωτίστηκαν με τη διαδικασία που περιέγραψες στη Μαύρη Θάλασσα ή στον κόλπο του Μεξικό.
Απ: Έχω διαβάσει γι’ αυτό. Προσωπικά θεωρώ τους ζωολογικούς κήπους ένα θέαμα αθλιότητας. Πρόκειται για χώρους ακραίας κακοποίησης των ζώων που γαλουχούν τα παιδιά στη στρεβλή αντίληψη ότι τα ζώα είναι κατώτερα πλάσματα. Γι’ αυτό εύχομαι καλή επιτυχία στον αγώνα σας.
Ερ: Πότε ξεκίνησες να ασχολείσαι με τις θαλάσσιες επιχειρήσεις διάσωσης προσφύγων;
Απ: Το 2016 πήγα στο Iuventa, κάναμε ορισμένες αποστολές και στη συνέχεια κατάσχεσαν το πλοίο μας στη Λαμπεντούζα. Μετά πήγα στο Sea Watch 3. Για ένα χρόνο κάναμε αποστολές. Τον περασμένο Ιούνιο πληροφορηθήκαμε ότι διεξαγόταν έρευνα ενάντια σε μένα και άλλα εννέα άτομα από το Iuventa με την κατηγορία της «διευκόλυνσης της παράνομης μετανάστευσης». Οι δικηγόροι μας συνέστησαν να σταματήσουμε προσωρινά τις επιχειρήσεις, όπως και έγινε. Τώρα προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε τα αποδεικτικά στοιχεία και τα χρήματα που απαιτούνται γι’ αυτή τη διαδικασία. Αλλά να σου πω κάτι; Εμείς είμαστε ένα μικροσκοπικό κομμάτι του προβλήματος. Ποινικοποιείται η προσφυγιά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω των πρακτικών της λέει στην πραγματικότητα πως είναι παράνομο να διεκδικείς μια καλύτερη και ασφαλή ζωή. Έχουν κατηγορηθεί πολλοί πρόσφυγες και μετανάστες αλλά αυτό περνάει στα ψιλά. Τις βάρκες συνήθως τις οδηγάει ένας πρόσφυγας, είτε γιατί με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζει ένα φθηνότερο εισιτήριο, είτε γιατί τον εξαναγκάζουν οι διακινητές να το κάνει. Μόλις η βάρκα φτάσει σε ευρωπαϊκό λιμάνι, το πρώτο μέλημα των αρχών είναι να διερευνήσουν ποιος οδηγούσε τη βάρκα και να τον συλλάβουν. Αν είσαι λευκή γυναίκα καπετάνισσα είσαι «ηρωίδα» αλλά αν είσαι πρόσφυγας που διώκεται σε αντιμετωπίζουν σαν εγκληματία.
Ερ: Πως αποφάσισες, όμως, να αφήσεις το σπίτι σου για να πάρεις μέρος σε επιχειρήσεις διάσωσης;
Απ: Ζω νομαδικά ούτως η αλλως. Δεν έχω ένα δικό μου σπίτι εδώ και δέκα χρόνια. Μένω σε διάφορα μέρη του κόσμου. Πήγα σε αποστολές διάσωσης γιατί είχα εμπειρία στη θάλασσα και γνώση πλοήγησης. Γνωρίζω τα προνόμια μου ως ευρωπαία με γερμανικό διαβατήριο. Για μένα η εκμετάλλευση των ζώων, όπως και η εκμετάλλευση των ανθρώπων είναι απόρροια ενός κοινού συστήματος καταπίεσης και βίας που αποφασίζει ότι οι ζωές των ζώων μετράνε λιγότερο, ότι οι ζωές κάποιων ανθρώπων μετράνε λιγότερο. Μου φαίνεται αδιανόητο και ανήθικο ότι υπάρχουν κάποιες μορφές ζωής που θεωρούνται αναλώσιμες.
Ερ: Τι θυμάσαι πιο έντονα από τις θαλάσσιες επιχειρήσεις στη Μεσόγειο;
Απ: Έχω πολλές αναμνήσεις, άλλες όμορφες κι άλλες άσχημες. Ήταν 15 βάρκες στη θάλασσα κι εμείς το μοναδικό διασωστικό πλοίο. Εκείνη τη στιγμή έπρεπε να διαλέξουμε ποια βάρκα θα βοηθήσουμε πρώτα. Προσεγγίσαμε μια βάρκα που είχε αρχίσει να βάζει νερά με γυναίκες από την υποσαχάρια Αφρική. Προλάβαμε να τους δώσουμε σωσίβια. Μια άλλη βάρκα καταστράφηκε εντελώς και οι άνθρωποι βρέθηκαν στο νερό. Εξηγήσαμε στις γυναίκες ότι πρέπει να πάμε να στηρίξουμε αυτούς που ήταν ήδη στο νερό και δεν είχαν τίποτα. Τότε ένωσαν τα χέρια τους κι άρχισαν να τραγουδούν. Ήταν συγκλονιστικό να βλέπεις ότι έβρισκαν δύναμη παρά τα όσα είχαν περάσει. Δεν ήταν μόνο θύματα, ήταν φορείς της ιστορίας. Ήταν οι ίδιες ακτιβίστριες, πιο πολύ από εμένα. Διεκδίκησαν την ελευθερία τους και δε σταμάτησαν πουθενά. Δεν κατάφερε το σύστημα να κάμψει την επιθυμία τους. Έχω, όμως, και απαίσιες αναμνήσεις. Ουρλιαχτά ανθρώπων που ναυάγησαν και δεν μπορέσαμε να φτάσουμε τόσο γρήγορα, εικόνες γυναικών να βλέπουν τα μωρά τους να πνίγονται και να μη μπορούν να κάνουν τίποτα. Σε μια περίσταση η λιβυκή ακτοφυλακή έφτασε πρώτη σε μια βάρκα, την εμβόλισε, πολύς κόσμος βρέθηκε στο νερό. Προσπαθούσαν να τους πάρουν στο σκάφος τους κι αρκετοί πηδούσαν στη θάλασσα γιατί έλεγαν ότι προτιμούσαν να πνιγούν παρά να επιστρέψουν στη Λιβύη. Εμείς κατορθώσαμε να πάρουμε 60 άτομα, 40 άτομα απήγαγε η λιβυκή ακτοφυλακή και άλλα 30-40 πνίγηκαν. Πάνω στο πλοίο είχαμε ένα παλληκάρι που έκανε μια αυτοματοποιημένη κίνηση μπρος – πίσω με το σώμα του και μονολογούσε «η αδερφή μου, η αδερφή μου». Την έχασε και δεν ήξερε αν είχε πνιγεί ή αν την είχαν πάρει πίσω στη Λιβύη. Τους σώζεις, ξέρεις πόσο τραυματισμένοι είναι και μετά έρχεται το ιταλικό λιμενικό να τους παραλάβει που κάποιοι είναι ευγενικοί αλλά αρκετοί είναι φασίστες και τους φέρονται απάνθρωπα.
Ερ: Σας μιλάνε για το τι έχουν βιώσει στη Λιβύη;
Απ: Αρκεί να τους κοιτάξεις και καταλαβαίνεις. Οι περισσότεροι είναι με ένα σορτσάκι. Δεν έχουν τίποτα. Φέρουν σημάδια από πυροβολισμούς και μαστιγώματα. Τους βασανίζουν και το φιλμάρουν για να το στείλουν στις οικογένειες τους και να εκβιάσουν περισσότερα χρήματα. Συναντήσαμε άτομο που του είχαν κόψει το αφτί στο κέντρο κράτησης στη Λιβύη. Έχουμε ακούσει πολλές ιστορίες για γυναίκες που τις βιάζουν. Στα κέντρα κράτησης πηγαίνουν κάθε μέρα ή κάθε δεύτερη μέρα τους δίνουν ένα μπουκάλι νερό. Αυτό έχουν για να πιουν και να το χρησιμοποιήσουν για τουαλέτα. Απερίγραπτες συνθήκες που εγώ τουλάχιστον δε μπορώ να φανταστώ. Δε νοιάζεται η Ευρώπη για τους θανάτους στις χώρες καταγωγής, στην έρημο, στα κέντρα κράτησης, στη θάλασσα. Νοιάζεται μόνο αν ένας λευκός διασώστης κρατάει στα χέρια του ένα παιδί. Μια φορά είχαμε στο σκάφος ένα νεκρό αγόρι 2,5 ετών από συμπλοκή με τη λιβυκή ακτοφυλακή. Το ιταλικό και το γαλλικό ναυτικό βρίσκονταν κοντά αλλά δεν έκαναν τίποτα. Προσπάθησαν οι γιατροί μας στο σκάφος να το επαναφέρουν αλλά δεν ήταν εφικτό. Το βάλαμε αναγκαστικά στο ψυγείο γιατί δεν είχαμε άλλο χώρο με τη μάνα του στο πλοίο. Για τρεις μέρες η Ευρώπη δε μας άφηνε να πιάσουμε λιμάνι. Κάναμε διαρκείς εκκλήσεις λέγοντας ότι έχουμε 60 εξουθενωμένους πρόσφυγες. Όταν με τα πολλά μας άφησαν να φτάσουμε Ιταλία, είχαν ετοιμάσει μια φιέστα στο λιμάνι για το νεκρό αγοράκι. Το κουβάλησαν οι λιμενικοί με ευλάβεια και φώναξαν έναν ιερέα να κάνει την τελετή. Ούτε που ρώτησαν για το θρήσκευμα του. Απλά φώναξαν έναν καθολικό ιερέα. Μου φάνηκε εντελώς υποκριτικό, γιατί όλοι αυτοί δεν έκαναν τίποτα όσο το αγόρι ήταν ζωντανό.
Ερ: Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι συνυπεύθυνη για την ανάδυση της σύγχρονης σκλαβιάς στη Λιβύη και τα εγκλήματα της λιβυκής ακτοφυλακής;
Απ: Απολύτως. Οι λιβυκές αρχές βγάζουν λεφτά από τη διακίνηση προσφύγων, τους επιδοτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση για να κρατάνε τους πρόσφυγες στους άθλιους καταυλισμούς, εκβιάζουν τις οικογένειες τους για περισσότερα λεφτά, τους βάζουν σε επισφαλείς βάρκες και μετά διαλύουν τις βάρκες και τους γυρίζουν πίσω. Ένας κύκλος καταστροφής που επαναλαμβάνεται με ευρωπαϊκά κονδύλια.
Ερ: Έχεις πάει στο παρελθόν στη Λέσβο. Η Μόρια είναι ένα μέρος που επίσης συνθλίβεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια;
Απ: Έχω πάει στη Λέσβο γιατί έχω φίλους που δουλεύουν εκεί. Σ’ αυτό το πλαίσιο επισκέφτηκα και τη Μόρια. Είναι όντως άθλια. Είναι απελπιστικό ότι οι άνθρωποι έχουν ταξιδέψει τόσο πολύ, τόσο μακριά, τόσο δύσκολα για να βρουν λίγη ασφάλεια και καταλήγουν εκεί. Είναι σα να μην αναγνωρίζεις κανένα δικαίωμα στους πρόσφυγες, να τους στερείς τη δυνατότητα να ονειρευτούν ένα μέλλον.
Ερ: Σκέφτομαι ότι εσύ και η Carola γίνατε σύμβολα του αγώνα ενάντια στην ποινικοποίηση της αλληλεγγύης. Το να είσαι γυναίκα καπετάνισσα είναι σπάνιο αλλά και για εγχειρήματα αλληλεγγύης. Από την άλλη προφανώς υπάρχει μια μιντιακή εργαλειοποίηση. Εσύ πως το βιώνεις;
Απ: Για τον αγώνα μας είναι τόσο σημαντικό, όσο όλα τα υπόλοιπα. Υπάρχουν υπέροχοι άνθρωποι στις διασώσεις, σε όλα τα πόστα που κάνουν φανταστικά πράγματα στο νερό. Ξέρω ότι υπάρχει σεξισμός ακόμα και στους κινηματικούς χώρους, υπάρχουν έμφυλοι ρόλοι και στερεότυπα. Πρέπει να τα αμφισβητούμε και να τα καταργούμε. Ισχύει, όμως, αυτό που λέγαμε και προηγουμένως. Ενεργοποιείται μια επιλεκτική ευαισθησία για τη γυναικεία παρουσία στο πηδάλιο, τη στιγμή που χιλιάδες προσφύγισσες αγωνίζονται για τη ζωή τους και ο δημόσιος λόγος τις αγνοεί.
Ερ: Η νομοθεσία του Σαλβίνι είναι μια όψη της εξελισσόμενης φασιστικοποίησης της Ιταλίας και προοπτικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είσαι αισιόδοξη ότι θα υπάρξει αντίσταση;
Απ: Ο Σαλβίνι είναι απλά η εμπροσθοφυλακή. Όλοι οι ευρωπαίοι ηγέτες είναι ικανοποιημένοι από αυτή την κατάσταση και το δηλώνουν με τη σιωπή τους και την άρνηση να υποδεχτούν προσφυγικούς πληθυσμούς. Η άνοδος της ακροδεξιάς δεν είναι στο μέλλον. Τη ζούμε ήδη. Η σιδηροφραχτη Ευρώπη, η στρατιωτικοποίηση του προσφυγικού, η ποινικοποίηση της αλληλεγγύης είναι συμπτώματα αυτής της τάσης. Ελπίζω βαθιά ότι θα υπάρξει αντίσταση και ανυπακοή.
Ερ: Αυτές τις μέρες είχες τη δυνατότητα να περάσεις λίγο χρόνο σε αυτοοργανωμένες δομές των Εξαρχείων, όπως οι καταλήψεις στέγασης προσφύγων. Η νέα κυβέρνηση στην Ελλάδα απειλεί να εκκενώσει τις καταλήψεις και να οξύνει την καταστολή στη συγκεκριμένη γειτονιά. Είναι σημαντικό να αναπτυχθεί ένα κίνημα υπεράσπισης αυτών των δομών;
Απ: Ήρθα να εκφράσω τη συμπαράσταση μου ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. Μου φαίνεται πολύ όμορφο οι άνθρωποι να ζουν και να αγωνίζονται μαζί. Υπάρχει διεθνώς μια κοινότητα αλληλεγγύης, αγάπης και αγώνα. Μ’ αρέσει να τη γνωρίζω και να συνδέομαι μαζί της. Πρέπει να υπερασπιστούμε τις καταλήψεις στην Ελλάδα και ειδικά αυτές με τους πρόσφυγες, γιατί είναι χώροι ελευθερίας με ισχυρούς συμβολισμούς. Είναι μια ζωντανή απόδειξη ότι μπορούμε να παρέχουμε αληθινή φροντίδα στους ανθρώπους μακριά από την αστυνομική βία και τον έλεγχο. Επιπλέον, ζώντας μαζί με πρόσφυγες σπας την άγνοια. Είναι πολύ διαφορετικό να ακούς για πρόσφυγες στις ειδήσεις, απ’ το να ζεις μαζί τους.
Ερ: Έχεις άγχος για τη δικαστική εξέλιξη της υπόθεσης σου;
Απ: Δεν έχω άγχος γιατί το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί, έχει γίνει. Το δικαίωμα στη ζωή ποινικοποιήθηκε από τη στιγμή που έκλεισαν τα σύνορα και υπογράφηκε η συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία. Αυτό ισοδυναμούσε με θανατική καταδίκη για πολλούς ανθρώπους. Από κει και πέρα, προφανώς με ενδιαφέρει τι θα γίνει με το δικαστήριο. Ο,τι κι αν γίνει, όμως, δε θα μου πάρουν ποτέ την πίστη και τη χαρά μου στον αγώνα για κοινωνική απελευθέρωση.
Βίντεο από την εκδήλωση – συζήτηση με την Pia Klemp που πραγματοποιήθηκε στην κατάληψη στέγης προσφύγων Νοταρά 26 θα δημοσιευθεί σύντομα στο omniatv.